به گزارش گروه فرهنگی قدس آنلاین، مسجد جوادالائمه(ع) یکی از مهمترین و مؤثرترین پایگاه‌های فرهنگی است که از بطن آن هنرمندان بی‌شماری بیرون آمدند و اتفاقات مهمی را در تاریخ ادبیات و هنر این سرزمین رقم زدند. اما چه چیزی جایگاه این مسجد را این چنین متفاوت از سایر مساجد کرده است؟ درحقیقت شکل‌گیری شورای نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع) به اوایل دهه پنجاه شمسی برمی‌گردد. در آن سال‌ها، هیئت امنای مسجد و امامان جماعت به این نتیجه رسیده بودند که باید در کنار شبستان مسجد، کتابخانه‌ای تأسیس کنند تا دامنه حضور مردم در مساجد، محدود به نماز و برنامه‌های منبر نشود. کتابخانه‌های مساجد، محل اعتماد مردم بود و آنها با اشتیاق فرزندان خود را برای حضور در آن تشویق می‌کردند. مسجد جوادالائمه(ع) در منطقه نسبتاً محروم تهران یعنی سی‌متری جی، ۱۳متری حاجیان واقع شده بود اما دو عامل بسیار مهم دست به دست هم داد تا از این مسجد هنرمندان و رویدادهای مهم و تأثیرگذار فرهنگی بیرون بیاید. به اعتقاد کسانی که سال‌های نوجوانی و جوانی شان در این مساجد گذراندند حضور مرحوم حجت‌الاسلام غلامرضا مطلبی، امام جماعت وارسته و بلندنظر مسجد نقش مهمی در شکل گیری این فعالیت ها داشت که با هدایت مرحوم امیرحسین فردی به مسیر درستی هدایت می شد.
با وجود چنین روحانی بلند نظر و انقلابی بود که جوانان مؤمن و هنرمند توانستند در مسجد جوادالائمه(ع) گرد هم بیایند و آنجا را به یک پایگاه هنری و فرهنگی مهم تبدیل کنند. جلسات با صوت قرآن محمد ناصری آغاز می‌شد، با چای‌های خوش‌طعم شهید حبیب غنی‌پور ادامه پیدا می‌کرد. دوستان تنگاتنگ هم می‌نشستند، قصه می‌خواندند و گپ می‌زدند. جلسات تعطیل‌بردار نبود. حتی در شب‌های سرد و یخ‌بندان زمستان و خاموشی‌های خوفناک موشک‌باران دشمن ادامه داشت. زمانی که برق می‌رفت، چراغ گردسوز کوچکی روشن می‌شد، اعضا گرد آن جمع می‌شدند و تا پاسی از شب گذشته و گاهی تا نیمه‌های آن، داستان می‌خواندند و چراغ ادبیات انقلاب اسلامی را روشن نگه می‌داشتند. در همان زمان نیز اعضای جلسه، به تناوب به جبهه می‌رفتند و در لباس بسیجی علیه متجاوزان می‌جنگیدند و در اولین فرصت خود را به مسجد می‌رساندند. امروز پس از گذر سال ها فعالیت این مسجد شکل دیگری به خود گرفته و در قالب جایزه کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور همچنان ادامه دارد. اما سؤال اینجاست که چند مسجد دیگر با این ویژگی‌ها بخصوص در این روزها که جوانان ما به پایگاه‌های فرهنگی نیاز بیشتری دارند، وجود دارد؟ چرا بسیاری از مساجد ما به محلی برای مراسم ختم یا حداکثر برگزاری نماز جماعت تبدیل شده است و دیگر وظایف فرهنگی و انسان‌ساز مسجد رفته رفته در حال فراموشی است؟ آنچه در ادامه می‌خوانید گپی با نویسندگان هنرمندانی است که از اهمیت و تأثیرگذاری مسجد به عنوان قلب فرهنگی و اعتقادی محلات و نقش آنان در هدایت نسل جوان به سمت فرهنگ و هنر انقلابی می‌گویند.
باید به جوانان فضای کار داد
محمد ناصری، نویسنده و دبیر هجدهمین دوره جشنواره کتاب سال شهید غنی پور و از اعضای قدیمی مسجد جوادالائمه(ع) می‌گوید: سال ۱۳۵۸ جلسات قصه خوانی و قصه نویسی در مسجد جوادالائمه(ع) آغاز شد و بعد از یک سال یعنی سال ۵۹ اولین کتاب قصه تحت عنوان «بچه‌های مسجد» زیر نظر استاد مرحوم امیرحسین فردی منتشر شد و پس از آن قصه نویسانی که شاگردان مرحوم فردی بودند به طور مستمر و هفتگی طی سال ده سال این کار را ادامه دادند. گل سرسبد کسانی که در آن جلسات حضور داشتند شهید حبیب غنی پور بود که سال ۶۵ به شهادت رسید اما این جلسات قصه نویسی متوقف نشد و پس از ۱۰ سال آقای فردی به دوستان قصه نویس اعلام کرد برای زنده نگه داشتن یاد شهید غنی پور، جشنواره‌ای به نام ایشان راه اندازی شود و این فعالیت از سال ۷۸ ادامه پیدا کرد و امسال وارد نوزدهمین دوره این جشنواره می‌شویم که به غیر از یکی دو سال نخست که به صورت دوسالانه برگزار می شد، از سال ۸۲ به صورت مستمر برگزار می‌شود. این در واقع اتفاقی است که آن زمان شروع شد و به مرور زمان کارکرد و عمق بیشتری پیدا کرد و همچنان ادامه دارد. این جلسات ادامه دارد و دوستان نویسنده آن گروه در حوزه کودک، نوجوان و بزرگسال کتاب ها را می خوانند و در شبستان مسجد جواد الائمه(ع) سالانه این حرکت را ادامه می دهند.
وی در ادامه با اشاره به دلایل توقف فعالیت و جلسات داستان خوانی در مسجد جواد الائمه(ع) می افزاید: به نظرم چند نکته در این باره مطرح است. نخست اینکه باید کسانی مانند امیرحسین فردی باشند تا هیچ گاه این وظیفه را فراموش نکنند و متأسفانه کمتر چنین افرادی وجود دارد، هرچند شاگردان مرحوم فردی همچون آقای زاهدی مطلق، آقای نادری، علیرضا متولی، بنده و ... سال‌ها به طور متوالی آنجا جلساتی داشتیم اما این دوستان بعدها از آن محله نقل مکان کردند و از مسجد فاصله گرفتند و به جای این که جلساتشان را در همان مسجد ادامه دهند در مکان های دیگری برگزار کردند، افرادی که از آنها نام بردم در حال حاضر در حوزه داستان نویسی شاگرد دارند. به طور مثال آقای زاهدی در بنیاد ادبیات داستانی، داستان را به شکل دیگری ادامه می‌دهد، ناصر نادری در آستان قدس رضوی به صورت هفتگی برای نوقلمان جلسات قصه نویسی دارد. همچنین علیرضا متولی، حبیب یوسف زاده، محمدعلی قربانی و خسرو باباخانی جلسات قصه نویسی دارند. بنابراین این افراد همان کار را انجام می دهند اما فقط پراکنده شدند و گستره مسجد جواد الائمه(ع) را از محفل مرحوم فردی به نقاط دیگری برده‌اند.
ناصری می گوید: اما به طور کلی اولین ویژگی که باید در مساجد وجود داشته باشد این است که آدم‌های مخلصی همچون مرحوم فردی، مرحوم فرج الله سلحشور، بهزاد بهزادپور و ... وجود داشته باشند. این افراد برای این نوع فعالیت‌ها زمان می‌گذاشتند و پیش نماز مسجد مرحوم حاج آقای مطلبی و حتی خادم آن مسجد مرحوم آقای صابری برای برگزاری آن جلسات نه تنها مانعی ایجاد نمی‌کردند که حتی کمک هم می‌کردند و فضای مسجد آمادگی این را داشت که این جلسات تشکیل شود اما اکنون این سؤال مطرح است، آیا امروز مسجد برای جوانان چنین فضایی را ایجاد می‌کند؟ آن زمان آقای فردی جوان بیست و هشت ساله ای بود که فعالیت می کرد اما آیا امروز شرایطی فراهم است که جوانان به چنین فعالیتی بپردازند و برایشان مانعی ایجاد نشود؟ این اصل مهمی است. دومین مسئله به افرادی برمی‌گردد که باید به کار خودشان اعتقاد داشته باشند. زمانی مرحوم فردی جلسات را در زمان جنگ برگزار می کرد و با این که بسیاری از بچه‌ها به جبهه می‌رفتند اما این جلسات را حتی با سه نفر هم تشکیل می‌داد و آن را تعطیل نمی‌کرد بنابراین پایداری شخصی مانند مرحوم فردی لازمه این کار است.
متولیان امروز مسجد از چنین فعالیت‌هایی استقبال نمی‌کنند
وی در ادامه به روحیه قوی و مناعت طبع این گروه قدیمی اشاره می‌کند و می‌گوید: نکته دیگر این است که کسی مانند مرحوم فردی و دوستانی که نام بردم در بند شهرت نبودند، هرچند این افراد به عنوان مدیران و عناصر فرهنگی در بخش‌های دیگری نیز نقش داشتند اما هیچ گاه از مسجد فاصله نگرفتند. امروز شاید این افراد آنجا حضور نداشته باشند اما شمعی مانند جشنواره غنی پور این فعالیت‌ها را سالانه روشن و مستمر نگه می‌دارد.
ناصری با اشاره به این که امروز متولیان مساجد از چنین برنامه‌هایی استقبال نمی‌کنند، عنوان می کند: متأسفانه امروز متولیان و پیش نماز مسجد اقبالی به این فعالیت‌ها نشان نمی‌دهند. جالب است بدانید سال‌های دهه شصت بچه‌های محله‌های دیگر که از مسجد جواد الائمه(ع) فاصله داشتند به این مسجد می‌آمدند به دلیل این که در مساجد نزدیک خودشان برنامه‌ای نبود اما سؤال اینجاست چرا فعالیت‌های فرهنگی در مسجدی همچون جواد الائمه(ع) شکل می‌گیرد؟ جواب روشن است زیرا آن زمان پیش نمازی داشت که از چنین فعالیت‌هایی حمایت می‌کرد. حاج آقای مطلبی پس از نماز در مسجد را نمی‌بست و جلسات قصه نویسی تازه بعد از نماز مغرب و عشا شروع می‌شد و تا ساعت ۱۲ شب طول می کشید. بنابراین این همراهی و اعتماد بسیار مهم است. اعتمادی که پیش نماز باید به جوانان داشته باشد و در مقابل ادب و آدابی که جوانان باید به ساحت مسجد و پیش نماز به عنوان پدرمعنوی مسجد بگذارند بسیار مهم است.
این نویسنده تصریح می کند: فعالیت مسجد جواد الائمه(ع) صرفاً در داستان نویسی خلاصه نشده بود بلکه تئاتر، گرافیک و فعالیت‌های علمی هم آنجا دیده می‌شد. به نظرم این اتفاق اگر همین الان هم در هر مسجدی برپا شود، جواب می‌دهد اما متأسفانه ایرادی که وجود دارد این است که نگاه‌های سیاسی مختلف در مساجد افراد را از یکدیگر جدا کرده است در حالی که دهه شصت این حرف ها مطرح نبود و گروه‌های مختلف با سلایق و علایق گوناگون اما با یک اشتراک ویژه زیر سقف مسجد گرد هم جمع می‌شدند.
ناصری ادامه می دهد: اهمیتی که مسجد جواد الائمه(ع) به هنر و ادبیات می‌داد، طولانی مدت بود و ریشه‌های آن به قبل از انقلاب باز می‌گشت اما مساجد دیگر، این را نمی‌فهمند و درکش را ندارد. آن زمان در حالی که در مساجد دیگر فقط کلاس قرآن برپا بود اما مسجد جواد الائمه(ع) فوتبالیست‌های درجه یک و ورزشکاران خوبی هم داشت، یا دوره‌های کوهنوردی داشتیم که مصطفی آجرلو هم آن زمان آنجا بود، بچه‌های قوی تئاتر و سینما مانند اصغر نبی زاده، حبیب والی نژاد و حسین یاری هم از آنجا بیرون آمدند.
نقش برجسته امام جماعت
در ادامه ابراهیم زاهدی مطلق نویسنده و روزنامه نگار نیز در سخنانی کوتاه با اشاره به مهم ترین دلیل اثرگذاری مسجد جوادالائمه(ع) در فعالیت های فرهنگی و هنری می گوید: اگر این مسجد روزگاری کاری کرده و تأثیراتی داشته به دلیل حضور امام جماعتش مرحوم حاج آقا مطلبی است. فراموش نکنیم در مساجد همه چیز به پیش‌نماز مساجد برمی‌گردد. اگر مسجدی مهم می‌شود به دلیل اعتمادی است که مردم به پیش نماز آن دارند و از بودن در کنار او، حق طلبی و روی خوشش لذت می برد. مسجد جوادالائمه (ع) پیش نمازی داشته که هنوز پس از سال‌ها مردمی که او را دیده یا ندیده‌اند، مریدش هستند و دوستش دارند.
وی یادآور می شود: اما اگر امروز چنین جلساتی در این مسجد برگزار نمی‌شود به این دلیل است که اغلب کسانی که آن ایام حضور داشتند از آن محل نقل مکان کردند و گرفتار زندگی و مسئولیت‌های اداری و اجتماعی شدند و این پراکندگی صرفاً حاصل شرایط است. ضمن اینکه اگر آن سال‌ها این فعالیت های فرهنگی استمرار داشت شاید یکی از دلایلش این بود که مرحوم فردی هیچ گاه منزلش را عوض نکرد و همیشه در آن محله حضور داشت.
مدیران فرهنگی ارتباط با مساجد را معنادارتر کنند
در ادامه مسعود شجاعی طباطبایی، مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری با اشاره به کارکرد مساجد در فعالیت‌های فرهنگی و چرایی کاهش این گونه گردهمایی‌ها عنوان می‌کند: به نظرم نقش بی بدیل مسجد جواد الائمه(ع) را در این میان نمی‌توان نادیده گرفت که می‌تواند الگوی مهمی برای دیگر مساجد باشد. این مسجد به قدری تأثیرگذار بود که هسته اصلی حوزه هنری از آنجا شکل گرفت و هنرمندان مطرحی از در آنجا متبلور شدند. مساجد ظرفیت بسیار بزرگی دارند و امروز با در اختیار داشتن ۲۷ هزار کانون مساجد در سطح کشور باید بدانیم که بضاعت عظیمی در اختیارمان است و به نظرم باید یک اتفاق جدی در این زمینه صورت بگیرد.
وی در ادامه می افزاید: جوانان آن زمان در مسجدی مانند جواد الائمه(ع) به صورت خودجوش این فعالیت ها را شکل می‌دادند و پیگیر بودند اما به نظر می‌رسد امروز کسانی مانند ما که در بخش‌های اجرایی و مدیریتی حضور داریم موظفیم ارتباطمان را با متولیان مساجد معنادارتر و نزدیک‌تر کنیم و حتی آثار هنری، آنجا به نمایش گذاشته شود و چه مکانی بهتر از مساجد. البته ما همین پتانسیل را در مراکز بسیج و کتابخانه عمومی کشور هم داریم. نزدیک به ۳۲۰۰ کتابخانه عمومی در کشور داریم که در نوع خود ظرفیت قابل توجهی است و باید از آنها استفاده شود و منجر به اتفاقات مؤثری خواهد شد. ما اگر متوجه این بضاعت‌ها شویم و از آن بهره ببریم می‌توانیم آثارمان را در معرض دید عموم قرار دهیم.
آماده هرگونه همکاری هنری با مساجد هستیم
شجاعی طباطبایی ادامه می دهد: متأسفانه نمایشگاه‌های ما به قبرستان آثار هنری تبدیل شده که عده‌ای خاص از آنها بازدید می‌کنند و تمام می‌شود و اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. در حالی که اتفاق خاص باید بین مردم بیفتد. ما بخشی از آثار هنری را در ترمینال‌ها، فرودگاه، مترو و... ارائه کردیم که بسیار دیده شد و حتی باعث شد بحث تعاملی بین مردم و بازدیدکنندگان هم پیش بیاید. به طور مثال نمایشگاه ترامپیسم را پیش رو داریم که می‌توانیم برای نمایش آثار به مسجد جواد الائمه(ع) پیشنهاد دهیم که آنها را به نمایش بگذارند و این حرکت فرهنگی برای دیگر مساجد نیز الگو باشد. من به عنوان مسئول چندین نمایشگاه هنری و مسئول واحد تجسمی حوزه هنری از همین جا اعلام می‌کنم که کاملاً آماده این همکاری هستیم و می‌توانیم فایل آثار را برای مساجد ارسال کنیم و چاپ آثار با کیفیت خوب برای فضای نمایشگاهی را نیز تقبل می‌کنیم که در فضای مساجد به نمایش درآید و هرکاری می کنیم تا این ارتباط قوی تر شود. ما علاقه‌مندیم کاری که انجام می‌دهیم دیده شود و چه فضایی بهتر از مساجد که به معنای واقعی مردمی‌ترین محفل‌هاست.
وی در پایان می گوید: ای کاش بتوانیم از فضاهای مرسوم فاصله بگیریم و بیشتر در بین مردم حضور پیدا کنیم. در حالی که می‌بینیم امروز فعالیت مساجد محدود به موارد انگشت شماری شده است و شادابی و جوان گرایی در آن کم شده که این اتفاق خوبی نیست. شما ببینید مقام معظم رهبری چقدر به بحث حضور جوانان در جامعه تأکید دارند و بیانیه گام دوم انقلاب نیز در همین راستا و تأکید بر جوانگرایی است.
انتهای پیام/
نظر شما