به گزارش گروه فرهنگی قدس آنلاین، گالری آریانا در نیمه آذر ۹۸ میزبان شمار زیادی از علاقه‌مندان خط و خوشنویسی و استادان بنام این عرصه بود. بهانه این گردهمایی، رونمایی از کتاب «مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی» نوشته مرحوم دکتر مظفر بختیار بود که از سوی انتشارات کتاب‌سرای نیک روانه بازار شده است. در کنار رونمایی از این کتاب، برپایی نمایشگاهی از آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا  با عنوان "الفقیر غلامرضا"  شبی به‌یادماندنی را به یاد و نام این خوشنویس بنام دوره قاجار رقم زد. در این مراسم که به میزبانی امیرحسین عبداللهی (مدیر گالری آریانا)، محمدعلی صحرانورد (مدیر انتشارات کتاب‌سرای نیک و ناشر «مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی»)، زروان بختیار (فرزند مرحوم مظفر بختیار) حسام عتیقی مقدم (کیوریتور نمایشگاه) و امیرحسین زندی (مشاور پروژه) برپا شد؛ هنرمندانی چون محمدرضا اصلانی، احسان آقایی رئیس موزه هنرهای معاصر تهران، محمد احصایی، بهمن فرمان آرا، علی شیرازی، صداقت جباری، بهزاد شیشه‌گران و ... حضور داشتند.

سخنران اول برنامه، زَروان بختیار فرزند مرحوم مظفر بختیار، نویسنده و گردآورنده کتاب «مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی» بود. بختیار خود و برادرش اورمزد را نزدیک‌ترین شاهدانِ نوشته شدن و چاپ این کتاب دانست که از کودکی با این کتاب بزرگ شده‌اند. او از عشق و علاقه پدرش به میرزا غلامرضا گفت و این که همیشه در خانه ما خط‌های میرزا غلامرضا روی دیوار بود. پدرم حتی در سفرهای طولانی‌ای که به چین و کره جنوبی می‌کردند تصاویر آثار میرزا غلامرضا را همراه خود می‌بردند. همیشه شأن خاصی برای میرزا غلامرضا قائل بودند و حتی با احترام از جلوی خطشان رد می‌شدند.

بختیار در ادامه با اشاره به تحقیق و پژوهش سی‌ساله پدرش روی آثار میرزا غلامرضا افزود: اصل تألیف چنین کتابی فقط نیازمند دانش در خوشنویسی نیست، مؤلف باید درباره فرهنگ دوره قاجار، نگارگری، کاغذسازی و مواردی ازاین‌دست آشنا باشد و پدرم به همه اینها مسلط بود.

فرزند زنده‌یاد بختیار ادامه داد: دلیل دسترسی پدرم به آثار میرزا غلامرضا آن بود که ایشان از طرف مادری نوه معیر الممالک هستند. البته درباره دوره قاجار اطلاعات زیادی وجود نداشت و پدرم با پژوهش چندساله این آثار را جمع‌آوری کردند و برای همین این کتاب ناب است.

محمدرضا اصلانی پژوهشگر، کارگردان و مستندساز دومین سخنران این مراسم بود.

اصلانی به‌عنوان دوست دیرین مرحوم بختیار مشاور کیفی این کتاب بوده است. او با اشاره به تلاش سی‌ساله مرحوم بختیار در جمع‌آوری و نگارش این کتاب درباره میرزا غلامرضا افزود: او از کسانی بود که در خاندان مُعیّر الممالک نگهداری و حضانت شد. او معلم فرزندان محمدشاه بود و باید او را یکی از گنجینه‌های اندیشه و هنر دوران قاجار در خانواده معیر الممالک دانست.

اصلانی با اشاره به این که قرار بود در ابتدا این کتاب را نشر نقره به چاپ برساند از اشتیاق خاص مرحوم بختیار به جست و جو و گردآوری کارهای میرزا غلامرضا گفت: این مرد با کارهایی که در فرهنگ این مملکت کرد بر گردن این فرهنگ حق دارد. این کتاب حاصل یک خاندان است.

او درباره شرایط زندگی و کار میرزا غلامرضا گفت: شاید اگر معیر الممالک از میرزا غلامرضا حمایت نمی‌کرد او فرصت نمی‌یافت چنین آثار مهمی را عرضه کند. این خود یک نوع مدیریت فرهنگی است. میرزا غلامرضا فقط یک خوشنویس نیست. او یک نقاش پیشرو است که صد سال جلوتر از اکسپرسیونیست‌های اروپایی بود. در فرهنگ ما کمال‌الدین بهزاد هم چنین جایگاهی دارد. بااینکه بهزاد هم‌عصر داوینچی است اما به جرئت می‌گویم که از داوینچی پیشروتر و مدرن‌تر بود. کسانی که معتقدند ایرانیان نقاشی ندارند فهمی از نقاشی ندارند. آن زمان در خانه معیر الممالک مجلات و کتاب‌های هنری روز اروپا به خانواده می‌رسید و میرزا غلامرضا و معیر الممالک و محمود خان ملک‌الشعرا دور هم می‌نشستند و روی این کتاب‌ها و مجلات ساعت‌ها بحث می‌کردند.

این مستندساز درباره ارزش کار میرزا غلامرضا افزود: او سیاه‌مشق را فقط به‌عنوان تمرین خوشنویسی مدنظر نداشت؛ بلکه سیاه‌مشق را به یک عنصر بنیادین هنری تبدیل کرد. میرزا غلامرضا کلمه و کلام را به‌عنوان امر وجودی گسترش داد. کمپوزیسیونی که او در صفحه به وجود می‌آورد، از حروفیه و نقطویه نشاءت می‌گیرد. میرزا در این زمینه یک عارف بزرگ هم بود. او با تمرکزی که شبیه تمرکز ذنیست ها است کار می‌کرد. او فضای مجردی را در خوشنویسی ایجاد می‌کند که دیگر خوشنویسی نیست، نقاشانه است. میرزا غلامرضا از این نظر از آبسترکتیویست هایی چون هارتونگ و سولاژ صد سال جلوتر است. او از سنت پرواز می‌کند به امر وجودی. کاری که با مرکب و پهنای قلم می‌کند یک نوع روایت است.

در ادامه این مراسم مهدی عتیقی مقدم صحبت کرد. او تمام کارهای مرحوم بختیار از جمله کتاب ایران پل فیروزه و همین کتاب مجموعه آثار میرزا غلامرضا را کارهایی ارزشمند و بزرگ دانست و افزود: کاش این کتاب در یک کنگره جهانی معرفی می‌شد. من هر چه از دکتر بختیار بگویم کم گفته‌ام. وقتی ایشان اراده کردند که آثار میرزا غلامرضا چاپ شود خانواده ما که عقبه ۶۰۰ ساله‌ای از هنر و علاقه‌مندی به هنر دارد و از محل نگهداری این آثار نزد مجموعه‌های مختلف مطلع است کمک کرد این آثار در اختیار دکتر بختیار قرار بگیرد.

عتیقی مقدم با اشاره به زندگی پرفراز و نشیب میرزا غلامرضا و برای مثال محکومیت او از سوی برخی به بابی‌گری، این اتفاقات را فقط به زندگی هنرمندی چون میرزا غلامرضا منحصر ندانست و آن را ناشی از احساس حسادت برخی افراد معاصر با هنرمندانی چون میرزا غلامرضا دانست؛ نکته‌ای که در زمانه ما هم همچنان دیده می‌شود.

سخنران پایانی این مراسم، سید محمد احصایی بود. احصایی کتاب مجموعه آثار میرزا غلامرضا را اثری ماندگار برای شناخت و معرفی این هنرمند یگانه دانست و در ادامه از آشنایی خود با مرحوم بختیار گفت:آشنایی ما به اوایل انقلاب برمی‌گردد. ایشان هر وقت از چین برمی‌گشتند، برایم کاغذهای چینی می‌آوردند و با هم معاشرت و مؤانست داشتیم. به دلایلی از یک دوره به بعد مراوده‌ام با ایشان قطع شد که احساس خودم این است که میرزا غلامرضا به من این اجازه را نداد. مرحوم بختیار اواخر عمر بیمار بودند و متأسفانه در رحلتشان من در ایران نبودم و توفیق زیارت پیدا نکردم.

احصایی در ادامه به تورق و معرفی کتاب مجموعه آثار میرزا غلامرضا برای حاضران مراسم پرداخت؛ از جمله این‌که کتاب در ۱۶ عنوان مطلب دارد شامل زندگی‌نامه، شاگردان میرزا، سیاه‌مشق‌ها و ... او میرزا غلامرضا را شخصیتی نظر کرده و منتخب دانست که در خط شکسته‌نستعلیق استاد مسلم است.

احصایی در ادامه به مسئله رقم کردن بسیاری از آثار میرزا غلامرضا به نام درویش عبدالمجید طالقانی اشاره کرد و این که زمانی این سؤال را از خود پرسیده بود که چرا این هنرمند پای آثار خود نام درویش عبدالمجید را می‌گذاشته است؟ او خوابی را که دراین‌باره دیده بود برای حاضران تعریف کرد: در خواب میرزا غلامرضا را دیدم که به من اخمی کرد. از خواب پریدم و متوجه شدم که باید موضوع این باشد که میرزا مرگ درویش عبدالمجید را در اوج جوانی نتوانست تحمل کند. به نظرم میرزا این جفای روزگار را برنمی‌تابد و با رقم کردن بسیاری از آثار خود به نام درویش عبدالمجید عمر درویش را با این کار تداوم می‌بخشد.

احصایی در ادامه به ذکر خوابی که مدتی بعدازاین ماجرا می‌بیند پرداخت و این‌که در خیابان میرزا غلامرضا دست در گردن او می‌اندازد و او را می‌بخشد!

 احصایی با اشاره به این‌که میرزا غلامرضا در شکسته‌نستعلیق شگفتی بزرگی پدید آورده است افزود: او در دربار محمدشاه قاجار رشد کرد.۱۶ ساله بود که قطعه‌ای با آب زر نوشت. این قطعه در کتاب مجموعه آثار او هم به چاپ رسیده است. این قطعه حیرت‌انگیز است. میرزا تا آخر عمرش هیچ‌چیزی به آن اضافه نمی‌کند جز پختگی و صفا.

احصایی همچنین در بخشی دیگر از صحبت‌هایش نقل‌قولی از یک خطاط مشهور قدیمی را بیان کرد مبنی بر این که خوشنویس نباید بدگویی و غیبت کند چون با این کار اول حال خودش را بد می‌کند. او در ادامه تکه‌ای از متن کتاب را برای حاضران خواند.

پس از پایان سخنرانی‌ها، حاضران از نمایشگاه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی که به مدت پنج روز در گالری آریانا دایر خواهد بود دیدن کردند. آثار ارائه شده در این نمایشگاه شامل ۸ تابلو و سه کتیبه از آثار میرزا غلامرضا اصفهانی می‌شود.

به گفته امیرحسین عبداللهی مدیر گالری آریانا، آثار ارائه شده از مجموعه‌های شخصی هستند و برای فروش نیستند. البته کتاب چاپ شده برای فروش است و قیمت این اثر نفیس که تنها در ۵۰۰ نسخه شماره‌دار و به‌صورت کلکسیونی منتشر می‌شود، مبلغ یک‌میلیون و ۸۵۰ هزار تومان است گرچه با تلاش ناشر ۱۰۰ نسخه از آن با جلد سوخته و همانند آنچه که در زمان قدیم و برای چاپ دستی اتفاق می‌افتاد عرضه خواهد شد. در کتاب "مجموعه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی" در فصول سیاه‌مشق، ۱۴۵ قطعه؛ کتابت ۴۷ قطعه؛ کتیبه و لوحه‌نگاری ۱۷ قطعه؛ طرح مهر و واگیره ۲۴ قطعه؛ شکسته ۲۶ قطعه؛ تعلیمی و سطرنویسی ۴۶ قطعه و مستندات ۷ قطعه تابلو و اثر هنری از میرزا غلامرضا به چاپ رسیده است. این آثار از ۳۰ مجموعه‌ شخصی، چهار موزه و کتابخانه‌ دانشگاه تهران جمع‌آوری و عکاسی شدند. بر روی کتاب، یک مولاژ منقوش به چشم می‌خورد که برگرفته از آثار میرزا غلامرضا و از جنس رزین پلی‌استر با فیلر کربنات کلسیم بوده و با رنگ‌های اکلریک تزئین و سپس پتینه شده است.

این اثر در سایز رحلی و با ابعاد ۲۱۰ * ۲۸۰ سانتی‌متر و جلدسخت چاپ شده است. تعداد صفحات کتاب ۵۶۸ صفحه است. ۲۴ صفحه‌ی اول و ۸ صفحه‌ی آخر کتاب با کاغذ کارتی ۱۴۰ گرمی مات مارک موریم ساخت کشور کره‌ جنوبی تولید شده است و ۵۳۶ صفحه از متن که شامل تابلو خط‌هاست، با کاغذ گلاسه‌ براق، کاغذ مارک هانسول کره‌ جنوبی با گراماژ ۱۵۰ گرم چاپ شده‌است.

لازم به ذکر است که نمایشگاه آثار خوشنویسی میرزا غلامرضا اصفهانی تا ۲۰ آذر در گالری آریانا به نشانی الهیه، انتهای خیابان مریم شرقی، ابتدای خیابان فرشته (شهید فیاضی)، شماره ۹ پذیرای علاقه‌مندان خواهد بود.

انتهای پیام/