قدس آنلاین: برپایه مفاد توافق برجام، تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در اکتبر ۲۰۲۰ (آبان ۹۹) منقضی خواهد شد و به همین دلیل وزیر خارجه آمریکا در حال تدوین یک استدلال حقوقی مبنی بر این است که واشنگتن همچنان یکی از مشارکت‌کنندگان برجام است تا بتواند با افزایش فشارها در شورای امنیت تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند.
با اینکه دولت آمریکا خود به‌طور یکجانبه و آگاهانه از معاهده برجام خارج‌شده و به تعهداتش عمل‌نکرده، اما این روزها مقام‌های آمریکایی دوباره به این فکر افتاده‌اند تا باوجوداینکه در معاهده حضور ندارند، یک طرح حقوقی را تدوین کنند تا بر اساس آن بتوانند خود را به‌عنوان عضوی از برجام معرفی تا از این طریق مکانیسم ماشه را فعال کرده و تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را بازگردانند.
در همین رابطه، در گفت‌وگویی با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌المللی و آمریکا به بررسی ابعاد حقوقی و سیاسی ادعای جدید آمریکا، میزان احتمال تصویب این طرح و اقدام‌های احتمالی ایران در برابر این اقدام پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
جزئیات طرح اخیر آمریکا مبنی بر تجدید تحریم تسلیحاتی ایران و در راستای آن فعال کردن مکانیسم ماشه و همچنین ادله ارائه چنین طرحی چیست؟
ارائه این طرح توسط مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور از تلاش دولت آمریکا حکایت می‌کند که البته این تلاش جدید هم نیست و از چند ماه قبل شروع‌شده است. وزارت خارجه آمریکا پیش‌ازاین در یک نظر مشورتی و حقوقی مطرح کرد با وجود اینکه مشارکت ایالات‌متحده در برجام از سال ۲۰۱۸ با صدور بیانیه‌ای پایان‌یافته، اما به اعتقاد دستگاه دیپلماسی آمریکا، ایالات‌متحده همچنان عضوی از قطعنامه ۲۲۳۱ است و قطعنامه همچنان معتبر است. در این قطعنامه نام آمریکا به‌عنوان کشور مشارکت‌کننده درج‌شده و در متن قطعنامه که در حقیقت همان سند برجام است، بحث کمیسیون حل اختلاف آمده است تا براساس آن اگر طرفین شکایتی داشتند و اگر شکایت هنوز برطرف نشده و شاکی همچنان بر شکایت خود مصر بود، موضوع باید به ارجاع داده شود. شورای امنیت طی روند رسیدگی به موضوع می‌تواند بر اساس مکانیسم ماشه تحریم‌های آمریکا را برگرداند. ادله و استنادهای آمریکایی‌ها در نوشتن این طرح به متن قطعنامه ۲۲۳۱ است و نه متن برجام، البته همین قطعنامه نیز درواقع همان متن برجام است؛ اما نکته ظریف حقوقی دراین‌بین وجود دارد و آن این است که آمریکایی‌ها ادعا می‌کنند عضو برجام نیستند، اما عضو قطعنامه ۲۲۳۱ هستند و این قطعنامه به آمریکایی‌ها این حق را می‌دهد که خواهان آغاز فرایندی باشند که می‌تواند به بازگشت تمام تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران منجر شود. قطعنامه ۲۲۳۱ همان متن سند ۱۵۳ صفحه‌ای برجام است؛ یعنی ابتدا در وین بین هفت‌کشور با حضور اتحادیه اروپا توافقی به نام برجام حاصل شد و کمتر از یک ماه بعد، در نشست شورای امنیت قطعنامه‌ای تصویب شد به نام قطعنامه ۲۲۳۱ که عین تمامی صفحات متن قطعنامه ۲۲۳۱ را داخل آن قراردادند؛ بنابراین وقتی از قطعنامه ۲۲۳۱ صحبت می‌کنیم؛ یعنی محتوای آن همان متن برجام است. در برجام اشاره‌شده که بعداً طی یک قطعنامه‌ای این دستورات مورد تأیید قرار گیرد و به همین دلیل قطعنامه ۲۲۳۱ هنوز نافذ و جاری است و تنها شورای امنیت می‌تواند قطعنامه خودش را لغو کند و برای اجرا نشدن قطعنامه ۲۲۳۱ باید یک قطعنامه دیگر به تصویب برسد.
به نظرتان اگر این موضوع در شورای امنیت مطرح شود، آیا رأی آورده و اجرا خواهد شد؟
در این شورا آنچه قرار است رأی‌گیری شود، پیش‌نویس قطعنامه‌ای است که آمریکایی‌ها مبنی بر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران ارائه دادند و پیش‌نویس آن در اختیار اعضای دائم شورای امنیت نیز قرارگرفته است. روس‌ها با این قضیه مخالفت کردند و به نظر می‌رسد که چینی‌ها هم با این موضوع مخالفت کنند و اگر آمریکا همچنان اصرار به رأی‌گیری داشته باشد، به‌احتمال‌زیاد روسیه و چین آن قطعنامه را وتو خواهند کرد؛ اما بعد از وتو شدن قطعنامه، آمریکا می‌تواند مدعی شود که من عضو قطعنامه ۲۲۳۱ هستم و چون در قطعنامه ۲۲۳۱ گفته‌شده اگر ایران به تعهدات خود عمل نکند، موضوع به شورای امنیت ارجاع و رأی‌گیری می‌شود، به همین خاطر مستمسک آمریکایی‌ها این است که این بخش را فعال کنند. به همین دلیل، این پرونده به شورای امنیت رفته و در آنجا جنگ حقوقی و سیاسی بین موضع آمریکا و مخالفان آن رخ می‌دهد که احتمالاً روسیه و چین و حتی بخشی از کشورهای اروپایی جزو مخالفان باشند. اینکه نتیجه این جنگ چه می‌شود، مشخص نیست و تنها جایی هم که می‌تواند این امر را تسهیل کند که آمریکا باوجود خروج از برجام همچنان می‌تواند به قطعنامه ۲۲۳۱ متوسل شود، همان شورای امنیت است.
با توجه به اینکه آمریکا طرح بازگشت به برجام را مطرح می‌کند، آیا ایران می‌تواند از همین موضوع برای طرح دعوای حقوقی در برابر آمریکا و نقض و بی‌اثر کردن برجام به دلیل ورود و خروج مکرر آن داشته باشد؟
اصلاً قرار نیست آمریکا به برجام برگردد و طرح عنوان بازگشت آمریکا به برجام اشتباه است؛ زیرا این کشور به‌هیچ‌وجه قصد بازگشت به برجام را ندارد. آمریکا تنها می‌خواهد از ظرفیت‌های موجود در قطعنامه ۲۲۳۱ استفاده کند و این موضوع به برجام ارتباطی ندارد. ازنظر آمریکایی‌ها برجام یک موضوع تمام‌شده است و خروج آمریکا از آن قطعی است و تا زمانی که جمهوری خواهان در رأس کار هستند، امکان بازگشت به برجام وجود ندارد.
ما دراین‌باره طرح دعوای حقوقی داشتیم و حتی این موضوع در دیوان بین‌المللی دادگستری هم مطرح شد و زمانی که آمریکا تحریم‌ها را اعمال کرد، ایران طرح دعوی داشت. بر اساس آن دیوان دستور داد که تحریم‌ها به استناد پیمان مودت ۱۹۵۵ میان ایران و آمریکا برنگردد، اما آمریکا آن پیمان را هم از اساس ملغی و اعلام کرد از آن پیمان خارج می‌شود؛ بنابراین به لحاظ حقوقی دیگر چیزی دست ایران نیست که بتواند آمریکا را وادار به لغو و توقف تحریم‌ها کند. البته ایران باید تلاش‌های خود را به کار بگیرد و از تمام ظرفیت‌های حقوقی استفاده کند، اما متأسفانه اقدام‌های آمریکایی‌ها یک موضوع سیاسی است و هرکسی که قدرت بیشتری داشت باشد، دست بالاتر را دارد. آمریکایی‌ها احساس می‌کنند که قدرت بیشتری دارند، به همین خاطر زیر بار انجام تعهدات خود و نیز عدم توطئه‌چینی علیه ایران نمی‌روند. تقویت ظرفیت‌های هسته‌ای ایران به لحاظ کمی و کیفی، یکی از ابزارهایی است که می‌تواند در برابر اقدام‌های خصمانه آمریکا در نظر گرفته شود و این نکته‌ای است که می‌تواند آمریکایی‌ها را قانع کند تا مسیر رفتاری خود را تغییر بدهند، در غیر این صورت مباحث حقوقی چندان به سرانجام نمی‌رسد.
شرایط انتخاباتی آمریکا تا چه حد بر ارائه این طرح‌ها که به تازگی دولت ترامپ مطرح می‌کند، تأثیر داشته تا درصدد این باشند که سریع‌تر ازنظر سیاست خارجی موضوع ایران را به سرانجام برسانند؟
قطعاً این موضوع در پیشبرد اهداف انتخاباتی ترامپ مؤثر است و ترامپ هم به دنبال این بود که دستاورد بزرگی برای سیاست خارجی خودش ارائه بدهد. ترامپ همچنین به اینکه با کره شمالی به توافق برسد، دل‌بسته بود اما نتیجه عملی نداد، بعدازآن هم بحث توافق صلح با طالبان را مطرح کرد که سرنوشت این موضوع هم هنوز مشخص نیست و هیچ تحول چشم‌گیری دراین‌باره اتفاق نیفتاده است. در حال حاضر هم بحران کرونا توجهات را به خودش جلب کرده است، برای همین در دولت ترامپ موضوع انتخابات در اولویت نیست. برای آمریکا، موضوع اولویت اکتبر ۲۰۲۰ است که زمان انقضای تحریم‌های تسلیحاتی ایران است و اگر این زمان بگذرد و تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان برداشته شود، آمریکایی‌ها به ادعای خودشان تصور می‌کنند که خاورمیانه وارد هرج‌ومرج جدیدی می‌شود؛ بنابراین اکنون تاریخ طلایی اکتبر ۲۰۲۰ است نه نوامبر ۲۰۲۰ که قرار است در آن انتخابات برگزار شود.
انتهای پیام/
نظر شما