محمود مصدق/
تعطیلی مدارس برخی از مناطق کشور به دلیل انباشت آلایندگی‌ها و آلودگی شدید هوا این بار به یک دو روز محدود نشده و طول هفته را در برگرفته است. البته آلودگی هوا تنها عامل تعطیلی مدارس در روزهای خارج از برنامه‌ریزی رسمی نظام آموزش و پرورش که حالا از آن به عنوان تعطیلی اتفاقی و ناخواسته یاد می‌شود، نیست بلکه عوامل طبیعی و غیر طبیعی دیگری هم هستند که گاه و بی گاه این اتفاق را رقم می‌زنند. به عنوان نمونه طی همین چند ماه اخیر بسیاری از مدارس در نقاط مختلف کشور به دلیل وقوع سیلاب، شیوع بیماری آنفولانزا و... به تعطیلی کشیده شده‌اند؛ تا جایی که محمدجواد محسنی‌نیا، کارشناس ارشد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی از اتلاف ۴۲ درصدی زمان آموزش خبر می‌دهد و می‌گوید: اگر چه برپایه قانون، آموزش رسمی در ایران ۱۲ هزار و ۹۰۰ ساعت است، اما زمان آموزش به دلایل مختلف از جمله امتحانات میان ترم و امتحانات پایانی، تعطیلی‌های ناشی از آلودگی هوا و... کاهش می‌یابد. یعنی برخلاف تصور برخی‌ها، زمان واقعی آموزش در کشور ۱۱ هزار و ۷۳۰ ساعت است که این رقم با رقم رسمی ۴ هزار و ۸۹۰ ساعت اختلاف دارد. در واقع ۴۲ درصد زمان رسمی آموزش را تلف می‌کنیم. به عبارت دیگر از ۱۷۰ روز زمان آموزش، ۷۰ روز آن از دست می‌رود.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد باید برای فرصت‌هایی که ممکن است در چنین شرایطی برای آموزش دانش‌آموزان از دست برود تدبیری جدی اندیشیده شود.
استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای آموزش دانش‌آموزان تدبیری است که می‌توان از آن بهره گرفت؛ چنانکه برخی از معلمان دلسوز از هم اکنون به فکر استفاده از این فضا برای جبران عقب‌ماندگی درسی دانش‌آموزان افتاده‌اند.
آموزش الکترونیکی جدی گرفته نمی‌شود
علیرضا واعظی، کارشناس روان‌شناسی تربیتی و از معلمان باسابقه مقطع ابتدایی در مشهد مقدس از جمله این افراد است که با راه‌اندازی سایتی به نام «کلاس دوست‌داشتنی» تلاش می‌کند دانش‌آموزان کلاسش در چنین روزهایی نیز از آموزش و فراگیری دروسشان عقب نیفتند.
او استفاده از ظرفیت آموزش مجازی را برای کشور بسیار مهم می‌خواند و به قدس می‌گوید: اگرچه مدارس مجازی به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های فکری و فنی چندان در کشور شکل نگرفته است و تقریباً ما این نوع آموزش را در آموزش و پرورش نداریم و آن چیزی که با عنوان آموزش الکترونیکی مطرح می‌شود بیشتر مربوط به بخش خصوصی است، اما با این حال با همین امکانات موجود مثل تلفن هوشمند، سیستم کامپیوتر، برنامه‌های نرم‌افزاری که تقریباً در اختیار همه خانواده‌هاست می‌توان ضمن راه‌اندازی سایت و یا ایجاد گروه و کانال در شبکه‌های اجتماعی، با دانش‌آموزان و اولیای آنان ارتباط برقرار کرد و این گونه با ارائه برنامه‌ها و محتواهای درسی به صورت متن، صوت و تصویر زمینه‌ای فراهم کرد تا دانش‌آموزان و والدین آن‌ها پیگیر آموزش‌های مورد نظر معلمان شوند.
وی با مهم خواندن برنامه‌ریزی مشخص و حرکت در راستای پیاده کردن آن‌ها برای روزهایی که معلم در کلاس حضور دارد، می‌گوید: یعنی اگر معلمی از قبل فاقد چنین برنامه‌ریزی مشخصی باشد حتی با ایجاد سایت نمی‌تواند اقدام به آموزش مجازی کرده و محتوای آموزشی را به دانش‌آموزان ارائه دهد، اما اگر برنامه‌های روزانه‌اش مشخص باشد در صورت تعطیلی اتفاقی، برنامه روزانه و محتواهای مورد نظر را به سایت یا گروه و کانال اجتماعی منتقل می‌کند تا دانش‌آموزان از آن‌ها استفاده کنند. این کار در سطح ابتدایی خیلی خوب جواب می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه باید به آموزش الکترونیکی در شرایط فعلی نه نگاه آرمانی بلکه نگاه حداقلی داشته باشیم، می‌افزاید: مهم‌ترین مانع استفاده از ظرفیت یاد شده نیز جدی گرفته نشدن موضوع آموزش مجازی از سوی همکاران و دانش‌آموزان و اولیاست؛ اگر این نوع آموزش مورد اهتمام جدی قرار بگیرد آن‌وقت بخشی از آسیب تعطیلات غیرمترقبه مدارس جبران می‌شود.
فقط بعضی از محتواهای آموزشی از طریق سایت رشد ارائه می‌شود
مهدی شرفی، رئیس مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات وزرات آموزش و پرورش نیز در این خصوص به قدس می‌گوید: آموزش مجازی یا الکترونیکی جزو برنامه‌های وزیر آموزش و پرورش است تا در راستای توسعه عدالت آموزشی، بعضی از محتوای درسی در آینده به صورت الکترونیکی ارائه شود، اما این گونه نیست که روش یاد شده جایگزین برنامه درسی فعلی شود. در واقع ما آموزش مجازی متمرکز برنامه‌ریزی شده از طریق آموزش و پرورش نداریم. چنین چیزی هم جزو سیاست‌های کلی نظام آموزش و پرورش نیست که تمامی آموزش را الکترونیکی کنیم. منتها اگر تعطیلی‌های اتفاقی زیاد شود و به یک روند دربیاید و نیاز باشد مطالب یا محتواهای آموزشی به روش الکترونیکی به دانش آموزان ارائه شود، در آن صورت به نظر می‌رسد شورای عالی آموزش و پرورش، شورای معاونین و مسئولان آموزش و پرورش راهکاری برای این منظور بیندیشند. در واقع تصمیم‌گیری در این خصوص به حوزه کلان آموزش و پرورش برمی‌گردد.
وی می‌گوید: با توجه به ایجاد بستر اینترانتی که مدارس و خانواده‌ها به آن وصل هستند، در حال حاضر می‌توانیم محتواهای آموزشی را به صورت کمک آموزشی از طریق سایت رشد این وزارتخانه در اختیار همه دانش‌آموزان قرار دهیم و دانش‌آموزان می‌توانند با مراجعه به این سایت از آن‌ها استفاده کنند؛ اما نکته اینجاست که این محتواها الان طبق برنامه درسی پیش نمی‌رود؛ چون ما در تهران حدود ۶ هزار مدرسه داریم که این مدارس از لحاظ برنامه درسی در یک جایگاه قرار ندارند؛ یعنی ممکن است یک مدرسه در فصل ۵ باشد و دیگری در فصل ۴، یا یک مدرسه یک مطلب را گفته باشد و دیگری نگفته باشد. بنابراین خود مدرسه یا معلمان باید به دانش‌آموزان بگویند با مراجعه به سایت یاد شده از کدام محتواها استفاده کنند و یا محتواهایی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند تا آن‌ها در روزهای تعطیل خیلی از برنامه درسی عقب نمانند. البته این موضوع به مدارس هم ابلاغ شده است.
شرفی با تأکید بر اینکه اگر سیاست‌های کلان بر این باشد که از ظرفیت فناوری اطلاعات برای آموزش الکترونیکی استفاده شود قطعاً این مرکز پیگیر موضوع خواهد بود، تصریح می‌کند: اما تاکنون آموزش و پرورش به صورت شفاف اعلام نکرده که بیاییم در مدارس عادی کشور آموزش الکترونیکی ارائه دهیم. برای چنین موضوعی نیاز است شورای عالی آموزش و پرورش مصوبه داشته باشد و اگر این اتفاق بیفتد قطعاً ما بستر آن را فراهم می‌کنیم و به‌دنبال ایجاد زیرساختش می‌رویم. البته همان‌طور که پیشتر اشاره شد ما تولید محتوا داریم اما محتوایی که رسماً بگوییم آن را جایگزین فلان مطلب یا برنامه‌های آموزشی می‌کنیم، نه چنین نیست. اما اینکه چرا تاکنون زیرساختش فراهم نشده باید گفت طبق قانون و سیاست‌های آموزش و پرورش، فعلاً آموزش در ایران مدرسه‌محور است و آموزش الکترونیکی صرفاً برای مدارس از راه دور و بزرگسالان دارای شرایط خاص انجام می‌گیرد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا شورای عالی فضای مجازی هنوز ضرورت آموزش الکترونیکی در شرایطی که مدارس به صورت اتفاقی تعطیل می‌شوند را احساس نکرده است، می‌گوید: این پرسش را باید شورای عالی پاسخ بدهد. شورا تأمین‌کننده سیاست‌های آموزشی است و معاونت آموزش متوسطه و ابتدایی مجری این سیاست‌ها هستند و مرکز فناوری اطلاعات تأمین‌کننده زیرساخت‌هاست؛ پس اول باید قانون برای آموزش الکترونیکی تصویب شود و بعد معاونت آموزشی برای اجرای آن اقدام کرده و به مرکز فناوری ابلاغ کند تا فناوری زیرساخت لازم را فراهم کند. اما در مجموع اگر نیاز به زیرساخت باشد آماده‌ایم آن را فراهم کنیم.
رئیس مرکز برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش در خصوص زیرساخت‌های مورد نیاز برای ارائه آموزش الکترونیکی در تعطیلات از قبل برنامه‌ریزی نشده هم می‌گوید: اگر این موضوع به تصویب شورای عالی آموزش برسد و ابلاغ شود، نخست به بخش شبکه ملی مدارس که در یک بستر امن به هم متصل شوند، نیاز است که در حال پیش بردن آن با کمک وزارت ارتباطات هستیم. سپس موضوع کلاس‌ها، قانون‌های نو و محاسبه‌های الکترونیکی مطرح است که باید در این شبکه منتشر شود که برای این منظور باید زیرساختش فراهم شود.
نظر شما