قدس آنلاین؛  نشست سران ناتو در هفتادمین سالگرد تأسیس این نهاد روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه ۱۲ و ۱۳ آذر ماه با حضور سران ۲۹ کشور عضو از جمله «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا، «بوریس جانسون» نخست‌وزیر بریتانیا، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان، «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه، «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا در لندن برگزار شد.

ناتو یا همان سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در ۴ آوریل ۱۹۴۹ میلادی (۱۵ فروردین ۱۳۲۸) با هدف دفاع جمعی در واشنگتن با حضور ۱۲ کشور شامل بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، ایسلند، ایتالیا، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، پرتغال، بریتانیا، آمریکا پایه‌گذاری شد. این سازمان در حال حاضر ۲۹ عضو دارد.

بلژیک، کانادا، دانمارک، فرانسه، ایسلند، ایتالیا، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، پرتغال، بریتانیا، آمریکا، یونان، ترکیه، آلمان، اسپانیا، جمهوری چک، لهستان، مجارستان، بلغارستان، استونی، لتونی، لیتوانی، رومانی، اسلواکی، اسلوونی، آلبانی، کرواسی، مونته‌نگرو در حال حاضر اعضای این سازمان را تشکیل می‌دهند.

گفتنی است ۶ سال بعد از تأسیس ناتو، پیمان ورشو در سال ۱۹۵۵ متولد شد که بعد از فروپاشی بلوک شرق در سال ۱۹۹۱، این سازمان منحل شد و در این مدت برخی از کشورهای عضو پیمان ورشو به ناتو ملحق شده و این نهاد امنیتی کماکان به حیات خود ادامه داده است. مونته‌نگرو آخرین کشوری بود که در سال ۲۰۱۷ به ناتو پیوست و براساس بیانیه نشست لندن قرار است مقدونیه شمالی نیز به این ائتلاف بپیوندد و صربستان و بوسنی نیز در مسیر الحاق به این سازمان هستند.

عملیات نظامی ناتو در کوزوو، حضور نظامی در افغانستان در سال ۲۰۰۳ میلادی و دخالت نظامی در ناآرامی‌های داخلی لیبی در سال ۲۰۱۱ و برقراری منطقه پرواز ممنوع بر فراز این کشور را می‌توان از جمله مداخلات نظامی این سازمان برشمرد.

در پایان نشست ۲ روزه سران ناتو در لندن، بیانیه‌ای ۹ بندی صادر شد. در بیانیه مذکور تأکید شده که ناتو به عنوان بنیادی برای دفاع دسته‌جمعی باقی خواهد ماند. اقدامات تهاجمی روسیه نیز به عنوان تهدیدی برای امنیت منطقه آتلانتیک و یورو اعلام شد. در این بیانیه به افزایش نفوذ چین و سیاست‌های بین‌المللی آن و فرصت‌ها و چالش‌هایی که فراهم شده نیز اشاره و تأکید شده که باید در ائتلاف ناتو به صورت همزمان به این موضوع رسیدگی شود. در بیانیه مذکور همچنین عنوان شده که ناتو ائتلافی دفاعی بوده و تهدیدی برای هیچ کشوری به شمار نمی‌آید. از سوی دیگر این سازمان بر تعهد خود برای امنیت و ثبات در افغانستان تاکید کرده است. در این بیانیه همچنین اعلام شد که مقدونیه شمالی به زودی به عضویت ناتو در خواهد آمد.

لغو کنفرانس خبری «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا در پایان این نشست و انتشار فیلمی از تمسخر ترامپ توسط «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا در جمع «بوریس جانسون» نخست‌وزیر انگلیس و «امانوئل ماکرون» رئیس‌ جمهور فرانسه از موارد حاشیه‌ای این نشست بود. 

در همین خصوص «کیومرث جاویدنیا» کارشناس و تحلیلگر مسائل اروپا در گفت‌وگویی مشروح با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس به چالش‌های پیش روی ناتو، نشست سران در لندن، آنچه این نشست را تحت‌الشعاع قرار داد، حضور کم رنگ نخست وزیر بریتانیا در این نشست، دستاوردهای آن و آینده این سازمان پرداخت.

* نشست سران لندن؛ غیررسمی و تا حدود زیادی تشریفاتی

این تحلیلگر مسائل اروپا در این گفت‌وگو درباره نشست سران ناتو در لندن با بیان اینکه این نشست در واقع گردهمایی رهبران کشورهای عضو سازمان برای گرامیداشت هفتادمین سالگرد تاسیس این نهاد مهم امنیت بین‌المللی بود که به میزبانی بریتانیا در لندن طی روزهای سه شنبه و چهارشنبه ۱۲ و ۱۳ آذرماه برگزار شد، عنوان کرد: اولین مقر ناتو بعد از تاسیس در سال ۱۳۴۹ میلادی در لندن قرار داشت و یکی از علل انتخاب این شهر برای برگزاری این مراسم همین ویژگی بود.

وی در عین حال یادآور شد: هر چند اعضای ناتو در زمان تصمیم گیری به برگزاری این نشست در لندن در حدود یک سال و نیم قبل به این موضوع توجه داشتند که احتمالا با بریتانیایی بعد از برگزیت مواجه خواهند بود و اعطای امتیاز میزبانی این گردهمایی به نوعی در راستای اعلام تداوم همبستگی بریتانیا به ناتو به عنوان یک نهاد فرا آتلانتیکی قابل ارزیابی است.

وی با بیان اینکه در هر حال نشست سران ناتو در لندن به‌رغم هیاهوی بسیاری که پیرامون آن به‌ویژه در رسانه‌ها دیده می‌شد، یک نشست غیررسمی و تا حدود زیادی تشریفاتی بود، گفت: بر خلاف نشست‌های رسمی سران ناتو که حداقل دو روز کاری فشرده را به خود اختصاص داده و موضوعات مختلف حوزه امنیت بین‌المللی در قالب‌های گوناگون مورد بحث و بررسی و تبادل نظر رهبران ناتو قرار می‌گیرد، در نشست لندن، مباحث کاری به شکل جزیی مطرح نشد و سران ۲۹ کشور عضو فعلی ناتو در یک گردهمایی نیم روزه عمدتاً در مراسم تشریفاتی پیش‌بینی‌شده مربوط به گرامیداشت هفتادمین سالگرد تأسیس سازمان شرکت کردند و بحث کاری صرفاً در قالب یک جلسه دو ساعته در صبح روز چهارشنبه ۱۳ آذرماه برگزار شد.

این تحلیلگر مسائل اروپا اضافه کرد: در همین راستا بر خلاف نشست‌های رسمی، سند پایانی مفصلی که عمدتاً بیش از یکصد بند را شامل و برنامه‌ها و مواضع ناتو در آن منعکس می‌شد ارائه نشد و در پایان این نشست صرفاً یک Declration (بیانیه) دو صفحه‌ای در ۹ بند که به کلیات موضوعات مورد نظر ناتو پرداخته شده، منتشر شد.

وی عنوان کرد: در نشست لندن همچنین برخلاف نشست‌های رسمی سران از کشورهای شریک ناتو و اعضای سازوکارهای مختلف این سازمان همانند اعضای ابتکار همکاری استانبول یا گفت‌وگوی مدیترانه‌ای دعوتی نشده بود و این رهبران در لندن حاضر نبودند.

*دستاوردهای نشست لندن

جاویدنیا همچنین درباره مهمترین دستاوردی که نشست لندن برای اعضای ناتو به همراه داشت نیز خاطرنشان کرد: همان‌طور که اشاره شد دبیرکل و اعضای ناتو از جمله کشور میزبان تلاش داشتند تا در نشست لندن بار دیگر کارآمدی و همبستگی بین اعضای سازمان را برجسته کنند که این رویکرد را در مصاحبه‌ها و سخنان مقامات یاد شده می‌توان مشاهده کرد، اما اگر بخواهیم به اهم تصمیمات یا رویکردهای ناتو در نشست لندن اشاره کنیم دو نکته مهم و استراتژیک در خصوص برنامه‌های آتی ناتو در این نشست دیده شد؛ اول، معرفی چین به عنوان «چالش احتمالی آتی ناتو» و تأکید بر «ضرورت تعریف و تثبیت استراتژی مشخص ناتو در قبال این قدرت بین‌المللی در حال رشد» که تقریباً برای اولین بار به شکل صریح از سوی دبیرکل ناتو و سایر اعضای سازمان طرح و به‌نوعی در دستورکار این سازمان برای روزها و ماه‌های آتی قرار گرفت. دوم اعلام رسمی افزوده‌شدن حوزه و قلمرو فضا به عنوان محیط جدید عملیاتی ناتو و پنجمین حوزه در کنار حوزه‌های زمینی، هوایی، دریایی و سایبری که با توجه به رویکردها و ملاحظات مورد نظر ناتو و نوع نگاه و رویکرد کشورهایی مثل روسیه این مسئله می‌تواند در آینده نه‌چندان دور، پیامدهای مهمی را برای امنیت بین‌المللی به دنبال داشته باشد.

* چرا جانسون حضوری پررنگ نداشت؟

وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه «بوریس جانسون» نخست‌وزیر بریتانیا میزبان نشست سران ناتو بود، ولی به نظر می‌رسید حضوری چندان پررنگ در این نشست نداشت نیز عنوان کرد: نشست سران ناتو در حالی در لندن برگزار شد که یک هفته بعد از این نشست، یکی از مهمترین و سرنوشت‌سازترین انتخابات سراسری در کشور بریتانیا برگزار خواهد شد. بوریس جانسون که خود قبلاً تجربه وزارت امور خارجه را دارد و از سیاستمداران شناخته‌شده بریتانیاست، به جایگاه و نوع نگاه افکار عمومی به سیاست‌های ناتو و اعضای آن از جمله آمریکا و شخص ترامپ آگاهی کامل داشته و دارد و لذا تلاش کرد تا از برانگیختن حساسیت‌ها در این زمینه و در این زمان و شرایط حساس سیاسی جلوگیری کند.

جاویدنیا ادامه داد: بر همین اساس جانسون سیاست حضور حداقلی در رسانه‌ها را در جریان برگزاری نشست لندن در پیش گرفت و حتی از میزبانی همتایان خود در دفتر نخست‌وزیری خودداری کرد، هرچند در مورد خاص مجبور شد با دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا ملاقات کند که البته آن هم بدون حضور رسانه‌ها و حتی اعضای هیأت‌های دو طرف بود.

وی خاطرنشان کرد: در شرایط عادی قطعاً نخست‌وزیر بریتانیا تمایل داشت تا بیشترین دیدارها و ملاقات‌ها را با اکثریت همتایان خود داشته باشد. در همین زمینه به نظر می‌رسد تلاش شخص جانسون و تیم همراه وی برای توجیه اعضای ناتو به‌ویژه شخص ترامپ هم برای خودداری از اظهارنظر و موضع‌گیری و حمایت جانبدارانه از نخست‌وزیر بریتانیا متمرکز شده بود که البته تا حدودی هم ثمربخش بود.

* اهداف سیاسی که نتانیاهو برای حضور در نشست لندن به دنبال آن بود
خبرنگار فارس در ادامه با اشاره به اینکه در خبرها آمده بود «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از جمله شرکت‌کنندگان در نشست لندن خواهد بود، ولی عملاً سفر او لغو شد، ارزیابی جاویدنیا از عدم حضور نتانیاهو در این نشست جویا شد که وی تصریح کرد: رژیم صهیونیستی جزء شرکای ناتو در قالب سازوکار گفت‌وگوی مدیترانه‌ای سازمان است و عضویت این نهاد را ندارد و قاعدتاً با توجه به آنچه گفته شد، شرکا در این نشست دعوت نبودند.

وی افزود: این ابتکار شخصی نتانیاهو بود که تمایل داشت در شرایط دشوار سیاسی فعلی که قرار دارد از فرصت حضور سران ناتو در لندن بهره‌برداری کند و در سفری که در نظر داشت به لندن داشته باشد، اهداف سیاسی خاص خود را دنبال می‌کرد از جمله در نظر داشت تا رویکرد اروپا به ویژه ۶ کشوری را که اخیراً به سازوکار مالی «اینستکس» پیوسته‌اند مورد انتقاد و سرزنش قرار دهد.

جاویدنیا در عین حال یادآور شد: خبر این سفر و جزئیات مربوط از جمله فهرست ملاقات‌های نتانیاهو نیز منتشر شده بود، اما مقامات بریتانیایی که خود در شرایط حساس و در آستانه انتخابات مهم سراسری پارلمانی قرار دارند، مانع این سفر شدند که طبیعتاً نارضایتی نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی را هم به دنبال داشت و همان‌طور که گفته شده نتانیاهو مجبور شد برای دیدار با «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا برنامه سفرش به پرتغال را تغییر دهد.  

* نگرانی و هراس مقامات ناتو

این کارشناس مسائل اروپا در ادامه این گفت‌وگو و درباره چالش‌های متعددی که ناتو با آن روبرو است، نیز بیان کرد: به دنبال روی کار آمدن ترامپ و انتقاد و ابراز نارضایتی صریح او از روند بهره‌مندی اعضای ناتو از مزیت‌های سازمان بدون آنچه وی پرداخت هزینه‌های مربوطه می‌خواند و بعد از اصرار و فشار هیأت حاکمه آمریکا بر این موضوع که در تمامی نشست‌های رسمی و غیررسمی ناتو از سوی مقامات این کشور با جدیت خاصی پیگیری شده و با توجه به این واقعیت که بسیاری از اعضای ناتو حتی در صورت تمایل، امکان تحقق خواسته ترامپ (اختصاص ۲ درصد از GDP تولید ناخالص داخلی سالیانه به حوزه نظامی و دفاعی‌)  را ندارند، لذا شاهد نوعی نگرانی و هراس نسبتاً گسترده نزد مقامات ناتو از جمله شخص دبیرکل در طی سال‌های اخیر هستیم.

جاویدنیا اضافه کرد: اعضای ناتو که عمدتاً کشورهای اروپایی را شامل می‌شوند این واقعیت را لمس کرده‌اند که هیأت حاکمه فعلی آمریکا در خروج از نهادهای چندجانبه کاملاً جدی است و اطلاق عنوان «ناکارآمد» Obsolete از سوی ترامپ به ناتو تردیدهای عمیقی نزد اعضای سازمان در خصوص تعهد آمریکا به اصول و ارزش‌های بنیادین ناتو از جمله تعهد به اصل دفاع دسته‌جمعی به عنوان شالوده سازمان ایجاد کرده که تا به امروز هم این روند ادامه دارد.

وی بیان کرد: طبیعی است که این نوع موضع‌گیری و رویکرد نسبتاً خصمانه در قبال ناتو از سوی آمریکا به‌عنوان مهم‌ترین عضو این سازمان و کشوری که در دهه‌های گذشته همواره یکی از حامیان جدی ناتو در دوره‌های زمانی مختلف بوده، ضربه‌ای اساسی به ناتو  و اعتبار آن محسوب شود لذا شاهد هستیم که دبیرکل و اعضای ناتو تلاش همه جانبه‌ای را برای رفع این مشکل و بازگرداندن ترامپ و دولت آمریکا به مسیر قبلی انجام می‌دهند.

*دومین ضربه‌ای که به پیکر ناتو وارد شد

این تحلیلگر مسائل اروپا ادامه داد: در چنین شرایطی، دومین ضربه اساسی به پیکر ناتو، از سوی امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در هفته‌های اخیر وارد شد و اطلاق و اشاره به «مرگ مغزی» ناتو (+) از سوی وی در مصاحبه با نشریه اکونومیست موج دیگری از ترس، واهمه و تردید در خصوص آینده سازمان نزد اعضا را ایجاد کرده است که پیامدهای آن در جریان نشست لندن کاملاً مشهود بود.

* نوع رفتار و مواضع ترکیه معضلی عمده پیش روی ناتو

وی در عین حال با بیان اینکه اما مشکلات و چالش‌های ناتو به همین موارد ختم نمی‌شود، عنوان کرد: نوع رفتار و مواضع ترکیه چالش و معضل عمده دیگری است که در صورت عدم رفع آن می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای کارآیی ناتو در پی داشته باشد. ترکیه دومین ارتش بزرگ ناتو بعد از آمریکا را در اختیار دارد و عدم همراهی ترکیه، معضل اساسی برای اعضای ناتو است که باید به فکر چاره و راه‌حلی برای آن باشند.

جاویدنیا اضافه کرد: ترکیه که به نظر می‌رسد طی سال‌های اخیر به‌ویژه بعد از کودتای نافرجام در این کشور و نوع سیاست‌های کشورهای غربی از جمله آمریکا از این کشورها ناراضی است، اخیراً سمت و سوی خود را به طرف روسیه و همراهی با این کشور برده و خرید سامانه دفاعی S-۴۰۰ نیز به‌نوعی نقض آشکار تعهدات دفاعی این کشور در قبال ناتو بود که بازتاب وسیعی هم در مجموعه ناتو و هم در بین کشورهای غربی داشت.

این تحلیلگر مسائل اروپا اضافه کرد: در همین زمینه این کشور در آخرین موضع‌گیری اعلام کرده است که حمایت از طرح‌های ناتو از جمله طرح عملیاتی سازمان در حوزه بالتیک و لهستان را منوط به به شناسایی گروه‌های کُرد مخالف ترکیه در شمال سوریه به عنوان گروه‌های تروریستی و حمایت ناتو از عملیات ترکیه در این منطقه خواهد کرد. این مسئله در کنار سایر موضوعات، نگرانی گسترده ناتو را به دنبال داشته است که برای رفع آن باید تلاش زیادی انجام و تصمیمات مهمی در ماه‌های آتی اتخاذ شود.

وی گفت: اینها تنها بخش‌هایی از معضلات و چالش‌های متعدد ناتو است که باعث شد تا مراسم جشن گرامیداشت  هفتادمین سالگرد تأسیس ناتو در لندن، تحت‌الشعاع قرار بگیرد و اعضا به جای تبریک و شادباش به همدیگر از فرصت حضور در پایتخت بریتانیا برای انتقاد از اعضای چالشی یعنی ترکیه، آمریکا و فرانسه و تلاش برای مدیریت معضلات مورد اشاره استفاده کنند. 

* تا سال‌های آینده بحث کنار گذاشتن ناتو منتفی است

جاویدنیا در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر با توجه به چالش‌هایی که عنوان کردید و سایر معضلات و مشکلاتی که ناتو با آن دست و پنجه نرم می‌کند، آیا می‌توان گفت که این سازمان به سمت فروپاشی می‌رود؟ نیز اظهار داشت: به‌رغم همه انتقادات و به‌نوعی بهانه‌جویی‌های برخی اعضای ناتو از جمله موارد اخیر مربوط به آمریکا، فرانسه و ترکیه؛ همه اعضای این سازمان به این واقعیت واقف هستند که در حال حاضر گزینه و بستر بهتری از ناتو برای پیشبرد اهداف امنیت بین‌المللی و منطقه‌ای خود پیش رو ندارند. به عبارتی، حداقل تا سال‌های آتی طرح بحث کنار گذاشتن ناتو یا جایگزینی آن با سازوکاری دیگر منتفی است.

وی با یادآوری این نکته که هر یک از اعضای منتقد و چالشی ناتو اهداف و سیاست‌های خاص خود را دنبال می‌کنند و بحث کنار گذاشتن یا خروج ناتو حداقل در شرایط فعلی برای این اعضا مطرح نیست، عنوان کرد: بر همین اساس دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا که خود ظاهراً تا به امروز از منتقدان جدی ناتو محسوب می‌شد، به یک باره در برابر حمله عضو دیگر یعنی فرانسه به یک مدافع سرسخت ناتو تبدیل شده و از موضع منفی امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در قبال ناتو به‌شدت انتقاد می‌کند.

جاویدنیا در پایان گفت: در هر حال ناتو به عنوان مهم‌ترین نهاد امنیت بین‌المللی، هدف مقابله با روسیه، چین و قدرت‌های نوظهور غیر همفکر با غرب را دنبال می‌کند و این روند در سال‌های آتی همچنان ادامه خواهد داشت.

انتهای پیام/