قدس آنلاین:  انگار کرونا آمده تا حالا حالاها بماند. ویروسی که به یکباره سر و کله اش از ناکجاآباد مصرف زدگی و بی مبالاتی انسان مدرن پیدا شد و شهر به شهر، کشور به کشور و قاره به قاره همه جهان را در عرض چندهفته درنوردید و تمام مناسبات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورها را دستخوش تغییر و تحول و دگرگونی قرار داد تا همه انسانها، فقیر و غنی، کار دست شان بیاید و به خود غره نشوند که «یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ». ترس از کرونا و تبعات فراوان اقتصادی و سیاسی آن آنقدر جدی و عمیق شده است که شلوغ ترین شهرها و خیابان ها را به خلوت ترین و ساکت ترین نقاط تبدیل کرده است. با این وجود هنوز همه چیز آنقدر سیاه و از دست رفته نیست که طنزپردازان نتوانند با کرونا شوخی کنند. در واقع اگرچه کرونا با کسی شوخی ندارد ولی شاعران با کرونا شوخی دارند! آن هم به این امید که شاید با همین ترفند از میانه راه منصرفش کنند و شرّش را از سر دنیا کم کنند. در این مدت فکاهی، نثر و شعرهای طنز بسیاری با موضوع کرونا توسط شاعران فارسی زبان سروده شده است که اتفاقا از ملاحت، شیرینی و طنز بسیار خوبی هم برخوردار هستند.  

به قول یکی از شاعران «در شرایطی که برای جوامع مشکل روحی پیش می آید معمولا طنز و گونه های شوخ طبعی وارد میدان می شوند و به کمک اجتماع می آیند. تفاوت چندانی هم بین شعر طنز، نثر طنز و فکاهی و سایر گونه های طنز نیست، چون همه با یک هدف بروز می کنند.»

گویا الان شرایط فراهم شده تا شعر طنز پررنگ تر از گذشته به میدان آید و نشاط را به جامعه تزریق کند.   

اقبال مردم به اشعار طنز کوتاه

دکتر عباس احمدی، شاعر، طنزپرداز و دبیر محفل قمپز، که خود یکی از شاعران فعال در سرودن شعرهای طنز با موضوع کرونا است، درباره نقش شعر طنز در ایجاد نشاط روحی و روانی در جامعه ضمن بیان گفته بالا، بر نقش رسانه ای شعر تاکید می کند. او می گوید: شعر از قدیم در ایران یک رسانه اجتماعی محسوب می شده است و اهمیتش از دیگر هنرها بیشتر بوده است و هنوز هم علی رغم رادیو و تلویزیون و شبکه های مجازی محل رجوع و توجه مردم است.

احمدی در ادامه با بیان اینکه محفل طنز قمپز سعی کرده نسبت به کرونا موضع درست و منطقی داشته باشد ادامه می دهد: در ابتدای ماجرای کرونا بعضی شاعران به بهانه کرونا شعرهای هجوآمیزی درباره مردم قم، دین، اعتقادات مردم و فرهنگ قم نوشتند و قصد تخریب این ارزشها و قم هراسی را داشتند که با واکنش شاعران طنزپرداز هم مواجه شد و خیلی زود بساط آن نوع شعر برچیده شد. اما خطی که توسط قشر فرهیخته و متعادل طنزپرداز دنبال شد شوخی با مسائل مربوط به کرونا بود؛ مثلا شوخی با مشکلات و معضلات قرنطینه، مصائب و ماجراهای در خانه ماندن، هجو کسانی که قرنطینه را رعایت نمی کنند و باعث گسترش بیماری و گرفتاری دیگران می شوند، عاشقانه های کرونایی و شعرهای انتقادی که با درون مایه و بهانه کرونا به نقد بعضی مسئولین و تصمیم ها پرداختند.

عباس احمدی در پاسخ به اینکه چه شعرهایی بیشتر مورد توجه و اقبال مردم قرار گرفته اند، توضیح می دهد: با توجه به فضای مجازی و کم حوصلگی مردم در این روزها شعرهای کوتاه طنز بیشتر مورد توجه قرار می گیرند و بعضی از این اشعار هم بخوبی دیده شده اند البته سواد ادبی عموم جامعه متاسفانه خیلی کم شده است، اما ما تلاش می کنیم حداقل های یک شعر طنز خوب را حفظ کنیم و سنگر شعر طنز را در این روزها خالی نکنیم. چون این شعرها اثرات مثبتی در روحیه مردم دارند و نیاز امروز جامعه هستند.

دبیر محفل طنز قمپز با بیان اینکه انسان به لحاظ روحی هم نیاز به خندیدن دارد، می گوید: قدیم ها می گفتند انسان حیوان ناطق است و در سال های اخیر بعضی دانشمندان و متفکرین می گویند فرق انسان و حیوان در خندیدن است. یعنی برای خندیدن تا این حد اهمیت قائل هستند. ناگفته مشخص است که شعر طنز هم این روزها می تواند به مردم روحیه بدهد. حالا که همه ارتباطات انسانی و عاطفی قطع شده باید ارتباطات اجتماعی قطع نشود و روحیه مردم را بالا نگه داریم.

زبانی اعتراضی شعر طنز

اما شاعر طنزپرداز تبریزی معتقد است: ادبیات همواره درخصوص بلایایی مانند وبا و طاعون و حالا هم کرونا، دخالت کرده و باید هم بکند چراکه ادبیاتی که از عصر، محیط و مملکت خود ننویسد، ادبیات نیست.

علی‌اصغر عزیزپور، در رابطه با نحوه ورود ادبیات به حوزه‌های عموم، چنین می گوید: اهالی ادبیات، شاعران و نثرنویسان از بدنه همین مردم هستند و به همین دلیل حوزه ادبیات همواره در مورد برخی بلایا چه طبیعی و چه انسانی از قبیل سیل، زلزله، ماه‌گرفتگی، خورشیدگرفتگی و بیماری‌ها مداخله کرده و می‌کند.

وی با بیان اینکه ادبیات انواع و اقسام مختلفی از قبیل امیدوارکننده، رمانتیک، رئالیست، طنز و حتی اعتراضی داردتوضیح می دهد: هر یک از این‌ها سهم خاصی برای خود داشته و دارد، اما درمجموع از دیدگاه من بیشتر نویسندگان و شاعران سعی در تزریق امید به ملت داشته‌اند، گرچه در قالب‌ها و سبک‌های مختلف.

عزیزپور با اشاره به اینکه شیوع ویروس کرونا در ایران، با تحریم‌ها، گرانی و افزایش فشارهای زندگی همراه بوده است، تاکید می کند: به دلیل ناامیدی شاعران و نویسندگان، بیشتر اشعار و طنز نوشته‌ها در مورد این بیماری، زبانی اعتراضی و طنزآمیز دارند و همین طنزهای به‌ظاهر ساده که امروز در تلگرام و اینستاگرام دست به دست شده و برای لحظاتی دستمایه شوخی و خنده دیگران می‌شوند، در باطن خود از درد و اعتراض مردم نسبت به شرایط می‌گویند. البته باید گفت همین دردها با زبان شیرین و گزنده طنز، نقش مهم دیگری هم ایفا می‌کنند؛ آنها تسکین‌بخش دردها هستند.

نمونه اشعار کرونایی

شاعران با موضوعات مختلف شعرهای طنز کرونایی سروده اند. نقد دولت و مسوولان، تشویق به خانه نشینی و قرنطینه خانگی، توجه شاعران به زوایای مثبت این ویروس! و حتی عاشقانه های کرونایی از جمله این موضوعات است که در ادامه نمونه هایی از این  اشعار را با موضوعات مختلف می خوانید:

او مانده که توی کفش ما پا بکند/ طرح کرونا و سیل اجرا بکند

 سال نود و هشت، گمانم مانده‌ست/ تا کار عقب مانده خود را بکند!

· احمدرضا قدیریان

نه از کرونا رفع تنش خواهد کرد/ نه اینکه به تولید، جهش خواهد کرد

این دولت مقتدر که من می بینم / جیب همه را پر از شپش خواهد کرد!

· عباس احمدی

در کشور ما تماس کمتر شده است/فعالیت خواص کمتر شده است

 از لطف حضور کرونا در کشور/چندی ست که اختلاس کمتر شده است

· حسن باقری

گر داخل خانه‌ات نشستی مردی/ در  بر دگران اگر  ببستی مردی

 مردی نبود سفر در این وضع خراب/ شاخ کرونا اگر شکستی مردی!

· علیرضا تیموری

انگشت نمای این و آن کرد مرا/سجاده نشین آستان کرد مرا

آبی که از این رسانه ها گرم نشد/آخر کرونا نماز خوان کرد مرا...!

· سعید بیابانکی

نه سیزده امسال بدر خواهم شد/نه هرگز از این کار پَکرخواهم شد

هستیم قرنطینه و از  بیکاری/تا آخر امسال پدر خواهم شد!

· عبدالرحمن قنبری

باید پس از این فرارِ معکوس کنم/ جای رؤسا تکیه به ویروس کنم

مأیوس از آینده‌ام و می‌خواهم/ هر کس کرونا گرفته را بوس کنم!

· شروین سلیمانی

این مرد که از ترس بلای کرونا/ در خانه نشسته در عزای کرونا

 از بس که در این خانه‌نشینی خورده/ حالا خورُنا گرفته جای کرونا

· سعید عندلیب

صد دل به سر زلف تو بستم بانو/ فـــــرمانبرِ دسـتور تو  هستم بانو

 گفتی که بیا ســــرزده الوعده وفا/ دیدی که قرنطــــینه شکستم بانو

· حسن راهپیما