اعظم طیرانی/

صنعت دارو در کشور به خصوص در سال‌های اخیر، تحول و موفقیت چشمگیری داشته است به طوری که پیش از انقلاب اسلامی تأمین داروی کشور واردات‌محور بود و حدود 25درصد از داروهای مصرفی کشور، در داخل تولید می‌شد. اما پس از انقلاب اسلامی، صنعت تولید مواد اولیه دارویی و لوازم بسته‌بندی دارو به تدریج رونق گرفت به گونه‌ای که در حال حاضر حدود 55درصد از مواد اولیه و 97درصد از داروهای مورد نیاز کشور از نظر عددی در داخل تهیه می‌شود و سهم ایران از واردات داروهای ساخته شده 3درصد است. امروز مسئولان معتقدند با وجود تأثیر تحریم‌های دارویی، متخصصان کشورمان با تکیه بر توان داخلی و ایمان به داشته‌های خویش این حربه دشمن را نیز بی‌اثر خواهند کرد.

• کمبود برخی از داروها در مقاطع کوتاه

شهرام شعیبی؛، سخنگوی سازمان غذا و دارو می‌گوید: از سال گذشته که موضوع تحریم‌ها عنوان شد، وزارت بهداشت و کارخانه‌های داروسازی با دغدغه‌هایی برای تأمین دارو و مواد اولیه مواجه شدند و به فکر تهیه مواد اولیه دارو افتادند تا امسال با کمبود مواجه نشویم.

دکتر شعیبی در گفت‌وگو با ما ادامه می‌دهد: بر پایه پیش‌بینی‌های انجام شده، وزارت بهداشت داروهای خاص را تهیه و ذخیره کرد و کارخانه‌های تولید دارو نیز مواد اولیه داروها را تا حد امکان خریداری و نگهداری کردند، با این حال به دلیل تحریم بانک‌های ایران با مشکلاتی نظیر انتقال ارز مواجه شده‌ایم و این مسئله موجب تأخیر در خرید دارو و یا خرید مواد اولیه برای تولید دارو شده است. همچنین به دلیل تحریم شرکت‌های حمل و نقل ایرانی، انتقال مواد اولیه خریداری شده به داخل کشور با تأخیر انجام می‌شود که این مسئله نیز موجب می‌شود ما در مقاطع کوتاهی با کمبود برخی از اقلام دارویی مواجه شویم که البته در تلاش هستیم از طریق شرکت‌های فوریتی تأمین دارو این مشکل را برطرف کنیم.

• تنگناهای تولید دارو در دوران تحریم

وی در خصوص تنگناهای تولید دارو در کشور می‌افزاید: صنعت داروسازی ایران با چند دهه تجربه با وجود مشکلات فراوان پیش رو، در سال‌های اخیر به واسطه سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته به خصوص توسط بخش خصوصی توسعه قابل قبولی داشته است به طوری که بسیاری از داروهای مورد نیاز بیماران در داخل کشور امکان تولید دارند و هم اکنون 160 شرکت تولید دارو در ایران فعال هستند که با احتساب شرکت‌هایی که در حوزه تولید داروهای گیاهی فعالیت دارند 250 شرکت می‌شوند و حدود 97درصد از نیاز کشور- معادل بیش از 70 درصد ارزش کل بازار داروی کشور- را تأمین می‌کنند.

وی می‌گوید: اما با توجه به اینکه در صنعت دارو، هر روز شاهد تولید داروهای جدید از سرتاسر دنیا هستیم که پس از تأیید توسط نهادهای معتبر نظارتی در سطح بین‌الملل وارد بازار داروهای جهان می‌شود و با توجه به اینکه تولید و مشابه‌سازی این داروها در سایر کشورها زمانبر است، این مسئله موجب می‌شود همیشه حجم اندکی از داروهای مورد نیاز کشور را از محل شرکت‌های تولیدکننده اصلی دارو تأمین کنیم که اغلب شامل داروهای بیماران خاص، سخت‌درمان و یا بیماران نادر می‌شود و در مجموع 30 درصد اقتصاد دارویی کشور را به خود اختصاص می‌دهند.

• داروهای ایرانی چیزی از داروهای خارجی کم ندارد

وی با بیان اینکه صنعت داروسازی کشور در نحوه ساخت دارو مشکلی ندارد، می‌افزاید: داروی ساخت داخل، از نظر مواد اولیه چیزی از داروهای وارداتی کم ندارد و کنترل‌های وزارت بهداشت در مورد تضمین کیفیت دارو وجود دارد و تا وقتی از استانداردهای لازم دارویی مطمئن نشدیم آن دارو به بازار عرضه نخواهد شد. ضمن آنکه دارو پس از عرضه در شرکت‌های داروسازی و داروخانه‌ها نیز همواره از سوی مسئول فنی کارخانه و کارشناسان سازمان غذا و داروی کشور نظارت می‌شود تا فرایند ساخت همیشه استانداردهای لازم را داشته ‌باشد و اگر استانداردهای لازم در ساخت دارویی رعایت نشده و یا عوارض جدیدی از مصرف دارو گزارش شده باشد، این داروها از سطح داروخانه‌ها جمع‌آوری شود.

به گفته دکتر شعیبی؛ فرایند کنترل کیفیت دارو تنها شامل داروهای تولید کشور نیست، بلکه داروهای وارداتی نیز پس از ترخیص از گمرک، پیش از عرضه به بازار داروی کشور و همچنین پس از آن همین فرایند را طی می‌کنند و هم اکنون بیش از 54 درصد مواد اولیه تولید دارو در کشور تولید می‌شود و 46 درصد از طریق شرکت‌های معتبر هند و چین و در مواردی از برخی از شرکت‌های اروپایی و اروپای شرقی تأمین می‌شود و این باور غلط که داروهای چینی از کیفیت قابل قبولی برخوردار نیست صحت ندارد؛ چرا که مواد اولیه 70 درصد داروها و مواد اولیه تولید دارو در همه کشورها- حتی کشورهای آمریکایی و اروپایی- از طریق شرکت‌های دارویی چین تهیه می‌شود، ضمن آنکه کارشناسان سازمان غذا و داروی جمهوری اسلامی ایران پیش از خرید مواد اولیه از شرکت‌های دارویی هند و چین، از محل تهیه مواد بازدید کرده و پس از واردات مواد اولیه نیز بازدیدها و آزمایش‌های لازم انجام می‌شود و در صورت حتی کوچک‌ترین مشکل مواد برگشت داده‌ می‌شود. بنابراین آنچه به عنوان مواد اولیه تولید دارو وارد شرکت‌های داروسازی کشور می‌شود به لحاظ کیفیت کاملاً استاندارد و تضمین شده است.

• افزایش قیمت دارو در دوران تحریم

وی در خصوص میانگین افزایش قیمت دارو در طول یک سال اخیر که با تحریم‌های ظالمانه از سوی آمریکا مواجه شده‌ایم نیز می‌گوید: با توجه به اینکه در بحث تولید دارو فقط مواد اولیه مطرح نیست و در برخی موارد بسته‌بندی فراورده‌های دارویی، پلیمر و جوهر نیز در قیمت دارو تأثیرگذار است نمی‌توان داروی با کیفیت بالا بدون افزایش قیمت تولید کرد. بنابراین میانگین افزایش قیمت دارو در این مدت کمتر از 10 درصد بوده است به طوری که در برخی از اقلام دارویی نظیر داروهای بیماری‌های خاص و ضدسرطان که قیمت بسیار بالایی دارند با صفر درصد افزایش قیمت و برخی داروها نیز از 10 تا 60 درصد افزایش قیمت داشته‌اند.

دکتر شعیبی با اشاره به اینکه ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تولیدات دارویی کشور را تقریباً از صفر آغاز کرده‌ایم، می‌افزاید: امروز می‌توان گفت تحریم‌های ناعادلانه در این سال‌ها برای حوزه صنایع شیمیایی، مهندسی شیمی و در مجموع صنایع دارویی کشور تبدیل به فرصت شده است و آنچه برای ما حائز اهمیت است اینکه صنعت دارویی کشور با همه فراز و فرودهایی که در 40 سال اخیر تجربه کرده توانسته از دل محدودیت‌ها و تحریم‌ها 97 درصد نیاز دارویی کشور را تأمین کند و امروز به یک صنعت داروسازی قدرتمند در دنیا تبدیل شود.