محمد تربت‌زاده/

«اسنپ» این بار نه برای ‌درگیری‌اش با اتحادیه تاکسیرانی حاشیه‌ساز شده است و نه برای پایین آوردن ‌شیشه‌های دفترش توسط راننده‌های تاکسی‌های سنتی در شهرهای مختلف! حتی رانندگان ‌تاکسی‌های فرودگاه که هرازچندگاهی برای دزدیده شدن مسافرانشان توسط اسنپ، سروصدا راه می‌اندازند هم دخل و تصرفی در حاشیه‌سازی جدید این استارتاپ در فضای مجازی ندارند. این روزها «اسنپ» و ‌نسخه‌های ‌مشابه‌اش آن‌قدر در کشورمان جا خوش کرده‌اند که علاوه بر مردم، رانندگان تاکسی‌های سنتی و فرودگاهی هم با آن‌ها کنار آمده‌اند و مثل گذشته، به پر و پایشان نمی‌پیچند. جنجال جدید اسنپ هم زیر سر دختر جوانی است که در توییتر فارسی برو بیایی دارد و توانسته با چند توییت، هم «اسنپ» و هم بی‌حجابی و قانون‌شکنی خودش را به سرخط خبرهای مهم خبرگزاری‌ها تبدیل کند، پای راننده این شرکت تاکسیرانی اینترنتی را به ‌برنامه‌های تلویزیونی بکشد و هشتگ‌های مربوط به اسنپ را در توییتر فارسی، ترند کند.

همیشه پای یک دختر در میان است!

ماجرا برمی‌گردد به حدود چهار روز پیش؛ یعنی زمانی که یکی از کاربران توییتر تصویر یکی از رانندگان «اسنپ» را در این شبکه اجتماعی منتشر کرد و مدعی شد این راننده به دلیل رعایت نکردن حجاب او را وسط بزرگراه پیاده کرده است! البته دختر جوان علاوه بر عکس، مشخصات شخصی راننده را هم در توییتر به اشتراک گذاشته بود. توییت این کاربر در مدت زمان کوتاهی در ‌شبکه‌های اجتماعی داغ شد و حتی برخی از چهره‌های شاخص هم به آن واکنش نشان دادند. پس از گذشت دو روز از ماجرا، دخترجوان دوباره در صفحه توییترش نوشت: «از اسنپ تماس گرفتن و با عذرخواهی از برخورد با رانندشون خبر دادن. همین برام کافی بود چون من توییت رو پاک کرده بودم، ولی وقتی پرسیدم به خاطر تماسم بوده، گفت هم تماستون، هم توییتی که تو شبکه‌های اجتماعی پخش شده». البته این دختر درباره شکل بدحجابی یا بی‌حجابی خودش، تصویر و محتوایی را منتشر نکرده بود و فقط از «رعایت نکردن حجاب» حرف زده بود.

تحریم اسنپ

توییت دختر بدحجاب، مثل بمب در فضای مجازی منفجر شد. کاربران دو دسته شدند و به توییترهجوم بردند. دسته اول حامیان دختر جوان و اسنپ بودند که از توبیخ راننده خوشحالی می‌کردند و دسته دوم که بیشتر از دسته اول بودند، حسابی از خجالت دخترجوان و شرکت اسنپ درآمدند. کاربری زیر پست دختر جوان نوشته بود: «دختره سوار اسنپ شده و خلاف قانون عمل کرده، راننده اسنپ هم گفته در ماشین من خلاف قانون نکنید. دختره گوش نداده، راننده هم پیادش کرده. دختره هم عکس راننده را در اینترنت پخش کرده و به اسنپ گفته باید راننده اخراج شود. حالا که اسنپ از راننده حمایت نکرده، تنها راه حفظ قانون، تحریم اسنپ است».

پس از این توییت، کمپین تحریم اسنپ کلید خورد و هشتگ #تحریم_اسنپ در توییتر ترند شد. سهیل کریمی، مستندساز نامدار کشورمان از نخستین کسانی بود که به کمپین تحریم اسنپ پیوست و در توییترش نوشت: «راننده‌ اسنپ، پس از آنکه دختر هتاک و بدحجاب به تذکرش برای رعایت قانون اعتنا نکرد از او می‌خواهد پیاده شود، چون پلیس جریمه‌اش خواهد کرد. دختر ضمن انتشار عکس وی و شکستن حریم خصوصی از اسنپ خواسته او را اخراج کند. اگر اسنپ از سعید عابد (راننده) تقدیر نکند، پویش تحریم اسنپ راه می‌اندازیم».

نه سیخ، نه کباب

اسنپ احتمالاً در ابتدا زیاد ماجرا را جدی نگرفت، اما پس از اینکه کمپین تحریم این استارتاپ وارد مرحله جدید و جدی‌تری شد، با انتشار اطلاعیه‌ای به انتقادات پاسخ داد و طوری موضع گرفت که نه سیخ بسوزد و نه کباب! یعنی از راننده بابت انتشار اطلاعات شخصی‌اش دلجویی به عمل آمد و از دختر جوان هم به دلیل ناتمام ماندن سفرش دلجویی شد. در متن اطلاعیه اسنپ آمده است:

«طبق قوانین اسنپ، کاربران متعهد به رعایت قوانین اسلامی، اخلاقی و اجتماعی هستند. همچنین حفظ حریم خصوصی کاربران و منتشر نکردن اطلاعات شخصی هر یک از طرفین از دغدغه‌های مهم اسنپ محسوب می‌شود. در صورت بروز اختلاف بین هر یک از کاربران مسافر و راننده، اسنپ با تمام امکانات خود (از جمله مرکز تماس ۲۴ ساعته، واحد رسیدگی به شکایات و فرایند میانجی‌گری) نهایت تلاشش را برای حفظ رضایت هر دو طرف و رفع اختلافات ایجاد شده به کار می‌گیرد. بر همین اساس، در این مورد نیز صحبت‌های لازم با هر یک از طرفین انجام شده است. از کاربر راننده بابت انتشار اطلاعات شخصی‌شان دلجویی به عمل آورده‌ایم و ایشان با رضایت شخصی‌شان در ناوگان اسنپ به فعالیت خود ادامه می‌دهند. علاوه بر آن، رعایت اصل مشتری‌مداری اقتضا می‌کرد که پس از ذکر شرایط و قوانین اسنپ، از مسافر نیز به دلیل ناتمام ماندن سفرشان دلجویی شود».

قانون چه می‌گوید؟

بیانیه اسنپ اما زیاد به مذاق کاربران فضای مجازی خوش نیامد. چون قانون و اساسنامه اسنپ، اقتضا می‌کرد که مدیران این استارتاپ طوری دیگر با ماجرا برخورد کنند. در اساسنامه اسنپ ماده سوم، بند 12 آمده است: «کاربران متعهد می‌شوند پس از اتمام سفر از هیچ بخش از اطلاعاتی که در نتیجه استفاده از خدمات اسنپ، از مسافران یا رانندگان کسب کرده‌اند، هیچ‌گونه استفاده‌ای نکنند. طبعاً ذخیره کردن اطلاعات مسافران یا رانندگان در دستگاه تلفن همراه یا به هر شیوه دیگر نیز مغایر با قوانین اسنپ خواهد بود. در صورت نقض تعهدات مذکور، شرکت مجاز به پیگیری حقوقی و کیفری موضوع خواهد بود».

در بند 14 ماده 3 هم آمده است: «کاربران متعهد به رعایت همه قوانین اسلامی، شرعی، اخلاقی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران از جمله رعایت حجاب مناسب در هنگام استفاده از اسنپ هستند».

این یعنی جدا از جهت‌گیری جناح‌های مختلف در این ماجرا، عملکرد راننده و حواشی رخ داده، دختر جوان طبق اساسنامه شرکت اسنپ دو تخلف قابل پیگیری انجام داده، اما در آخر از او دلجویی شده است!

نقض حقوق راننده

حواشی این ماجرا آن‌قدر بالا گرفت که خبرگزاری فارس با این راننده مصاحبه کرد و شبکه 3 هم صبح روز گذشته راننده اسنپ را به برنامه صبحگاهی‌اش دعوت کرد. «سعید عابد» راننده 54 ساله اسنپ که بازنشسته نظامی است و این روزها در اسنپ مشغول به کار شده، می‌گوید اهالی فامیل و دوستانش نمی‌دانسته‌اند که او در اسنپ کار می‌کند و نشر اطلاعات شخصی‌اش در توییتر آبرویش را پیش فامیل برده است. عابد ماجرا را این طور شرح می‌دهد: «این خانم همان ابتدا در خیابان بدون روسری بود و من به خودم گفتم وقتی سوار ماشین شد از ایشان تقاضا می‌کنم که به خاطر جریمه نقدی که برای ماشین‌هایی که چنین تخلفی دارند انجام می‌شود، روسری‌اش را سر کند. هنوز 150 متر از محل سوار شدن خانم فاصله نگرفته بودیم که من از ایشان تقاضا کردم روسری خود را سر کنند. اما ایشان با لحن تندی گفتند که شما بهتر است در کار دیگران دخالت نکنید و رانندگی‌تان را بکنید. پس از شنیدن این جمله من نگه‌ داشتم و گفتم که با این حساب من نمی‌توانم شما را برسانم و دقیقاً همان بلوار قائم و در حالی که تنها 150 متر از مبدأ فاصله گرفته بودیم، نگه داشتم و خود خانم از ماشین پیاده شدند و من از ایشان نخواستم از ماشین پیاده شوند. حتی گفتم می‌توانم ایشان را به مبدأ برگردانم. پس از آن با پلیس 110 تماس گرفت و به پلیس گفت که یک نفر در بلوار قائم با این شماره پلاک مزاحم من شده است! من هم همان موقع به پلیس زنگ زدم و ماجرا را شرح دادم و پلیس گفت همان‌جا بمانید تا مأمور بیاید. اما خانم پس از این تماس سوار یکی از ماشین‌های عبوری شد و رفت. من هم نیم‌ساعت منتظر ماندم و وقتی دیدم پلیس نمی‌آید به ناچار رفتم. همان لحظه با پشتیبانی اسنپ تماس گرفتم و اپراتور پشتیبانی به من گفت شما کار درستی انجام دادید و طبق قوانین رفتار کردید. اگر واقعاً اسنپ از ایشان عذرخواهی کرده باشد، نمی‌دانم باید چه بگویم. اتفاقاً اسنپ باید از حقوق راننده‌اش دفاع کند که یک مسافر حقوق راننده را نقض کرده‌ است».

آش همان، کاسه همان

این نخستین بار نیست که اسنپ و نرم‌افزارهای مشابه آن، در فضای مجازی حاشیه‌ساز می‌شوند. مثلاً چندی پیش نام «خلیج عربی» و «کشور اسرائیل» در نقشه اسنپ در فضای مجازی حاشیه‌ساز شده بود. چندین بار هم مسافران یا رانندگان با اقداماتی مشابه در توییتر جنجال به وجود آورده بودند. به همین خاطر بسیاری از کاربران فضای مجازی می‌گویند تحریم اسنپ نمی‌تواند مشکل را حل کند و فقط صدها راننده مثل سعید عابد را از کار بی کار می‌کند.

نه اینکه ما با تکنولوژی مخالف باشیم، اما قرار نیست یک کسب و کار تنها به صرف اتکا به تکنولوژی و چند مجوز مربوط به بخش حمل و نقل، قانون را رعایت نکند. ‌تاکسی‌های اینترنتی و دیگر استارتاپ‌ها لابد به دلیل آنکه «قانون» درباره آن‌ها مسکوت مانده، از بدو آغاز به کار با مشکلات قانونی مختلفی روبه‌رو شده‌اند و هربار هم به لطف نارسایی قانون و نبود نهاد نظارت کننده مشخص، از مهلکه گریخته‌اند. به نظر می‌رسد تا زمانی که «قانون» قاطعانه‌ای درباره ابعاد مختلف حضور استارتاپ‌ها در زندگی روزمره ما وضع نشود و نهادی برای نظارت بر اجرای این قانون به وجود نیاید، آش همان است و کاسه همان! همان حرفی که محمدجعفر نعناکار، مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران در صفحه توییترش می‌زند و می‌گوید: «تا زمانی که تاکسی‌های اینترنتی زیر پرچم یک نهاد ناظر قرار نگیرند، بی‌تردید جامعه در ابعاد مختلف بی‌دفاع خواهد ماند، یک روز تجاوز و عمل مجرمانه، روز دیگر مسئله تعرض به حریم خصوصی و نشت داده‌ها و امروز جری شدن قانون‌شکنانِ مدعی آزادیِ هنجارشکن».