قدس آنلاین: این اثر گزیده‌ای مستند از کتاب «روضه‌الشهدا » اثر ملاحسین واعظ کاشفی به شمار می‌رود که توسط  انتشارات کتابستان معرفت به کوشش محمد حقی منتشر شده است.

درباره وقایع کربلا، کتاب‌ها و مقاتل متعددی نگاشته شده است. یکی از این کتاب‌ها، «روضة الشهداء» اثر ملاحسین کاشفی(متوفی حدود سال 910 هجری قمری) است. این کتاب در زمان خود  در بین فارسی زبانان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده، به طوری که در کنار قرائت قرآن و دیوان حافظ و ... عده‌ای مشهور به قاری و خواننده روضه شدند و از آنان به روضه خوان(کسانی که می‌توانند کتاب روضه را به خوبی برای مردم قرائت کنند) یاد می‌شد. به گفته محمد حقی این کتاب از زمان تألیف در قرن 10 تا حدود 300 سال نُقل محافل و مجالس عزاداری بوده است و تا اوایل دوره قاجار همواره دست به دست می‌شده و حتی به زبان‌های عربی و ترکی نیز ترجمه شده است.

این نویسنده و محقق درخصوص منبع کتاب «روضه»  به خبرنگار قدس می‌گوید: کتاب براساس کتاب «روضه الشهدا» که یکی از کتب معروف قرن دهم هجری ست نوشته شده است. که کتاب معروفی ست. روضه الشهدا  جزوء اولین مقاتل در زبان فارسی ست و از آنجایی که کتاب پربسامدی بوده است آرام آرام مشهور می‌شود و  به کتاب اصلی جلسات عزاداری تبدیل می‌شود. آنقدر این تکرار می‌شود که این جلسات هم به نام این اثر شناخته می‌شوند و این مراسم هم به جلسات روضه خوانی معروف می‌شود.

محمد حقی  با اشاره به نام این  اثر و شهره شدن آن بین مردم عنوان می‌کند: کلمه روضه خوانی از کتاب «روضة الشهداء» گرفته شده است در آن زمان هنگامی‌که گروهی از مسلمانان دور هم جمع می‌شدند تا به عزاداری بپردازند از کتاب «روضة الشهداء» استفاده می‌کردند و بعدها این نام بر مجالس عزاداری باقی ماند و تا هم اکنون بسیاری از مجالس عزاداری را با عنوان روضه خوانی می‌شناسند.

وی در ادامه با بیان  نقاط قوت این اثر عنوان می‌کند: کتاب با توجه به زبان قوی و فن نگارش خوب آن در حیطه تاریخی‌اش نقاط ضعفی داشته است. به این معنا که بعضاً از منابع و فرازهایی از تاریخ استفاده کرده که در کتاب تاریخی معتبر مستنداتی برای آن‌ها ذکر نشده است. این نقطه ضعف استفاده از منابع تاریخی بر این کتاب سایه انداخته و باعث شده است، نقدهایی از سوی برخی افراد متوجه آن شود.

حقی با بیان اتفاقی که درکتاب «روضه» برای اصلاح این نقدها صورت گرفته‌است، توضیح می‌دهد: کاری که اتفاق افتاده این بود که در کنار زیبایی‌های اثر ما تلاش کردیم که کتاب را به لحاظ تاریخی به منابع تاریخی معتبر مستند کنیم. به این معنا کسی که این کتاب را به دست می‌گیرد با تعداد زیادی منابع در ارجاعات و پانوشت مواجه می‌شود که صحنه به صحنه کتاب را مستند کرده است. با توجه به این مسئله نقدی که به این اثر وارد بود، رفع شده و کتاب مستند شده است.

وی با بیان حذف پاره‌ای از قسمت‌های کتاب عنوان می‌کند: به این لحاظ سعی شده است بخش‌هایی از کتاب که دارای مستندات تاریخی نبودند، استفاده نشوند، تا همانطورکه توضیح دادم مشکلات کتاب به این شکل تا حدودی مرتفع شود.

**اولین کتاب مقتل به زبان فارسی

حقی با اشاره به اینکه   کتاب «روضه الشهدا»  اولین کتاب مقتل به زبان فارسی ست توضیح می‌دهد: تا پیش از این منابع تاریخی که درمجالس استفاده می‌شده، متون عربی بوده‌اند، با آمدن کتاب «روضه الشهدا» که توسط ملاحسین واعظ کاشفی نوشته شد یک کتاب مقتل که قابل استفاده برای عموم جامع باشد، دراختیار مردم قرارگرفت. اما ایشان آمد و سعی کرد زبان فارسی را به عنوان زبان اصلی نگارش کتاب بکار بگیرد  و از آنجایی که در حوزه نگارش و نثر ادبی جزو سرآمدان روزگار خودش بود و این سرآمدی به حدی بود که نثر او را به عنوان نثر معیار و سرمشق به کار می‌برند.(یعنی می‌خواستند آموزش بدهند می‌گفتند از فلان کتاب ملاحسین برای یادگیری نگارش استفاده کنید.) به این شکل این کتاب اولین کتاب مقتل نثر فارسی نام می‌گیرد.  البته تا پیش از این هم جسته و گریخته در شعر و نثر فارسی اشاراتی به حادثه کربلا داریم اما به این انسجام،گستردگی و زیبایی اثری موجود نبوده است.

این پژوهش گر در خصوص صحیح نگاری این اثر عنوان می‌کند: با توجه به اینکه کتاب متعلق به قرن دهم هجری است کتاب از لحاظ صحیح نگاری دارای کلمات سخت و دشواری ست که سعی شده در این صحیح نگاری و مستندسازی کلمات مشکل معنا شده و در ارجاعات پایین هر صفحه معنا شوند. وی با اشاره به نقدهایی که درگذشته به این اثر وارد می‌شده است، می‌گوید: درمورد این اثر مهمترین نقدها را محدث نوری، شهید مطهری و مرحوم آقا بزرگ داشته‌اند. مهمترین نکته‌ای هم که این بزرگان ذکر می‌کردند مربوط به رخدادهایی بوده که در تاریخ رگه‌ها و نشانه‌هایی برایشان پیدا نشده است. چون این نقدها وارد بود تلاش ما براین بود که این موارد اصلاح  و نقدها مرتفع شوند. بر این اساس  سعی شده است برای صحنه به صحنه‌ای که درکتاب آمده، مستندات ارائه شود و به همین خاطر برای 300 صفحه کتاب حدود 400 ارجاع و پانوشت  ذکر شده است. تا برای مخاطب و اهل فن کتاب از لحاظ تاریخی مورد اعتنا و مورد اعتماد باشد می‌توان گفت دیگر  بر این اثر صحیح نگاری شده این نقدها وارد نیست.

***باید با نوآوری افتخارات معرفتی را دراختیار عموم قرار دهیم

وی با اشاره به اینکه هر زمان اقتضائات و زبان خودش را دارد عنوان می‌کند: اصلاً ماجرا این است که هر زمانی اقتضات خودش را دارد و این اقتضائات زبان خودش را می‌طلبد . همچنین هردوره موضوعات مهم خودش را دارد. طبیعتاً وقتی زمان می‌گذرد این موضوعات و اقتضائات اهمیت خودشان را از دست می‌دهند اما این به معنای آن نیست که بخشی از تولیدات در آن زمان دیگر به کار امروز ما نیایند. وی با ذکر اهمیت بازنگری در متون شیع ادامه می‌دهد: زمانی متوجه می‌شویم که با بازآفرینی یک اثر یا صحیح نگاری آن،می‌توان دوباره آن منبع را  در اختیار  عموم جامعه قرار داد. یک کتاب با مرتفع کردن نقاط ضعفش می‌تواند مجدد مورد استفاده قرار بگیرد و یک اثر به شکل دیگری! اصل موضوع این است که ما نباید نسبت  به افتخارات معرفتی،شیعی و ادبی‌مان این نگاه را داشته باشیم که تاریخ مصرفشان تمام شده است. گاهی با نگاه مختصری به گوشه‌هایی از یک اثر می‌توجه می‌شویم که این  اتفاقا چقدر این اثر با مسائل امروز ما همخوانی دارد و می‌توان کتاب را با کمک ابتکار و نوآوری بازآفرینی کرد. این ابتکارات گاه می‌تواند در حوزه متن و نگارش باشد یا در حوزه تغییر مدیا و همچنین در برطرف کردن مستندات تاریخی!

وی در این خصوص با اشاره به آثاری مانند کتاب «آه» توضیح می‌دهد: به عنوان مثال کتاب «آه» را آقای یاسین حجازی آمدند با بازخوانی و ویرایش مقتل «نفس المهموم»  نوشته شیخ عباس قمی، با نثر دیگری  منتشر کردند و می‌بینید که نتیجه چقدر هم خوب شده است. کتابی که فضایش فضای طلبگی و آخوندی است به گونه‌ای ارائه شده که علاقمندان به ادبیات هم از آن استقبال می‌کنند. این کتاب «روضه» هم همینطور کتابی بوده که در دوره ای  یک سری  نقدها بر آن وارد بوده حالا ما تلاش کردیم تا این نقدها را مرتفع کنیم و آن را به شیوه جدیدی در دسترس عموم قرار دهیم.

این نویسنده  در پایان در خصوص میزان استقبال مخاطب از کتاب روضه می‌گوید: کتاب هفته اول محرم منتشر شده است و در همین متعدد دوبار تجدیدچاپ شده است و در حال حاضر چاپ سوم آن قرار است روانه بازار شود.

انتهای پیام/