حکم فتحعلی‌شاه برای تعیین نایب‌الزیاره برای خود در حرم مطهر رضوی، روز گذشته رونمایی شد.

در آستانه ۲۳ ماه ذی‌القعده، روز زیارتی حضرت امام رضا(ع) و در هجدهمین برنامه از سه‌شنبه‌های فرهنگی آستان قدس رضوی مراسم رونمایی و معرفی قدیمی‌ترین اسناد مربوط به زیارت و زائر، دیروز در محل گنجینه قرآن و نفایس و هدایای مقام معظم رهبری صحن کوثر حرم مطهر امام هشتم(ع) برگزار شد که حکم فتحعلی‌شاه قاجار برای تعیین نایب‌الزیاره برای خود در حرم مطهر رضوی، یکی از آن‌ها بود.

۵۰۰۰ برگ سند مربوط به زیارت

مدیر مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در این مراسم با اشاره به اینکه سفر به مشهد به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز زیارتی جهان اسلام سابقه‌ای به قدمت تاریخ شکل‌گیری بقعه مبارکه بر مضجع شریف امام هشتم(ع) دارد، اظهار داشت: حدود ۵۰۰۰ برگ سند به عنوان مجموعه اسناد زیارت در گنجینه رضوی وجود دارد که در برنامه امروز اسناد متعلق به دوره صفویه تا قاجاریه رونمایی می‌شود و این اسناد یکی از مدون‌ترین مجموعه اسناد زیارت مربوط به یک مکان مذهبی در جهان اسلام است.

دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی ادامه داد: در این ارتباط، قدیمی‌ترین نهاد موقوفه زائران (زواری) در سال ۹۳۳ هجری قمری توسط علاء‌الدین حاجی و سپس در سال ۹۴۰ هجری قمری توسط سیدلطیف شاه‌حسینی وقف بارگاه مطهر حضرت رضا(ع) شده است.

وی اضافه کرد: این واقفان قسمتی از عواید موقوفه خود را به زائران امام هشتم(ع) چه در مشهد و یا در راه مشهد اختصاص داده‌اند و نشان‌دهنده نیات ویژه آنان برای توجه به امر زیارت و زائر در این زمینه است.

تقسیم‌بندی اسناد به دو دسته

مدیر این مرکز در ارتباط با اسناد کمک‌های آستان قدس رضوی از محل موقوفه‌هایی که عواید آن‌ها به زائران اختصاص دارد، گفت: در این مورد اسناد به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته نخست، موقوفه‌های زواری عمومی است که واقف نیک‌اندیش عواید رقبه یا رقبات موقوفه‌اش را به صورت مطلق وقف بر مصرف زائران امام رضا(ع) کرده و نامی از زائران کشور خاصی نبرده و شرطی را هم تعیین نکرده است مانند: موقوفه عتیقی که بخشی از عواید نهاد موقوفه خود را به اطعام فقرا و مساکین اختصاص داده است.

این مقام مسئول بیان داشت: دسته دوم، موقوفه‌هایی هستند که واقفان آن‌ها به صراحت در متن وقف‌نامه، عواید رقبات موقوفه خود را به صورت اختصاصی به گروه خاصی از زائران مانند زائران عرب خارجی اختصاص داده‌اند که در این زمینه می‌توان به موقوفه حاجی علی‌اکبر خان اصفهانی که عواید رقبات نهاد موقوفه‌اش را به زائران اهل نجف، کربلا و کاظمین شرط کرده است و یا موقوفات واقفان دیگری همچون خواجه عتیق منشی، وزیر نظام و صفی قلی خان بیگلربیگی اشاره کرد.

حسن‌آبادی در بخش دیگری از سخنانش به ارائه توضیحاتی درباره اسناد ویژه زائران در موقوفات آستان قدس رضوی و نحوه هزینه‌کرد آن برای زائران، اسناد کمک‌های نقدی و غیرنقدی، اسناد متعلق به چگونگی استقبال و پذیرایی از زائران، اسناد زیارت‌نامه خوانان، بحثی در مورد عکاسی زیارتی به عنوان یکی از هویت‌های مهم و مرتبط با زیارت در مشهد و... پرداخت.

برخی از اسناد رونمایی شده

در این مراسم از ۱۰ سند مرتبط با زیارت و زائر مربوط به دوره صفویه و قاجاریه موجود در گنجینه رضوی رونمایی شد که برخی از آنان به شرح ذیل است:

- قدیمی‌ترین سند مربوط به سال ۱۰۱۲ هجری قمری(دوره صفویه) با عنوان پرداخت وظیفه دستمزد به امیرمحمد صالح رضوی، زیارت‌نامه خوان حرم مطهر امام هشتم(ع).

- برات زیارت ممهور به مهر آستان قدس رضوی مربوط به سال ۱۰۸۳ هجری قمری (دوره صفویه) منقش به مهری که حاوی یک بیت شعر از بابافغانی شیرازی (شاعر قرن ۹ و ۱۰ هجری قمری) با این مضمون است: گلی که هر ورقش آبروی نُه چمن است، نشان خاتم سلطان دین، ابوالحسن است.

- درخواست خانم هاجر در خصوص تصدی شغل کفشبانی ایام زنانه حرم مطهر رضوی به جای خانم هدیه که فوت کرده است و پذیرش درخواست وی(سال سند ۱۱۴۶ هجری قمری مربوط به دوره قاجاریه).

- حکم فتحعلی شاه قاجار در خصوص انتصاب سیداسماعیل رضوی به سمت زیارت‌نامه خوان حرم مطهر امام رضا(ع) و تعیین وی به عنوان نایب‌الزیاره خود(سال سند ۱۲۲۱ هجری قمری).