این مراسم با حضور اهالی فرهنگ و هنر از سراسر کشور، رئیس حوزه هنری کشور، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی‌کشور و چند تن از مدیران فرهنگی در آرامگاه فردوسی برگزار و از پنج اثر برگزیده رونمایی شد.

در این برنامه، دستار فردوسی که نشان حکمت است به منصور انوری، نویسنده رمان «جاده جنگ» اهدا شد. میثم مرادی، رئیس حوزه هنری خراسان رضوی، رمان یازده جلدی جاده جنگ را الگویی شایسته از داستان حماسی دانست و گفت: این مجموعه، بزرگترین رمان حماسی پس از انقلاب است که جلد دوازدهم آن تا چند ماه آینده توسط انتشارات سوره مهر چاپ خواهد شد.

او افزود: دستار فردوسی، نشانه حکمت است و اگر بخواهیم در حوزه ادبیات داستانی به نویسنده ای لقب حکیم بدهیم قطعا منصور انوری یکی از آنهاست.

سعید تشکری، دبیر جشنواره نیز از مشارکت 183 نویسنده در نخستین دوره این جایزه ادبی خبر داد و اظهار داشت: پرکردن جای خالی ادبیات حماسی فقط در خراسان می‌توانست اتفاق بیفتد، بسیار خوشحالیم که جریان داستان حماسی در کارگاه‌های هنری سطح کشور شکل گرفت و همه نویسندگانی که دست یاری به سوی آنها دراز کردیم ما را کمک کردند.

این نویسنده خاطرنشان کرد: ما یک جای خالی را در ادبیات پیدا کردیم، حوزه هنری خراسان رضوی و حوزه هنری کشور ما را یاری کردند تا بتوانیم در دهه کرامت از پنج اثر برگزیده در حوزه داستان‌های حماسی قدردانی کنیم.

*عقل، امام خیال است

در ادامه این مراسم پس از نقالی سه مرشد از سه نسل پیر، جوان و نوجوان، پیام تصویری آیت الله جوادی آملی پخش شد. این مرجع تقلید با بیان اینکه جای حماسه دینی بسیار خالی است یا آن چنان که باید، پُر نشده است، گفت: انقلاب اسلامی ره‌آورد فراوانی دارد، دفاع مقدس ده ساله و نه هشت ساله، زیرا دو سال جنگ داخلی به صورت خورد بود؛ نه زد و خورد، هشت سال جنگ زد و خورد بود، در طی این ده سال ملت بزرگ و بزرگوار ایران اسلامی حماسه‌های فراوانی را عرضه کردید که این باید در چهره تاریخ بماند و مهم‌ترین عاملی که جنگ را و دفاع را تمدن‌ساز می‌کند، حماسه است. نوشتار و گفتار و رفتار آیینی، سهمی از این فضیلت را به همراه دارد اما آنچه که حرف اول را می‌زند، هنر حماسی است

وی با تاکید بر اینکه بایستی هنر معقول و هنر حماسی، ترسیم و تبیین بشود افزودند: هنر اگر از آغاز شروع شد، به انجام می‌رسد و اگر از بین راه شروع شد، در بین راه می‌ماند. هنر گاهی از خیال و وهم و متخیله و واهمه نشأت می‌گیرد و به حس می‌رسد، این هنر، هنر بین راهی است زیرا از خیال شروع شده و به حس رسیده است، بخش‌هایی از سریال‌ها، داستان‌ها و فیلم‌ها از این قبیل هستند که از بین راه شروع می‌شوند اما هنر معقول از آغاز شروع می‌شود نه از بین راه، یعنی از عقل نشأت می‌گیرد؛ عقل امام خیال است، عقل امام واهمه است.

وی با اشاره به ابیاتی از حکیم نظامی‌یادآور شدند:  اگر نظامی و امثال نظامی این‌گونه از حرف‌ها را دارند، اینها در کنار سفره بزرگ حکیم اسلامی یعنی فردوسی نشستند. فردوسی مسئله توحید را حماسه‌ای کرد، مسئله ولایت و امامت و تشیع را حماسه‌ای کرد سپس ایران موحد را، ایران اسلامی را در سایه توحید و ولایت زنده نگهداشت.

* یک فردوسی عصر انقلاب می‌خواهیم

آیت الله جوادی آملی ادامه داد: بسیاری درباره خدا سخن گفته‌اند، خدا را به عنوان خالق آسمان و زمین ستوده‌اند اما حکیم فردوسی شعری دارد که بزرگ حکیم الهی یعنی صدر المتألهین که شعر را در فلسفه راه نداده، چون باور دارد که شعر از خیالات نشأت گرفته و به عقل راه ندارد مگر کلام منظومی که مبرهن باشد، دو جا از شعر سخن می‌گوید، یکی از حافظ به عنوان ناظم جوهره اولیا که درباره نبوت گفته است و دیگری از فردوسی که درباره خدا سخن می‌گوید. حکیم صدر المتألهین در کتاب المبدأ و المعاد از آن شعر با جلال و اکرام و با عظمت یاد می‌کند که: جهان را بلندی و پستی تویی/رندانم چه‌ای، هر چه هستی تویی

وی در ادامه با اشاره به جایگاه ولایت در اشعار فردوسی با بیان این بیت که «درست این سخن قول پیغمبرست/ که من شهر علمم علیم در ست » گفت:  اگر مدنیت است، بزرگ درِ این مدنیت ولایت اهل‌بیت است. الگوی اسلامی و بزرگ‌ترین تمدن بشری اگر مطرح است، از راه ولایت است. اگر رهبر علی شد، حماسه و شهامت در آن هست، بزرگواری و عدل و استدلال و استقلال در آن هست. تنها شهامت علی و پیروزی علی با شمشیر مطرح نبود. وقتی خود حضرت، خود را اینطور معرفی می‌کند این می‌تواند بزرگ‌ترین دروازه تمدن بشری باشد.

وی با اشاره به روایاتی از امیرالمومنین علی (ع) خاطرنشان کرد: بیان این حماسه‌ها، فردوسی زمان می‌خواهد، یک فردوسی عصر انقلاب می‌خواهد که شعر را از آیینی به حماسه‌ای درآورد. اگر ایران اسلامی در جنگ جهانی سوم پیروز شد، این یک زبان کارآمد فردوسی می‌خواهد. هنر سهم بسزایی در حفظ و نگهداری و نگهبانی و پیشرفت یک مطلب علمی دارد. در جریان غدیر در آن سرزمین وجود مبارک پیغمبر(ص) فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلَاه‏» آن زمان یک هنرمند حماسی پا به رکاب آماده‌ای بود که این را به صورت شعر درآورد و منتشر کرد، خدا علامه امینی را غریق رحمت کند. بخش وسیعی از الغدیر او اسناد هنری است؛ یعنی قصائد و شعرهای بلند حماسی است. آنچه حفظ می‌کند، شعر حماسی است.

آیت الله جوادی آملی عنوان کرد: خدا یک اصل کلی را در قرآن کریم به ما فرمود؛ اینکه شما که قصد حمله به بیگانه ندارید و نمی‌خواهید به دیگری حمله کنید ولی آن‌قدر ستبر و نیرومند و قوی و قدر باشید که دشمن از شما بهراسد یعنی آن‌قدر از نظر موشک و غیر موشک باید غنی و قوی باشید که دشمن هوس حمله و امثال آن را نکند. اینکه می‌بینید مقتدرانه جواب ترامپ را می‌دهد برای همین است. این آیه قرآن یک فردوسی می‌خواهد که بگوید ایران این‌قدر باید قوی باشد که آمریکا هراس داشته باشد که حمله نکند، بی‌ادبی نکند، جسارت نکند، در حریم حرم امن ایران با شکوه نفوذ نکند بیان این‌ها، فردوسی می‌خواهد.

وی در پایان یادآور شد: حکیم فردوسی هنر را از اول شروع کرد یعنی از عقل و نه از خیال، واهمه  و خیال را تأمین کرد به عنوان بین راه و از این بین راه پلی زد و به حس رسید، سامعه را تزریق کرد، باصره را تزریق کرد، ناطقه را تزریق کرد. سرمایه بزرگ هنر را ابتر و ابن‌السبیل نکنید، از بین راه شروع نکنید، فیلم را و هنر را از بین راه شروع نکنید. هنر باید سرچشمه عقلی، برهانی و الهی داشته باشد. هنر وقتی از عقل شروع شد انسان و جامعه را عاقل می‌کند ولی وقتی از وهم و خیال شروع شد جامعه را متوهم می‌کند. امیدواریم این به دست و زبان همه شما هنرمندان انجام بگیرد که از عقل شروع کنید و امیدواریم به برکت ثامن الحجج (ع) که در کنار بارگاه آن حضرت این مراسم برگزار می‌شود از فیض و فوز آن حضرت حداکثر بهره را ببریم.

* نیاز امروز ادبیات به حماسه

محسن مومنی شریف، رئیس حوزه هنری کشور نیز در سخنانی با بیان اینکه پرداختن به حماسه نیاز امروز ادبیات است، گفت: حوزه هنری خراسان رضوی این ضرورت را احساس کرد و امروز شاهد به ثمرنشستن تلاش‌های دوساله آنها هستیم.

او با تاکید بر اینکه نمی‌توان به فردوسی بزرگ و جایگاه او در تاریخ ایران بی توجه بود، افزود: شاهنامه فردوسی، شناسنامه فرهنگ، آداب و تاریخ زبان فارسی است. فردوسی شناسنامه ایرانی‌ها و هویت ایرانی است و نمی‌توان نقش این حکیم بزرگوار را در زبان و ادبیات فارسی نادیده گرفت شاید اگر فردوسی نبود، حافظ و سعدی و مولوی هم نبودند.

وی اظهار داشت: بعد از فردوسی و شاهنامه، هر حماسه ای که سروده شد تحت تاثیر شاهنامه فردوسی بود. بعد از حماسه سرایی فردوسی، شاهد دو نوع حماسه نامه بودیم حماسه نامه‌های ملی مانند گرشاسب نامه و حماسه نامه‌های مذهبی که گمان می‌شد خاورنامه مهمترین آن است اما چند سال پیش کتابی زیر نظر استاد شفعیی کدکنی تصحیح شد به نام «علی نامه» که به خاطر تخلص ربیع در آن، گمان می‌رفت نام سراینده آن ربیع باشد ولی سراینده آن مشخص نیست. تاریخ این حماسه نامه به چهل سال بعد از شاهنامه برمی‌گردد و قدیمی‌ترین حماسه نامه مذهبی است.

به گفته مومنی شریف بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، دو شاخه حماسه نامه ملی و حماسه نامه مذهبی در ادبیات دفاع مقدس به هم پیوستند و این ویژگی انقلاب اسلامی‌است که پیش از این شاهد آن نبودیم. در حماسه‌های ایرانی بعد از فردوسی، مولفه‌هایی مانند دلاوری، حکمت، شجاعت و گاهی سوگ وجود داشت اما مؤلفه جدید عرفان هم در ادبیات دفاع مقدس وجود دارد چون رزمنده‌های ما آکنده از عرفان و عشق به خداوند بودند که در خاطراتشان نمود دارد.

رئیس حوزه هنری کشور تاکید کرد: امروز بیش از هر زمان دیگری به حماسه نیاز داریم و اگر قرار است که ادبیات در ایجاد تمدن نوین اسلامی‌نقش داشته باشد باید ملت و بویژه جوانان را در برابر ناگواری‌ها و مشکلات، حماسی بار بیاوریم حماسه ای که آمیخته از حکمت، خرد و عرفان است. امیدوارم بعد از این شاهد آثار برجسته حماسی در ادبیات مان باشیم.

* روحیه حماسی در بین جوانان کمرنگ شده است

حجه الاسلام محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی ‌کشور طی سخنانی با اشاره به فرمایشات رهبری درباره فردوسی عنوان کرد: رهبرانقلاب فرمودند برای اعتلا و پیشرفت فرهنگ اهل بیت (ع) روی سهم و نقش فردوسی کار کنید. اوایل انقلاب عده ای از جوانان پرشور و تند می‌خواستند آرامگاه فردوسی را خراب کنند، رهبری که باخبر شدند یادداشتی نوشتند و آنها بخاطر این یادداشت، از این کار منصرف شدند. رهبری به پاسداشت فردوسی برای زنده نگه داشتن زبان فارسی و انعکاس وجه حماسی توحید و احیای مکتب اهل بیت (ع) در شاهکار حکیم فردوسی تاکید داشتند.

وی بیان اینکه از میان سه عنصر عقلانیت، معنویت و حماسه، روحیه حماسی در بین جوانان ما کمرنگ شده است، گفت: امروز، نزاع و کارزار پیچیده است و در این نزاع تمدنی به لحظات حساسی رسیدیم، امروز جای حماسه سرایی و داستانهایی حماسی خالی است. اگرچه در زمان فردوسی، ایران بسیار بزرگتر بود ولی اکنون از ایران فرهنگی حرف می‌زنیم. چندی پیش از جوانان انقلابی هندوستان شنیدم که خواستار رواج داستانهای شاهنامه بودند و دلیلش تقویت عنصر حماسی در میان آنها بود چرا که کشمیری‌ها بیسشتر اهل مبازه هستند.

قمی‌یادآور شد: اگرچه استعمار انگلیس در ظاهر دستش از کشور ما قطع شده ولی عملا استعمار پنهان وجود دارد چون عنصر حماسه در بین جوانهای ما کمرنگ شده است، امروز ایران فرهنگی بیش از پیش به زحمت و مجاهدت اهل قلم برای تقویت روحیه حماسی در جامعه نیاز دارد.

در پایان این مراسم از نویسندگان پنج اثر برگزیده تجلیل شد و یازده نویسنده لوح تقدیر گرفتند.