قدس آنلاین: کتاب‌هایی که با موضوع حافظ هر ساله نوشته و منتشر می‌شود صرف نظر از دیوان این شاعر  که با تصحیح‌های متعددهمراه است شامل شرح‌ها، تفسیرها و کتاب شناسی حافظ است. از میان صدها آثاری که تا به حال درباره حافظ منتشر شده است اثر «عرفان حافظ» نوشته شهید مرتضی مطهری، «کوچه رندان» اثر دکتر زرین کوب و «حافظ نامه» نوشته بهاءالدین خرمشاهی بیش از آثار دیگر مورد توجه بوده‌اند و به چاپ‌های متعدد هم رسیده‌اند.

به مناسبت روز بزرگداشت حافظ در یک مطلب کوتاه به معرفی چند اثر می‌پردازیم که به مشتاقان این شاعر کمک می‌کند برای درک بهتر اشعار، به این آثار مراجعه کنند.  

شرح تحقیقی دیوان حافظ اثر دکتر منصور رستگارفسایی:. این کتاب توسط  انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی منتشر شده است. معرفی که استاد منصور فسایی از این شرح داشته است بهتر از هر نوشته ای می‌تواند حق مطلب را درباره این اثر ادا کند.« حافظ به‌معنی حقیقی کلمه شاعر است و این اصلی‌ترین نکته‌ای است که در این شرح به آن توجه می‌شود. شرحی که بر همه‌ی دیوان باشد، نه غزل‌ها: هدف شروح  کامل یا ناقصی که تاکنون بر دیوان حافظ نوشته شده است‌،بیشتر، شرح غزل حافظ بوده است‌ـ زیرا غزل‌، نوع غالب شعر حافظ است‌ـ و دیگر انواع شعر حافظ را تحت‌الشّعاع قرار می‌دهد، درحالی‌که در بین مثنویات‌، دوبیتی‌ها، رباعیات‌، قصیده‌ها و قطعات و حتی فردیات حافظ‌، اشعاری هست که  مظهر اعلای شعر و زیبایی‌های شاعرانه است و غفلت از آنها به‌معنی فراموش‌کردن بخشی از خلاقیت‌های هنری حافظ است و ستمی‌بر خوانندگان شعر او. در نتیجه، بر آن شدم که  شرح تحقیقی دیوان  حافظ  را فقط به توضیح و تبیین غزل حافظ محدود نسازم و به شرح همه‌ی اشعار غزل و غیر غزل او نیز بپردازم تا حافظ و شعرش را بهتر بشناسانم و طبعاً  تفسیر و تحلیل همه‌ی دیوان حافظ‌، به هدف عمر من تبدیل شد و بر آن شدم تا در این شرح، حتی‌الامکان، همه‌ی اشعار دیوان حافظ را بررسی و تحلیل کنم و از آنجاکه معمولاً در شروح  حافظ و چاپ‌های  مختلف دیوان او، همه‌ی اشعار ضبط نشده‌، یا کاستی‌ها و افزوده‌هایی دارد و گاهی نیز متنی که اساس  شرح قرار گرفته‌، معلوم یا معتبر و تحقیقی نیست‌، برآن شدم تا اساس کار این شرح را، نسخه‌ی تصحیح دکتر خانلری‌ قرار دهم‌.» این کتاب در سال 95 به  عنوان «کتاب سال حافظ» معرفی شد.

عرفان و رندی در شعر حافظ نوشته داریوش آشوری : این کتاب یکی از بهترین کتابهایی است که درباره حافظ شناسی در دوره اخیر چاپ شده. آشوری  با تکیه بر روش هرمنوتیک که اخیرا در علوم انسانی به بلوغ و تکامل رسیده است مفاهیم اساسی دیوان حافظ را جستجو کرده است. این اثر کتابی است بسیار با اهمیت و قابل توصیه برای حافظ پژوهان جدی، از جمله معدود کتابهایی است درباره حافظ که تا حد زیادی حق مطلب را ادا کرده است.

عرفان حافظ اثر استاد شهید، فیلسوف عالی مقام، علامه آیت الله مرتضی مطهری: کتابی است با حجم کم و محتوای بسیار، که استاد شهید بنابر احساس وظیفه ای که در برابر کج فهمی‌های از حافظ می کرده‌اند آن را تالیف کرده است و انصافا همچون دیگر کتابهای استاد، عارف و عامی را سودمند است. خواندن این کتاب برای هر کس که می خواهد وارد حیطه فکری لسان الغیب شود از ضروریات است.

شرح جنون، از استاد احمد بهشتی شیرازی: این کتاب را انتشارات روزنه منتشر کرده است.  این کتاب  امروز متاسفانه نایاب است و شاید بهترین تفسیر موضوعی است که در طول تاریخ بر حافظ نوشته شده است، استاد بهشتی به همکاری دکتر الهی قمشه ای مجموعه ای را انتشار می دهند به نام کیمیا ،در کیمیا بخشی مجزا به حافظ شناسی اختصاص داده شده که ادامه شرح جنون است.

سلوک باطنی حافظ اثر منصور پایمرد: کتابی است از انتشارات نوید شیراز که در آن به رمز شناسی عرفانی شعر حافظ می پردازد و نکات بسیار دقیقی را مطرح فرموده‌اند .

درس سحر، درسهایی از حافظ اثر آیت الله حائری شیرازی: این کتاب توسط  انتشارات سروش منتشر شده است. کتابی است با حجم کم، زبانی ساده اما بسیار دقیق و با محتوا.

شرح شکن زلف اثر فتح الله مجتبایی: استاد مجتبایی در این کتاب یادداشتهای خود را بر دیوان حافظ گردآوری کرده است و کتاب شامل نکات ارزشمندی است.

حافظیات اثر علیرضا ذکاوتی: این کتاب مجموعه مقالات نویسنده است درباب حافظ، کتاب فراز و فرودهایی دارد اما بخشی که به تشابه افکار حافظ و محی الدین ابن عربی، شیخ روزبهان شیرازی و خواجوی کرمانی می پردازد بسیار قابل استفاده است.

مکتب حافظ نوشته دکتر منوچهر مرتضوی، این کتاب از مهمترین مراجع حافظ شناسی در دانشگاه‌های کشور است، البته مولف ادیب است نه عارف و به همین دلیل گاها در نظریه پردازی در باب حافظ و اشعارش از حقیقت به دور می افتد اما در مجموع کتابی است که بر هر حافظ پژوهی خواندنش لازم است.

آب طربناک اثر دکتر یحیی یثربی: این کتاب که توسط یکی از مدرسین فلسفه اسلامی تألیف شده دیوان حافظ را به صورت موضوعی در حوزه عرفان طبقه بندی کرده است، البته دکتر یثربی با اینکه سالها در حوزه فلسفه و عرفان قلم می زند و انصافا کتابهای درسی خوبی هم در این حوزه نوشته اما از برجستگان و نظریه پردازان این حوزه نیست، این کتاب هم می‌تواند مجموعه مناسب برای علاقه مندان به لسان الغیب باشد.

پند و پیوند نوشته دکتر کزازی: این کتاب شرحی است بر بیست غزل حافظ بر پایه زیبا شناسی و معنا شناسی که بسیار دقیق دکتر کزازی از عهده کار برآمده است

از کوچه رندان نوشته دکتر زرین کوب: کتابی است مناسب درباره تاریخ حافظ و نه‌اندیشه حافظ، چرا که همانطور که مرحوم دکتر زرین کوب در مقدمه کتاب اعتراف کرده‌اند فهم حافظ نیاز به پیش زمینه‌هایی در عرفان نظری و حکمت اسلامی دارد که ایشان چندان در آن حوزه متخصص نبودند.

شاخ نبات حافظ نوشته‌ محمدرضا برزگر خالقی است. این کتاب که شرح غزل‌های حافظ را به همراه تلفظ صحیح واژه‌های سخت در بر دارد، شیوه‌ درست خواندن ابیات حافظ و فرهنگ اصطلاحات عرفانی را نیز ارائه می‌دهد. این توسط انتشارات زوار منتشر شده است.

جمال آفتاب و آفتاب هر نظر: شرحی بر دیوان حافظ: مجموعه ده جلدی به کوشش مرحوم آیت‌الله سعادت پرور تهرانی که مجموعه دروس حافظ شناسی مرحوم علامه طباطبایی را گردآوری کرده که در آنها علامه با توجه به قرآن، احادیث و اشعار خود حافظ همانند سبک خود در تفسیر المیزان در قرآن به تفسیر ابیات حافظ پرداخته است، مقدمه مبسوط گردآورنده در ابتدای هر جلد به ارزش این کتاب افزوده است؛ این مجموعه در ده جلد توسط مجموعه احیا کتاب چاپ شده است.

حافظ نامه اثر بهاالدین خرمشاهی. خرمشاهی در این کتاب، ۲۵۰ غزل حافظ را انتخاب کرده و سپس ذیل غزل‌ها به شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار هر یک پرداخته است. در پایان کتاب هم فهرست کاملی از همه الفاظ و اعلام و مفاهیم کلیدی و حتی اختلاف قرائت است که به شماره صفحه ارجاع می‌دهد.   

راهنمای موضوعی حافظ شناسی به کوشش دکتر کاووس حسن لی: این اثر به تنهایی می‌تواند بار همه کتاب شناسی‌هایی که در مورد حافظ منتشر شده و نشده را به تنهایی به دوش بکشد. دکتر حسن لی برای تکمیل این کتاب، پژوهش‌ را از سال 79 شروع کرده و 230 جلد کتاب را بررسی کرده و برای دوستداران ادبیات ، علاقه‌مندان به شعر حافظ و پژوهشگران مرجع خوبی ارائه کرده است. کتاب یادشده بررسی پنج بخش از زندگی،‌اندیشه، سخن و سروده‌های بررسی‌شده حافظ است. کتاب دوجلدی «راهنمایی موضوعی حافظ شناسی» با 1800 صفحه و 138هزار فیش جمع‌آوری شده توسط انتشارات نوید شیراز و با همکاری قطب علمی پژوهش‌های فرهنگی - ادبی فارس و مرکز حافظ شناسی در دوهزار جلد منتشر شده است.

انتهای پیام/