قدس آنلاین: تقریباً ۱۰ روز پیش بود که تصاویر هزاران لاشه پرنده در فضای مجازی سروصدا به راه انداخت. آن روزها حامیان محیط زیستی سرشان حسابی به آتش‌سوزی‌های گسترده در استرالیا گرم بود و آنچنان که باید و شاید، فرصت نکردند برای هزاران پرنده که بیخ گوش خودمان و در تالاب «میانکاله» تلف شده بودند، دل بسوزانند. به همین خاطر هم بود که کاربران فضای مجازی از همان روزهای اول، هشتگ‌های مربوط به تلفات پرندگان در تالاب میانکاله را در فضای مجازی داغ کردند و فعالان محیط زیستی را بابت سکوتشان در این زمینه، مورد انتقاد شدید قرار دادند. از آنجا به بعد بود که نام تالاب میانکاله به رسانه‌های داخلی و خارجی کشیده شد. این‌بار اما نه به عنوان مکانی که در دنیا به بهشت پرندگان مهاجر معروف شده، بلکه به عنوان قتلگاه هزاران پرنده که خیلی‌هایشان از گونه‌های خاص و کمیاب در جهان به‌حساب می‌آمدند.

تکذیب اندر تکذیب!

مرگ و میر پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله هم مثل خیلی از موارد مشابهش، در ابتدای کار، چندین نوبت توسط مسئولان مربوطه تکذیب شد، اما پس از حضور عکاس‌ها و خبرنگارها در منطقه و انتشار تصاویر دردناک این فاجعه، مسئولان درنهایت مجبور شدند وقوع این حادثه را تأیید کنند، اما چندین روز طول کشید تا آمار رسمی تلفات اعلام شود. تلفات از ۴ هزار پرنده شروع شد اما آمارش روز به روز بالاتر می‌رفت. شاید در روزهای اولی که اخبار مربوط به تلفات رسانه‌ای شده بود، هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد که تعداد پرندگانِ تلف شده، به حدود ۱۵ هزار بال برسد! آماری که اگرچه مسئولان می‌گویند بالاتر از این نمی‌رود اما به گفته محلی‌ها، تلفات هنوز به طور کامل متوقف نشده و هر روز، لاشه‌های بیشتری در مناطق مختلف میانکاله یافت می‌شود.

مواد سمی صنعتی و کشاورزی

اگر از طریق هشتگ #میانکاله چرخی در فضای مجازی بزنید، با انبوهی از شایعات عجیب و غریب درباره پرندگان تلف شده در این تالاب رو به رو می‌شوید که نه می‌شود به آن‌ها اعتماد کرد و نه می‌توان به طور صد درصد ردشان کرد.

داغ‌ترین شایعه این روزهای فضای مجازی به آلودگی‌هایی مربوط می‌شود که به دلیل کوتاهی مسئولان، وارد تالاب شده است. کاربران فضای مجازی و بخشی از فعالان محیط زیستی می‌گویند ورود مواد سمی کارخانه‌های صنعتی و همچنین استفاده شکارچیان از طعمه‌های سمی، تالاب میانکاله را به این روز انداخته است؛ اما شهاب‌الدین منتظمی، مدیرکل دفتر مدیریت حیات‌ وحش سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه این شایعه گفته است: «باید بپذیریم که اگر سموم کشاورزی، صنعتی و... به‌طور مستقیم به آب وارد شده بود، سایر آبزیان از جمله ماهیان نیز باید تلف می‌شدند درحالی‌که جمعیت زیاد تلف شدگان در میانکاله پرندگان کنار آبزی هستند».

تلفات ادامه دارد

حدود پنج روز طول کشید تا در میان شایعات جور واجور، مسئولان مرتبط بالاخره دلیل اصلی مرگ و میر پرندگان در تالاب میانکاله را اعلام کنند. مدیرکل دامپزشکی مازندران عصر چهارشنبه، نهم بهمن با اعلام اینکه دلیل قطعی تلفات چندین هزار بالی پرندگان مهاجر در تالاب بین‌المللی میانکاله ناشی از بیماری بوتولیسم بوده، گفته بود: «تلفات پرندگان متوقف و به استناد گزارش یگان حفاظت محیط زیست و کارشناسان دامپزشکی حاضر در منطقه از روز گذشته تلفات پرندگان مهاجر به صفر رسید و گزارشی از تلفات جدید تاکنون نداشته‌ایم و این به معنای پایان تلفات است».

دکتر سیدحسین رضوانی همچنین گفته بود: «پاک‌سازی منطقه از لاشه پرندگان تلف شده در بیشتر نقاط تالاب بین‌المللی میانکاله به پایان رسید و پیش‌بینی می‌شود حداکثر تا پایان وقت امروز (چهارشنبه گذشته) بقیه لاشه‌های احتمالی باقی مانده که نمی‌تواند زیاد باشد، جمع‌آوری و تالاب به طور کامل از لاشه پرندگان پاک‌سازی شود».

با وجود این محلی‌ها به خبرنگاران حاضر در میانکاله گفته‌اند  تلفات هنوز ادامه دارد و آمار تلفات روز به روز بالاتر می‌رود. ایرنا همان زمان به نقل از چندین فعال محیط زیستی و ساکنان محلی میانکاله، نوشته بود: «هرچند تلفات پرندگان وحشی که چنگر معمولی و فلامینگو بیشترین گونه آن‌ها را تشکیل می‌دادند نسبت به روزهای آغازین کاهش چشمگیری یافته، ولی همچنان این روند با دور کندتر نسبت به روزهای اولیه ادامه دارد و از چند هزار در روز به کمتر از ۱۰۰ بال رسیده است».

فلج شدن ماهیچه گردن

«بوتولیسم» بیماری فلج کننده، کشنده و مرگباری است که معمولاً در پرندگان آبزی حیات وحش اتفاق می‌افتد و در اثر آن تعداد زیادی از پرندگان دچار عفونت شده و تلف می‌شوند. آن‌طور که مسئولان سازمان محیط زیست گفته‌اند، شیوع بوتولیسم پرندگان می‌تواند هفته‌ها طول بکشد و حتی ممکن است پس از مدتی، دوباره بازتولید شود. دقیق‌تر اگر بخواهیم بگوییم «کلستریدیوم بوتولیسم» یک باکتری بی‌هوازی است که در گیاهان فاسد و مواد حیوانی تکثیر می‌شود. هرچند فعالان محیط زیست گفته‌اند این باکتری فقط در دریاچه‌ها و تالاب‌هایی تولید می‌شود که شرایط بهداشتی ناجوری داشته باشند اما براساس گزارش‌هایی که مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست منتشر کرده‌اند، این باکتری در تالاب‌ها و دریاچه‌هایی که بالاترین استانداردهای حفاظتی را داشته‌اند هم گزارش شده است.

ظاهراً این باکتری در جلبک‌ها و گیاهان دریایی اطراف تالاب ایجاد شده و پرندگانی که از این طریق تغذیه می‌کردند، به آن مبتلا شده‌اند و آن را به سایر پرندگان هم انتقال داده‌اند.

علائم پیش رونده این بیماری به گونه‌ای است که عضلات پرنده سست و نرم و در نهایت فلج می‌شود و اثرات سم توکسین تولید شده در بدن پرندگان باقی می‌ماند. آن‌طور که مسئولان گفته‌اند، پرنده‌های درگیر بیوتوکسین قادر به استفاده از بال‌ها و پاهای خود نیستند به همین خاطر دچار کم حرکتی و ناتوانی پرواز می‌شوند. این پرنده ‌ها به مرور دچار فلجی ماهیچه‌های گردن می‌شوند و توانایی عادی نگه داشتن سر خود را از دست می‌دهند و پس از مدتی تلف می‌شوند.

سازمان حفاظت محیط زیست دروغ می‌گوید؟

بسیاری از فعالان محیط زیستی و کاربران فضای مجازی اما هیچ جوره حاضر نیستند ادعای سازمان حفاظت محیط زیست را بپذیرند. این دسته از فعالان محیط زیستی معتقدند فقط نوع‌های خاصی از پرندگان تلف شده‌اند درحالی که بیماری «بوتولیسم» در صورت شیوع، تمام پرندگان یک منطقه را دربرمی‌گیرد. علاوه بر این، فعالان محیط زیستی ادعا کرده‌اند بیماری بوتولیسم میان آبزیان و پرندگان مشترک است اما در تالاب میانکاله حتی یک آبزی هم به بوتولیسم مبتلا نشده است.

مورد دیگری که ادعای سازمان حفاظت محیط زیست را زیرسؤال برده، اضافه شدن برخی دیگر از گونه‌های پرندگان وحشی به خصوص پرندگان شکاری از جمله کاکایی به تلفات جدید است.

البته مدیرکل دامپزشکی مازندران در مورد تردید برخی کارشناسان آبزی‌پروری در مورد اعلام بیماری بوتولیسم به عنوان علت مرگ گفته بود: «کارشناسان آبزی پروری به دلیل اینکه تلفات ماهی در تالاب میانکاله گزارش نشده، احتمال ابتلا به بوتولیسم را مورد تردید قرار دادند. بیماری بوتولیسم دارای چندین تیپ مختلف است و نوعی که در تالاب بین‌المللی میانکاله مشاهده شده، تأثیرش تنها بر پرندگان است و به همین خاطر هم فقط پرندگان را دچار مسمومیت و سپس تلف کرد و تأثیری در ماهیان نداشت، ضمن اینکه احتمال انتقال به انسان نیز در این تیپ وجود ندارد».

هرچند کسانی که سازمان محیط زیست را متهم به دروغگویی می‌کنند، دلایل محکم علمی برای ادعایشان نمی‌آورند اما ادامه دار شدن تلفات از یک طرف و ارائه نشدن اطلاعات بیشتر از جزئیات بیماری، چگونگی شیوع آن، اثرات احتمالی آن بر زندگی مردم به‌ویژه بر مرغداری‌های خانگی و غیره، روز به روز بیشتر به شایعات درباره این ماجرا دامن می‌زند.

لطفاً نگران باشید!

تا کنون بیش از ۱۲ هزار لاشه پرنده در میانکاله جمع‌آوری شده اما براساس گفته‌ رسانه‌ها، هنوز چندین هزار لاشه دیگر هم در منطقه وجود دارد. علاوه بر این، امکان دارد پرندگان وحشی از طریق تغذیه از لاشه‌های باقی‌مانده، بیماری را در مناطق دیگر کشور هم گسترش دهند. بد نیست اما بدانید طبق گفته «عصر ایران» این ماجرا نخستین بار نیست که در کشورمان رخ می‌دهد و ۱۲ سال پیش هم چنین فاجعه زیست محیطی رخ داده بود، اما آن‌زمان هیچ بررسی روی آن صورت نگرفت تا دلیل مرگ چند هزار پرنده معلوم شود. به همین خاطر امروز هیچ سابقه علمی از موضوعی که دوباره تکرار شده وجود ندارد. به همین خاطر است که فعالان محیط زیستی می‌گویند این حادثه تلخ، ممکن است روز به روز ابعاد گسترده تری پیدا کند چون باکتری‌های موجود در تالاب می‌توانند بیش از ۱۰۰ نوع بیماری خطرناک دیگر در پرندگان ایجاد کنند و یا حتی در سال‌های آینده هم تکرار شوند. مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست اما هیچ واکنشی به نگرانی‌ها درباره این ماجرا نشان نداده‌اند و همچنان معتقدند با پایان یافتن روند تلفات در میانکاله، پرونده مرگ و میر در این تالاب هم بسته شده و جای هیچ نگرانی‌ نیست!