اعظم طیرانی/

مجازات زندان اگر چه به عنوان یک راهکار برای اصلاح، درمان، پیشگیری و رعایت عدالت در جامعه در مواجهه با قانون‌ شکنان و مجرمان پذیرفته شده، اما به طور حتم اگر فرد زندانی دارای خانواده باشد، خانواده وی را نه تنها به دلیل نبود سرپرست، بلکه به دلیل نگاه منفی جامعه و در بسیاری از موارد قضاوت‌های ناعادلانه در ردیف قربانیان آسیب‌های اجتماعی قرار می‌دهند.

متأسفانه خانواده زندانیان بیشتر از فرد زندانی با مشکلات مواجه می‌شوند، از همین رو انجمن‌هایی همچون انجمن حمایت از زندانیان می‌توانند ضمن پرداخت مستمری ماهانه، کمک‌های نقدی و غیرنقدی به این خانواده‌ها، برنامه‌های فرهنگی و آموزشی را نیز به منظور پیشگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی و توانمندسازی آن‌ها تدارک ببینند.

• اگر کمک‌های تشکل‌های مردمی نباشد

جبار باقری، مدیرعامل انجمن حمایت از خانواده زندانیان می‌گوید: در شرایط فعلی به دلیل تحریم‌ها در صورتی که پدر خانواده حضور داشته باشد نیز زندگی با مشکلات متعددی از جمله هزینه مسکن، معیشت، درمان، اشتغال، ازدواج فرزندان و... مواجه است و عده‌ای به دلیل تأمین برخی از این موارد، رفتار خلاف قانون انجام می‌دهند که منجر به زندانی شدن آن‌ها می‌شود و این در حالی است که با وجود وی زندگی با مشکل مواجه بوده، حالا اگر این فرد به زندان بیفتد به طور حتم مشکلات چند برابر خواهد شد که می‌تواند منجر به فروپاشی خانواده شود.

باقری ادامه می‌دهد: برای زندانیانی که راهی زندان می‌شوند، برنامه زندگی تعریف شده‌ای مشخص شده است. آن‌ها طبق قانون علاوه بر دوره‌های آموزشی اصلاح و تربیت، از خوراک، پوشاک، بهداشت و درمان برخوردارند که با اعتبارات دولتی در حد لازم پوشش داده می‌شوند. اما خانواده زندانی با زندانی شدن فرد با مشکلات متعددی مواجه می‌شود و ممکن است از حداقل‌ها نیز محروم باشد و در واقع خانواده زندانی، زندانی محسوب می‌شود، به همین دلیل در همه دنیا به میزان توسعه یافتگی کشورها حمایت از خانواده زندانیان متداول است.

وی در پاسخ به این پرسش که حمایت از خانواده زندانیان در ایران چگونه است، می‌گوید: در ایران اگر کمک‌های مؤسسات، تشکل‌های مردمی و خیریه‌ها نباشد، این کمک‌ها در حد بسیار ضعیفی است که هم اکنون نیز قابل قبول نیست چرا که انجمن حمایت از زندانیان، اعتبار تعریف شده‌ای برای حمایت از خانواده‌های آن‌ها ندارد و تدابیر خاصی برای این مهم اندیشیده نشده است.

•افزایش آمار کیفری زندان‌ها

باقری می‌افزاید: برای خانواده زندانیان نیز مانند سایر خانواده‌های بی‌بضاعتی که تحت پوشش نهادها و سازمان‌های حمایتی از جمله کمیته امداد حضرت امام (ره) قرار دارند، ظرفیتی در نظر گرفته شده است، در حالی که بین این گروه‌ها تفاوت زیادی وجود دارد زیرا خانواده زندانی به یکباره نان‌آور خود را از دست می‌دهد و دچار بحران می‌شود؛ بنابراین ضرورت دارد ما در پی نظامی یکپارچه و واحد برای حمایت از خانواده زندانیان باشیم تا بتوانیم با جمع بندی اطلاعات نهادها و سازمان های تأثیر گذار در حمایت از این خانواده‌ها آن‌ها را تحت پوشش قرار دهیم تا بخشی از مشکلات آن‌ها رفع شود. خانواده زندانیان جدا از جامعه ما نیستند و در بطن جامعه قرار دارند که شرایط آن‌ها بر حال عمومی جامعه تأثیرگذار خواهد بود و اگر به موقع به نیازهای اولیه زندگی آن‌ها پاسخ ندهیم به طور حتم افراد دیگری از این خانواده‌ها برای تأمین معاش در چرخه بزه قرار می‌گیرند و از ادامه تحصیل باز می‌مانند و دچار آسیب می‌شوند.

•تعیین ردیف بودجه مشخص

وی با اشاره به اینکه دولت باید با تدوین بسته‌های حمایتی از خانواده زندانیان، ردیف بودجه مشخصی برای حمایت از آن‌ها تعیین کند، می‌گوید: مهم‌ترین دغدغه این خانواده‌ها اشتغال است چرا که اگر درآمدی داشته باشند سراغ کار خلاف قانون نخواهند رفت. واقعیت این است که بسیاری از این خانواده‌ها مهارت‌های لازم را ندارند، بر همین اساس از چند ماه گذشته با کمک شهرداری‌ها و سازمان فنی و حرفه‌ای کوشیده‌ایم با آموزش‌های لازم برای ایجاد مشاغل خانگی به این خانواده‌ها، بخشی از مشکلات اشتغال آن‌ها را کاهش دهیم.

باقری ادامه می‌دهد: متأسفانه آمار خانواده زندانیان بسیار زیاد است، با این حال انجمن حمایت از خانواده زندانیان در تلاش است با کمک خیران و با آموزش هوشمندانه آن‌ها تا رسیدن به توانمندسازی و خودکفایی حمایت کند، چرا که مستمری تعیین شده برای حمایت از خانواده زندانیان به هیچ وجه پاسخگوی تأمین زندگی آن‌ها نیست و باید با ایجاد اشتغال پایدار از آن‌ها حمایت کرد.

باقری با بیان اینکه آمار دقیقی از خانواده‌های زندانیان وجود ندارد، می‌گوید: در تلاش هستیم تا پایان سال جاری با به روزرسانی اطلاعات انجمن به آمار دقیقی دست یابیم و با اطلاع از حمایت نهادهای دولتی و مردم نهاد خدمات بهتری به این خانواده‌ها ارائه دهیم.

• ضرورت تدوین بسته‌های حمایتی

روح‌الله بابایی صالح، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه زندان محلی برای تربیت مجدد مجرمان برای بازگشت به جامعه و آخرین راه برای پیشگیری از جرم محسوب می‌شود، می‌گوید: نباید از این مهم غافل بود که وقتی یک سرپرست خانوار به دلیل ارتکاب جرمی وارد زندان می‌شود خانواده‌ آن در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرند.

وی می‌افزاید: تدوین بسته‌های حمایتی این قشر بویژه در شرایط فعلی جامعه، ضرورتی انکارناپذیر است و طبیعی است که در صورت حمایت نکردن از خانواده زندانیان، مشکلات زیادی در خانواده‌ها و همچنین جامعه ایجاد می‌شود که در پی آن آسیب‌های زیادی به اجتماع وارد خواهد شد.

بابایی صالح ادامه می‌دهد: برای پیشگیری از بروز مجدد آسیب به خانواده زندانیان، باید کمک‌های خیران، انجمن‌های حمایت از خانواده زندانیان و دولت افزایش یابد زیرا در شرایط اقتصادی حال حاضر کشور همه خانواده‌ها با مشکلات مالی روبه‌رو هستند، اما خانواده زندانیان به واسطه نبود سرپرست به حاشیه رانده شده و با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند.

•پیشگیری از بروز مجدد آسیب

این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌افزاید: هر سال روزهای مختلفی از جمله در ماه رمضان، جشن گلریزان برای حمایت از زندانیان و خانواده آن‌ها وجود دارد که با کمک مردم خیر بسیاری از مشکلات زندانیان کاهش پیدا می‌کند. خانواده زندانیان نیازمند در این روزها به کمک و حمایت بیشتری نیاز دارند و باید دولت، خیران و انجمن‌های حمایتی توجه بیشتری به آن‌ها داشته باشند.