قدس آنلاین: مستند «مهین» به بررسی شخصیت پیچیده اولین قاتل سریالی زن ایران (مهین قدیری) می پردازد. به احتمال زیاد بسیاری از مخاطبان تا به حال نامی از این زن و ماجرایی که بر او رفته است را نشنیده اند اما به گفته کارگدان اثر اهالی قزوین او را به خوبی به خاطر دارند؛ زنی که به‌عنوان اولین قاتل سریالی زن خانم‌های مسن شناخته شد و با تصور اینکه آنها عمر خود را کرده‌اند ابتدا آنها را به قتل می‌رساند و سپس طلاهای آنها را می‌دزدید. جدا از سوژه مستند مهین در ساخت هم ویژگی‌هایی دارد که در بین آثار مستند قابل توجه است.
مستند با نریشن و روایت مقامات انتظامی و امنیتی و کارآگاهان آغاز می‌شود. به موازات این روایت، در قالب ساخت یک فیلم داستانی، زمان، مکان و نوع پیدا شدن اجساد نیز روایت می‌شود. بازسازی صحنه ها به مخاطب کمک می‌کند تا به مهین نزدیک شود و پله پله با او به عمق فاجعه هولناکی قدم بگذارد. مستند «مهین» در یک‌سوم پایانی با نمایش راش های حقیقی از مهین قدیری در حین بازسازی صحنه‌های قتل پیش از پیش مخاطب را به عمق فاجعه می‌برد و او را به این حقیقت مواجه می‌کند که چگونه یک مادر دلسوز به قاتلی بی رحم تبدیل شده و به پایان خود می‌رسد. محمدحسین حیدری در مستند «مهین» به واکاوی دلایلی پرداخته که از مهین به‌عنوان یک زن خانه‌دار یک قاتل سریالی ساخت. با او درباره «مهین» و سرگذشت تلخش گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می خوانید.
*چرا «مهین قدیری» به عنوان تنها قاتل سریالی زن در ایران برای ساخت مستند انتخاب شد؟
سال ۸۸ که من در قزوین دانشجو بودم، موضوع قتل‌های مهین قدیری در این شهر پررنگ بود. کسانی که خبرهای حوادث را دنبال می‌کردند، از موضوع مهین قدیری اطلاع داشتند. البته به دلیلی حوادث سیاسی‌ای که آن سال رخ داد، بسیاری از ایرانی‌ها از این قتل‌های سریالی بی‌خبر ماندند اما در قزوین همه درگیر این قتل‌ها شده بودند. من هم در آن شرایط از داستان قتل‌های زنجیره‌ای مهین آگاه بودم. به خاطر همین در سال ۹۴ تصمیم گرفتیم فیلمی درباره قتل‌های سریالی بسازیم. برای این کار پنج سوژه انتخاب کردیم که یکی از آنها مربوط به قتل‌های مهین قدیری بود. البته ما ابتدا روی جریان قتل‌های مجید سالک‌محمودی به اتفاق نظر رسیده بودیم اما بعدها به داستان قاتل‌های شناخته‌شده‌تر مثل محمد بیجه، خفاش شب و … هم فکر کردیم ولی با توجه به اطلاع خودم از قتل‌های مهین در قزوین و اینکه داستان او با قاتل‌های سریالی دیگر در تمام دنیا فرق داشت و تنها زن قاتل سریالی در ایران بود، این موضوع را انتخاب کردم. از سوی دیگر به خاطر ویژگی‌هایی که ماجرای مهین داشت، به نظرمان به شرایط کنونی جامعه نزدیک بود و از سوی دیگر تاریخ اتفاقات به ما نزدیکتر بود. ما به همین خاطر امیدوار بودیم که دسترسی به اسناد، راش‌ها و مسئولان و کارشناس‌های درگیر در پرونده که از او موجود بود، آسان‌تر باشد. همه این دلایل دست به دست هم دادند تا «مهین» ساخته شود.
*به نظرتان قالب مستند داستانی برای روایت مستند مهین بهترین انتخاب بود؟
پیش از اینکه بدانیم تصویری از مهین قدیری وجود دارد یا نه، تصمیم‌مان بر این بود که مستند را با قالب بازسازی جلوی دوربین ببریم. چون می دانستیم که حتی اگر به پرونده هم دسترسی پیدا کنیم، نیازمند یکسری فضاسازی‌ها خواهیم بود. این تصمیمی نبود که به یک‌باره بگیریم. از همان سال 94 بنا بر این بود که بعضی از فضاها و رویدادها بازسازی شوند.
* استفاده از بازسازی در مستند از یک طرف باعث شده که مخاطب به مهین بسیار نزدیک شود اما از طرف دیگر گویی یک‌طور یک‌سونگری اتفاق افتاده است، نگران نبودید که خانواده قربانیان بگویند که این فیلم با مهین همدردی کرده است و رنجیده شوند؟
طرح اولیه ما درباره قاتل‌های سریالی بود؛ وقتی با چنین سوژه‌ای طرف هستیم بدون شک در طرف دیگر آن قربانیان و خانواده‌هایشان قرار دارند. اینها دو طرف تشکیل‌دهنده این ماجراها هستند. ما از ابتدا این را می‌دانستیم و به همه این نکات فکر کردیم اما درمورد قاتل بنای ما بر این بود که مهین را خاکستری نشان بدهیم. نمی‌خواستیم هیچ قضاوتی روی ماجرا داشته باشیم و نکته اصلی هم این بود که نشان بدهیم چه می‌شود که یک زن 31 ساله که مادر هم هست، تبدیل به یک قاتل سریالی می‌شود. هر چند حواسمان به احساسات خانواده قربانیان هم بود. این را هم در نظر داشته باشید که تقریبا نمونه‌ای نداشته‌ایم که در فیلمی این‌گونه به یک قاتل پرداخته شود و از همان ابتدا همه چیز معمولا علیه آن آدم طراحی می‌شود. ما می‌خواستیم با اطلاع از این موضوع، از ابتدا ماجرای او را دنبال کنیم و ببینیم چگونه پله‌پله به یک قاتل تبدیل می‌شود.
*اشاره کردید که مهین زنی را به نمایش می گذارد که مادر است اما رفته‌رفته به یک قاتل سریالی تبدیل می‌شود. نمایش چنین تصویری از یک زن، به‌خصوص مادر در جامعه ما بی سابقه است. انگار کلیشه ای شکسته شده است، نگران واکنش‌ها نبودید؟
ما می‌خواستیم همین را نشان بدهیم و این کلیشه را بشکنیم. بعد از ساخت فیلم این وظیفه‌ی روانشناس‌ها و جامعه‌شناس‌ها است که به این مدل سوال‌های مخاطبان پاسخ بدهند. نکته اینجاست که ما معمولا شخصیت‌های منفی را با چهره خاصی تصور می‌کنیم. در واقعیت این‌گونه نیست و ممکن است فردی که اصلا به چهره‌اش نمی‌خورد یا جایگاه خوبی دارد و حتی خودش هم چنین احتمالی درباره خودش نمی‌دهد، دست به قتل بزند و درگیر جرم شود. ما در «مهین» انسانی را نمایش می‌دهیم که درگیر زندگی معمولش است و بعد وارد روندی می‌شود که زندگی‌اش زیر و رو می‌شود.
*مهین شخصیتی سراسر تناقض است. او را درحال دعا کردن می‌بینیم و خودش اسامی ائمه را بر زبان می‌آورد. عجیب این است که هیچ‌کدام اینها به عنوان یک عامل بازدارنده یا امیدبخش نتوانستند به مهین کمک کنند و او به سمت پایان پیش رفته. نگران نبودید نشان دادن این تصاویر در مخاطب سوتفاهم ایجاد کند؟
اگر به شکل جامع‌تر به مردم، به‌خصوص نسل دهه 50 و 60 نگاه کنید، متوجه می‌شوید که حضور اعتقاداتی دینی و مذهبی در زندگی اکثر ما ایرانی‌ها پررنگ است. بیشتر ما یک روحیه و اعتقادات مذهبی داریم و نمی‌توانیم این موضوع را کتمان کنیم. به‌طور مثال الان که در ایام محرم و صفر قرار داریم، همه ما ایرانی‌ها با این ایام آشنا هستیم. از طرفی این رفتارهای مذهبی برای بسیارمان به شکل روزمره درآمده‌اند. شاید مشکل از همین جا باشد اما به هر صورت یکسری اعتقادات به صورت درونی در همه ما وجود دارد که با توجه به آنها زندگی‌مان را پیش می‌بریم. حالا چه این اعتقادات از طرف جامعه به ما رسیده باشد، یا خانواده و ... . بیشتر ما وقتی در موقعیتی قرار می‌گیریم، در هر جایگاه اجتماعی، چه آدم عادی، چه متهم ممکن است نام ائمه را به زبان بیاوریم. مهین هم از این قاعده مستثنی نیست و این حرف‌هایی که به زبانش می‌آید غالبا از همین نوع است.
*در این مستند نقش جامعه، از خانواده گرفته تا اطرافیان بسیار پررنگ شده است. انگار همه دست به دست هم داده‌اند تا این زن قاتل شود. به نظرتان خیلی از آن‌ور بام نیفتاده‌اید؟
این‌طور نیست. ما اشتباه‌های مهین را هم نمایش داده‌ایم. همان‌طور که گفتم سعی ما بر این بود که تصویری خاکستری از او به نمایش بگذاریم. مهین در 14 سالگی ازدواج می‌کند. کسی او را برای این ازدواج مجبور نمی‌کند و این انتخاب خود مهین است. همین انتخاب غلط مشکلات بسیاری را برایش درست می‌کند. دیگر اینکه مهین در دوره‌ای تصمیم می‌گیرد که وام کلان بگیرد و به نوعی زندگی‌اش را متحو ل کند. در این انتخاب هم کسی او را وادار نکرده است. همه اینها در مجموعه‌ای کنار هم به تصویر کشیده شده است. خیلی ساده است که ما یک متهم را که جرمش ثابت شده، قضاوت کنیم. به قول معروف وقتی معما حل می‌شود، همه چیز ساده به نظر می‌رسد. همان‌طور که گفتم ما بنا داشتیم این مسیر را از ابتدا ببینیم تا نشان بدهیم در کنار انتخاب‌های افراد، شرایطی هم در خانواده و اطرافیان و جامعه وجود دارد که می‌تواند مسیر سقوط افراد را تشدید کنند.
*ظاهرا این فیلم قرار است در تلویزیون هم نمایش داده شود. به نظر شما مستند مهین فیلمی برای مخاطب عمومی مناسب است؟
مهین یک مجموعه پنج قسمتی است. به نظر ما اینها موضوعاتی است که همه باید درباره آن اطلاع داشته باشد. این راکه مناسب مخاطب عموم است یا نه، من نباید بگویم. ما سعی داریم کلیشه‌ها شکسته شود و مردم به اطرافشان با دقت بیشتری توجه کنند و همین‌طور در مورد خودشان هم نگاه جدیدی داشته باشند و در نظر بگیرند که هیچ چیز از هیچ‌کدام ما دور نیست. مهین به ما نشان می‌دهد که باید حواسمان را جمع کنیم. شاید شرایط باعث شود که ما هم روزی در نقش قربانی ظاهر شویم یا شخصی را به سمت راه پرتگاه هل بدهیم. شاید یک «نه» گفتن که به نظر ما ساده می‌آید، یا یک لبخند کوچک که در نظرمان کم اهمیت است، می‌تواند زندگی یک شخص را عوض کند.
انتهای پیام/
نظر شما