قدس آنلاین: استفاده از سیستم هایی انرژی مستقیم همانند لیزر در سامانه های تسلیحاتی، از سالها پیش در فکر طراحان و سازندگان سامانه های تسلیحاتی وجود داشته و خصوصا استفاده از نمونه های این تسلیحات در فیلم های علمی تخیلی به شدت رواج دارد که این موضوع بخصوص در سری سینمایی جنگ ستارگان نمود زیادی داشت اما سلاح های لیزری یا انرژی مستقیم فقط در حد پرده سینما یا رمان های تخیلی نماند و بعد از دهه ها تلاش مستمر و پیگیری، کم کم در حال وارد شدن به میدان رزم واقعی هستند.

در حالی که معدود کشورهای جهان توانسته اند در این حوزه به موفقیت های ملموسی برسند حالا خبر رسیده که جمهوری اسلامی ایران نیز در مسئله طراحی و ساخت سلاح های لیزری وارد کارزار جدی شده و در حال حاضر نیز سیستمی را به صورت فعال در اختیار دارد. در این زمینه امیر شاهرخ شهرام معاون وزیر دفاع و رئیس شرکت صنایع الکترونیک (صاایران) طی روزهای گذشته در این باره اظهار داشته "علاوه بر اینکه هم اکنون از لیزر برای آماده سازی سامانه‌های توپخانه‌ای و روانه سازی توپ و رادار استفاده می کنیم تا سامانه بتواند هدف را با دقت بالا ردگیری کرده و مورد اصابت قرار دهد، در موضوع کُشندگی نیز دستاوردهای خوبی داشتیم که همه آنها تولید داخل هستند. پرنده های رادارگریز را از لایه های کامپوزیتی می‌سازند تا هم رادار گریز باشد، هم سبک باشد و هم به تداوم پرازی آن در هوا کمک کند. این بدنه کامپوزیتی در برابر لیزرهای پرتوان آسیب‌پذیر است و ما با استفاده از این لیزرها که در اختیار داریم می توانیم آنها را منهدم کنیم. هم اکنون از این سامانه های لیزری در مناطق حساس و حیاتی کشور نیز استفاده می‌شود و امروز لبه تکنولوژی دنیا در حوزه لیزری در دستان متخصصان نیروهای مسلح ما قرار دارد."

با این اوصاف برای آشنایی بهتر با این مبحث بهتر است کمی به تاریخچه سلاح های لیزری بپردازیم.

تلاشی طولانی برای داشتن سلاح نامرئی

به زبانی ساده لیزر ابزاری است که نور را به صورت پرتوهای موازی بسیار باریکی که طول موج مشخصی دارند، ساطع می‌کنند. این دستگاه از ماده‌ای جمع کننده یا فعال کنده نور تشکیل شده که درون محفظه تشدید نور قرار دارد. این ماده پرتو نور را که به وسیله یک منبع انرزی بیرونی (از نوع الکتریسیته یا نور) به وجود آمده، تقویت می‌کند. از همان ابتدای کشف این خواص در اوایل دهه ۱۹۵۰ دانشمندان به خواص گوناگون این فناوری جدید پی بردند و از آن تاریخ به بعد بخش های مختلف از علوم و صنایع تحت تاثیر این فناوری قرار گرفت.

 در بخش های نظامی نیز با پی بردن به قدرت بالای لیزر برنامه هایی از اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی برای استفاده از این تکنولوژی مطرح شد.   در ابتدا نیروی هوایی آمریکا به دنبال استفاده از لیزر به عنوان یک سامانه پدافند هوایی بود، نیروی زمینی و دریایی آمریکا نیز در ادامه دهه ۱۹۷۰، آزمایشاتی را به منظور طراحی و ساخت سلاح های پدافند لیزری انجام دادند که عمدتا در مرحله نمونه های آزمایشی باقی ماند. اما در دهه ۱۹۸۰ میلادی و با روی کار آمدن رونالد ریگان و بحث استراتژی "جنگ ستارگان" استفاده از سلاح های لیزری در دو نقش تدافعی و هم تهاجمی گسترده تر شده و با جدیت بسیار بیشتری از سوی آمریکا دنبال شد. البته به دلیل موانع موجود در آن پروژه و البته پایان جنگ سرد پروژه های آن طرح نیز عمدتا در مرحله آزمایشی و پیش نمونه باقی ماندند.

به طور مثال یکی از آن طرح ها که از آن زمان مطرح شده و در سالهای بعد از جنگ در قالب برنامه سپر دفاع موشکی آمریکا مطرح شده و نهایتا به دلیل مسائل مالی و نبود توان واقعی عملیاتی لغو شد، پروژه "لیزر هوابرد ضد موشک بالستیک" بود که بر پایه نصب یک توپ لیزری بر روی دماغه یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ برای ساقط کردن موشکهای بالستیک در مرحله شتاب گیری اولیه آنها بود.

این طرح سرنوشت بسیار جالبی پیدا کرد. پروژه YAL-۱ که تبلیغات فراوانی برای آن توسط آمریکا انجام شده بود پس از سالها تحقیق و صرف میلیاردها دلار در زمان صدارت رابرت گیتس وزیر دفاع اسبق آمریکا کنسل شد. بخشی از صحبتهای وزیر دفاع سابق آمریکا در مورد این سامانه جالب است:

لیزر هوابرد در حال پرواز

پایان پروژه YAL-۱ در بیابان های آریزونا

وی می گوید: "من و سایر پرسنل وزارت دفاع معتقدیم که این برنامه هرگز عملیاتی نشده و نخواهد شد. در حقیقت برای هدف قرار دادن یک موشک بالستیک در مرحله شتاب گیری اولیه آن از فاصله ای امن به لیزری ۲۰ الی ۳۰ برابر نیرومندتر از آنچه که در حال حاضر در این هواپیما نصب شده است نیاز است. پس در حال حاضر این لیزر هوابرد در صورتی که قصد مقابله با ایران را داشته باشد بایستی در درون مرزهای این کشور به عملیات پرداخته و موشکهای بالستیک را در مرحله اولیه پرواز ساقط کند. برای این کار ما به ۱۰ الی ۲۰ فروند از این هواپیماها نیاز داریم که بهای هر کدام نزدیک به یک و نیم ملیارد دلار است و هزینه تعمیر و نگهداری سالانه هر کدام از آنها نیز ۱۰۰ میلیون دلار است. من نیز فکر نمی کنم که کسی معتقد باشد که این ایده عملی باشد"

در نهایت و پس از این گونه مخالفت ها، هواپیمای مورد نظر در سال ۲۰۱۲ میلادی به گورستان هواپیماهای آمریکایی در ایالت آریزونای آمریکا منتقل شد.

در شوروی سابق نیز برنامه هایی در خصوص بهره گیری از اشعه لیزر برای مقاصد پدافندی به صورت زمین و هواپایه وجود داشت که به شکل عملیاتی در نیامده و آنچنان از وضعیت فعلی آنها خبری در دسترس نیست. اما در بخش زمینی و پدافند کوتاه برد، اتحاد شوروی مسیری موفق تر را پیش رفت.

سامانه دفاع لیزری متحرک ۱K۱۷ Szhatie ساخت شوروی سابق

در دهه ۱۹۸۰ میلادی این کشور به جهت مقابله با موشک های کروز آمریکایی، سرمایه گذاری بسیار سنگینی در بحث سیستم های دفاع هوایی کوتاه برد لیزری برای دفاع از پایگاه های هوایی خود کرد و بنا به برخی از برآوردهای اطلاعاتی در اواخر دهه ۱۹۸۰ به شکل محدودی این سیستم ها نیز در سازمان رزم ارتش شوروی وارد شده بودند. در هر صورت و پس فروپاشی شوروی سابق، این طرح ها به ظاهر متوقف شده اند.

چالش ها و مشکلات رو به روی سیستم های لیزری

اولین و یکی از بزرگترین دشمنان سامانه های لیزری، شرایط بد جوی است. هرگونه مه غلیظ، شرجی، پوشش ابری، طوفان شن و یا دود مصنوعی به راحتی می تواند توان این پرتوی لیزری پرتاب شده را کاهش داده یا آن را منحرف و یا حتی به طور کامل در شرایط مطلوب از بین ببرد. به عنوان مثال چند سال پیش و همزمان با ارسال یک سیستم دفاع لیزری کوتاه برد برای نیروی دریایی آمریکا به منطقه خلیج فارس، رسانه ها در گزارشی به مشکلات سیستم های لیزری پرداخت.

حال شاید برای برخی از خوانندگان ما این سوال پیش بیاید که برای ایران وضعیت به چه گونه است؟ در این میان به این مسائل باید توجه کرد؛ اولا از مشخصات و مختصات سیستم لیزر ایرانی اطلاعی در دسترس نیست ولی با توجه به صحبت های امیر شهرام می توان این طور حدس زد که با یک سیستم دفاعی کوتاه برد طرف هستیم. مشخصا در زمین، شرایط هوایی به نسبت مناطق دریایی بسیار آرام تر بوده و در طول روزهای یک سال مدت زمان بیشتری از هوای بدون طوفان برخوردار است.

مسئله بسیار مهم بعدی این که در یک سناریو مربوط به یک توپ لیزری زمین پایه، میزان انرژی در دسترس بسیار بیشتر از یک ناوشکن یا رزم ناو مستقر در روی آب است.

برای فهم بهتر به این مثال توجه کنید: فرض کنیم سیستم لیزری مورد نظر ایران در اطراف پایگاه هوایی یا تاسیسات اتمی در نزدیکی اصفهان نصب شده است. مشخصا تامین انرژی برای یک لیزر چند مگاواتی با قدرت تخریب بسیار بالا کاملا در دسترس پدافند هوایی قرار دارد.

مزایای داشتن یک دفاع لیزری چیست؟

موشک های کروز، موشک های ضد رادار و بمب های هدایت شونده دورایستا از جمله مهم ترین تهدیدات بر علیه ایران در صورت بروز هر گونه درگیری نظامی ایران با آمریکا یا رژیم صهیونیستی محسوب می شوند. این کشورها از روش ارسال تعداد بالایی از موشک های کروز به سمت هدف در موج اول حمله بهره می برند تا خصوصا سیستم های دفاع هوایی و راداری را نابود کرده و راه را برای تهاجم نظامی باز کنند.

سیستم های دفاع لیزری سرعت بالایی داشته و در حقیقت پرتابه آنها با سرعت نور حرکت می کنند، تا زمانی که انرژی وجود داشته باشد، شلیک ادامه دارد و در عین حال شلیک هر پرتوی لیزر نیز بسیار ارزان بوده و برخی از منابع صنعتی و علمی هزینه شلیک هر پرتوی لیزری را در حد چند سنت اعلام کردند. امروزه نیز آمریکا، چین، روسیه و آلمان (و حالا ایران) هم به دنبال همین لیزرهای متحرک یا ثابت کوتاه برد برای دفاع هوایی کوتاه برد برای دفاع از تاسیسات حساس رفته اند و به نظر به موفقیت هایی نیز در این زمینه رسیده اند. به نظر الان می توان با نوعی اعتماد گفت که سلاح های لیزری حداقل در بحث دفاع هوایی کوتاه برد به یک حقیقت عملیاتی رسیده اند.

یک سامانه دفاع لیزری در حال آزمایش برای نیروی هوایی آمریکا

سیستم دفاع هوایی کوتاه برد لیزری جدید ساخت روسیه

این مسئله این روزها به یک حقیقت عملیاتی نیز رسیده است و به نظر در چند جای جهان نیز مورد استفاده قرار گرفته است. چینی ها در جیبوتی برای آمریکایی ها با سلاح های لیزری مشکل ساز شدند و گزارش های زیادی از ارسال اشعه لیزر به طرف چشم خلبانان آمریکایی در این کشور ارسال شده است. آمریکایی ها اعتقاد دارند که چینی ها مسئول این مسئله هستند.

چینی ها حداقل تاکنون، ۴ مدل سلاح لیزری مخصوص پیاده نظام توسعه داده و یک مدل سیستم ضد پهپاد لیزری کوتاه برد نیز ساخته اند. BBQ-۹۰۵،  WJG-۲۰۰۲، PY۱۳۱A و PY۱۳۲A از جمله معروفترین نوع از این سلاح ها هستند. بخشی از این سلاح ها در اختیار ارتش چین و برخی دیگر از آن در اختیار نیروهای پلیس این کشور قرار گرفته است تا از آن در عملیات های ضد اغتشاش استفاده کنند. البته این کشور حداقل یک مورد سامانه دفاع لیزری زمین پایه و یک سیستم دریاپایه دفاع لیزری را نیز در دست توسعه دارد.

اسلحه لیزری WJG-۲۰۰۲

ترکیه نیز به نظر وارد ماجرای سیستم های دفاع کوتاه برد لیزری شده و برخی حتی اعتقاد دارند که سیستم های دفاع کوتاه برد لیزری ساخت این کشور برای اولین بار در درگیری های لیبی شرکت کرده و یک پهپاد ساخت چین که به نیروهای وفادار به امارات تحویل داده شده بوده است را نیز سرنگون کرده است. شرکت ترکیه ای Aselsan در تابستان سال ۲۰۱۸ میلادی اعلام کرده که با موفقیت یک سیستم دفاع کوتاه برد لیزری را برای مقابله با پهپادها، دفاع از پایگاه های نظامی و نابودی بسته های انفجاری توسعه داده و آزمایش کرده است.

سیستم دفاع لیزری توسعه یافته توسط Aselsan  ترکیه

شرکت راین متال آلمان نیز در حال حاضر تلاش های بسیار گسترده ای را در بحث توسعه سیستم های دفاع کوتاه برد لیزری برای ارتش این کشور در دست اقدام دارد و خصوصا نیروی دریایی آلمان و ناوچه های کلاس Braunschweig از جمله گزینه های اصلی برای دریافت سلاح لیزری هستند. ژرمن ها هنوز جزییات خاصی از این سیستم لیزری را منتشر نکردند.

سیستم دفاع لیزری در حال توسعه توسط راین متال آلمان

 مشخصا از آمریکا گرفته تا چین و روسیه و البته جمهوری اسلامی ایران مسیر طولانی برای رسیدن به سطوح بالاتر سلاح های لیزری مثل بحث توپ های سنگین لیزری برای درگیری با اهداف در فواصل بالاتر دارند اما به نظر می رسد در این بخش هم ایران با سکوت و چراغی خاموش توانسته تا خود را به جمع معدود کشورهایی با توان تکنولوژی بالا در این بخش برساند که می تواند مکمل بسیار قوی و مهمی برای سامانه های پدافندی موجود در کشورمان باشد.

انتهای پیام/