پیمان آسمان‌های باز، معاهده ای است که اولین بار در دولت آیزنهاور به کشورهای جهان ارایه شد. در این پیمان کشورها برای شفاف شدن فعالیت نظامی خود و جلوگیری از تهدید علیه کشورهای دیگر اجازه می دهند که پروازهای کشورها بر فراز نقاط مختلف کشورشان انجام شد.

در حقیقت این پیمان محدوده های پرواز ممنوع را کاهش می‌دهد تا به کشورهای دیگر اطمینان دهد که فعالیت مخفیانه یا نظامی غیرمعمولی در حال انجام شدن نیست.

این پیمان اگرچه اولین بار در سال 1955 توسط آمریکا و در واقع برای کنترل تسلیحاتی شوروی سابق ارایه شد اما در زمان جرج بوش تصویب شد و 34 کشور به آن پیوستند و حالا آمریکایی ها اعلام کرده اند که ظرف 6 ماه آینده از این پیمان خارج خواهند شد.

اروپایی ها از این اقدام ابراز نگرانی کرده اند و ناتو هم مخالف این اقدام است چون احتمال می دهد اصل این پیمان آرام آرام نابود شود و کشورها به سمت اقدامات تسلیحاتی مخفیانه و خاص حرکت کنند که قابل رصد نبوده و تهدیدها را افزایش دهد. اما آمریکا اقدامات روسیه را بهانه کرده و تصمیم به خروج از این پیمان گرفته است.

روابط روسیه و آمریکا در چارچوب پیمان آسمان‌های باز از سال ۲۰۱۷ میلادی پس از دو شکایت آمریکا از روسیه متشنج شد.

واشنگتن در آن زمان از محدودیت پروازهای دیده‌بانی بر فراز منطقه کالینینگراد (استانی از روسیه جدا از این کشور در قلب اروپا ) به وسعت ۵۰۰ کیلومتر در سال ۲۰۱۴ و امتناع از چنین پروازهایی بر فراز منطقه ۱۰ کیلومتری در امتداد مرزهای آبخازیا و اوستیای جنوبی (مناطقی که روسیه آنها را کشورهای مستقل میخواند) شکایت داشت.

روسیه هم از ایالات متحده به دلیل محدودیت پروازها در ارتفاع کم (از جمله در محدوده واشنگتن)، کاهش فضای دیده‌بانی بر فراز جزایر هاوایی و امتناع از استقرار خدمه پروازی این کشور در پایگاه‌های هوایی رابینز و السورت در ایالت‌های جورجیا و داکوتای جنوبی و همچنین محدود کردن پروازها بر فراز جزایر آلیوتی شکایت کرد.

مسکو در واکنش به محدودیت‌های اعمال شده از سوی آمریکا، اجازه استقرار خدمه آمریکا در سه پایگاه خود را هم نداد تا تنش‌ها میان دو طرف در خصوص این پیمان بیشتر شود.

با این وجود روسها معتقدند که مشکلات فنی پیش آمده و اختلاف نظر مسکو و واشنگتن در خصوص نحوه اجرای پیمان آسمان‌های باز در قالب تشکیل کمیسیون‌های تخصصی قابل حل است و هیچ مانعی برای ادامه اجرای این پیمان وجود ندارد و نیازی نیست که آمریکا از آن خارج شود.

نکته جالب اینکه متحدان آمریکا در اروپا خواهان حفظ این توافق هستند و ناتو به دقت و با نگرانی سرنوش این پیمان را دنبال می‌کند چرا که از نظر کشورهای اروپایی پیمان آسمان‌های باز بیش از ۲۰ سال در خدمت حفظ صلح و امنیت در اروپا بوده است و بخش جدایی ناپذیر از سیستم امنیت نظامی در اروپا محسوب می‌شود.

ایرنا نوشته اس: دیمیتری پلیانسکی معاون اول نماینده دائم فدراسیون روسیه در سازمان ملل معتقد است که ادعای ترامپ مبنی بر خروج از این پیمان، «مسخره بازی آمریکایی» است چرا که دیگر کشورها مخالف این اقدام هستند.

ریچارد ویتز کارشناس باشگاه سیاسی والدای روسیه معتقد است: خروج از پیمان آسمان‌های باز از مدت‌ها پیش در آمریکا مطرح بوده است و دلایل مختلفی دارد از جمله اینکه آمریکا به ماهواره‌ها و ابزار قدرتمندی برای جاسوسی دقیق از نقاط مختلف جهان دست پیدا کرده است که هزینه آن به مراتب از اجرای پیمان آسمان‌های باز کمتر است ضمن اینکه نوسازی ناوگان تجسسی آمریکا به بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بودجه نیاز دارد از طرفی آمریکا معتقد است که روسیه به شکلی درست این پیمان را اجرا نمی‌کند.

با این وجود این صاحبنظر روس معتقد است که خروج روسیه از این پیمان به نفع مسکو نیست چرا که در آن صورت نمی‌توان پایگاه‌های نظامی آمریکا در اروپا را زیر نظر گرفت.

بنظر می‌رسد آمریکا در مسیری گام برمی‌دارد که به دنبال آن جهان ناخواسته وارد رقابت تسلیحاتی جدیدی خواهد شد هرچند که هنوز رقابت اصلی بر سر ساخت و استقرار موشک‌های هسته ای بیشتر آغاز نشده است چرا که حداقل تا سال ۲۰۲۱ روسیه و آمریکا در پیمانی با نام استارت ۲ قرار دارند که طبق آن باید تسلیحات هسته ای خود را محدود و کنترل کنند اما با رویه ای که ترامپ تاکنون دنبال کرده است بعید نیست پس از ریاست جمهوری دوباره وی در آمریکا، همه دستاوردهایی که جهان در خصوص کنترل تسلیحات تهاجمی بدست آورده یکی پس از دیگری از بین برود.