مهدی کاهانی مقدم/

شوراهای اجتماعی محلات با هدف افزایش مشارکت مردمی در مدیریت اجتماعی شهر از ابتدای سال ۹۰ فعالیت خود را در شهرهای مختلف کشور آغاز کردند که در مشهد نیز همان سال ۷۱۰ نفر در محلات مختلف شهر به عنوان عضو این شوراها منصوب شدند و در سال‌های بعد این تعداد به بیش از هزار نفر رسید. هر چند هدف طراحان شوراهای اجتماعی محلات، برقراری ارتباطی دوسویه بین مدیریت شهری و شهروندان در پیشبرد برنامه‌های توسعه شهری بود اما به دلیل نحوه شکل‌گیری این شوراها و انتصابی بودن اعضای آن و اینکه تقریباً هیچ ‌یک از ساکنان محلات شهر در انتخاب این افراد دخالتی نداشتند، این طرح خروجی مثبت و تأثیرگذاری بر روند رفع مشکلات شهری، ارتقای رفاه شهروندان و آبادانی شهر نداشته و در سال‌های گذشته حضور این شوراها در محلات مشهد ملموس و پررنگ نبوده است.

شاید به همین دلیل هم بود که امسال و با مصوبه جدید شورای شهر شیوه عضویت اعضای شوراها که متشکل از افراد حقیقی و حقوقی شامل نمایندگان شهرداری، مساجد، مدارس، کلانتری، بهداشت، تشکل‌های مردمی، کسبه معتمد، بانوان خانه‌دار، فرهیختگان، جوانان، پیشکسوتان و خیریه‌های محله بود از حالت انتصابی به انتخابی تغییر پیدا کرد و همچون گذشته دیگر رئیس ناحیه شهرداری به‌عنوان رئیس شورا و کارشناس فرهنگی و اجتماعی ناحیه شهرداری که دبیری شورا را بر عهده دارد، در انتخاب اعضا نقش ندارند.

با گذشت چند ماه از عمل به این مصوبه و برگزاری چند مرحله نام‌نویسی و عضوگیری جدید در شوراهای اجتماعی محلات مشهد، اما به نظر می‌رسد هدف مصوبه جدید نیز محقق شدنی نیست؛ چراکه نگارنده به‌عنوان یک روزنامه‌نگار ساکن در یکی از محلات مشهد، در این مدت به‌ جز فراخوان اینترنتی، هیچ اطلاع‌رسانی میدانی در این‌ باره را در سطح محل سکونتم شاهد نبوده‌ام و سایر اطرافیانم نیز اطلاع درستی از کم و کیف این ماجرا نداشته‌اند. علاوه بر این نحوه انتخاب اعضا در آیین‌نامه جدید نیز مصداق مشارکت شهروندان در انتخاب نمایندگان محلات، ندارد و به‌ جرئت می‌توان گفت که شوراهای اجتماعی محلات با این اوصاف نمی‌توانند به‌ عنوان فرصتی برای کاهش چالش‌ها و معضلات کلانشهر مشهد تأثیرگذار باشند. در حالی‌ که به اذعان مدیران شهری به دلیل مسائل و مشکلات پیچیده‌ای که کلانشهر مشهد روزانه با آن‌ها روبه‌رو است، مسائل جزئی‌تری که در سطح محلات وجود دارد، از نظر آن‌ها دور مانده است و شوراهای اجتماعی محلات می‌توانند و باید مدیریت شهری را به ‌صورت دقیق‌تر در جریان خواسته‌های اهالی محلات قرار دهند.

تحقق این مهم نیز نیازمند انتخاب افرادی مطلع، کارشناس و مهم‌تر از آن متعهد، منصف و دغدغه‌مند است که تعامل خوبی با ساکنان محله داشته باشد؛ البته این نکته مهم را نیز نباید فراموش کرد که محلات شهر به خصوص بر اساس تقسیم‌بندی شهرداری، منطقه‌ای وسیع با جمعیت قابل‌ توجهی از شهروندان را دربرمی‌گیرد که برخی با وسعت و جمعیت یک شهر کوچک برابری می‌کند و نمی‌توان بر اساس تصمیمات و اظهارنظرهای ساکنان یک خیابان، برای کل محله نسخه پیچید و انتظار داشت که در پاسخگویی به مطالبات ساکنان و حل مشکلات آن محله مؤثر واقع شود؛ همچنین این شوراها باید مبتنی بر سلیقه و نظر اکثریت مردم محله تشکیل شوند تا بتوانند در حوزه‌های مختلف کارایی بهتری داشته باشند.

به همین خاطر به نظر می‌رسد با آنکه شوراهای اجتماعی محلات فی‌نفسه مطلوب و ضرورتی انکارناپذیر هستند اما می‌بایست در آیین‌نامه‌های اجرایی به‌ویژه نحوه انتخاب اعضای آن تجدیدنظری اساسی و کارشناسانه صورت بگیرد؛ پیش از هر اقدامی باید زمینه مشارکت تک‌تک آحاد مردم و ساکنان محلات در انتخاب اعضای این شوراها فراهم شود که اطلاع‌رسانی گسترده و مهیا کردن فرصت انتخاب داوطلبان با رأی شهروندان در سطح هر محله -تقریباً شبیه آنچه در انتخابات شورای شهر شاهدش هستیم- از الزامات این طرح به شمار می‌آید.