به گزارش قدس آنلاین، در طی این سال‌ها، ضمن نبرد نابرابر ایمان و کفر، منادیان حقیقت دینی، با الگو قرار دادن مبارزات صدر اسلام و با جدیتی وصف‌ناپذیر، نهضت مقدس امام خمینی(ره) را استمرار بخشیدند و روحیه سلطنت‌ستیزی را تقویت کردند و در هر مناسبتی با نام رهبر تبعیدی خود حرکت انقلابی جمعیت‌های تظاهرکننده را پر شتاب و با توان ساختند. قیام ۱۵ خرداد نقطه عطفی در تاریخ مبارزات ملت قهرمان ایران است، که رهبری داهیانه امام خمینی(ره) و یاری روحانیان انقلابی در تداوم آن، طی یک دوره پانزده ساله، نقش اساسی داشته است. پانزدهم خرداد ۱۳۴۲، در پی بازداشت امام خمینی(ره) در انتقاد به لایحه ایالتی و ولایتی، اعتراضات گسترده‌ای در تهران، قم، ورامین، مشهد و شیراز با شعارهایی ضد شاه برگزار شد و توسط مأموران انتظامی آن زمان، بسیاری از تظاهرکنندگان دستگیر و به خاک و خون کشیده شدند. قیام ۱۵ خرداد مردم شهرهای ایران و به خصوص شهر شهیدپرور تبریز نقش مثبتی در به ثمر نشستن انقلاب اسلامی داشته است؛ به طوری‌که اکثر کارشناسان سیاسی بر این باور هستند که جرقه انقلاب اسلامی با قیام مردم تبریز در خرداد ماه ۴۲ آغاز شد. اعلامیه و سخنرانی‌های امام در سال‌های آغاز مبارزات از منابع ارزشمند موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی و شامل مجوعه‌ای از۳۰۰ برگ است که در گفتگو با خانم فاطمه خندان؛ کارشناس مطالعات اسناد انقلاب اسلامی به معرفی آن می‌پردازیم.
۱۵ سال بعد از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲
فاطمه خندان از میان اسناد تاریخی موجود در مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی، به «اعلامیه تعطیل سراسری کشور در پانزدهم خرداد سال ۱۳۵۷ هجری شمسی و گزارشی از نتایج و آثار قیام پانزدهم خرداد سال ۱۳۴۲ هجری شمسی» و «نامه امام خمینی(ره) خطاب به فضلای قم و مشهد مبنی بر اعتراض به عملکرد رژیم پهلوی نسبت به روحانیون» به عنوان نمونه‌هایی از این مجموعه بی‌نظیر و اثرگذار اشاره می¬کند. وی به متن اعلامیه اشاره داشته و می‌گوید: «در متن اعلامیه تعطیل سراسری کشور در پانزدهم خرداد ۱۳۵۷، از چنین روزی در سال ۱۳۴۲ به عنوان روز افتخار، نقطه عطف انقلاب و روز امید یاد شده که این اعلامیه توسط روحانیون و دانشجویان مبارز مشهد از روی اعلامیه تهران در سوم خرداد ماه ۱۳۵۷ رونوشت شده است. در انتهای این اعلامیه آمده است که مردم غیور خراسان به پیروی از منویات مراجع عظام و رهبران ملی، پانزدهم خرداد ۱۳۵۷ را تعطیل عمومی اعلام کرده و در منازل خود متحصن هستند.» در نامه امام خمینی(ره) خطاب به فضلای قم و مشهد نیز که یکی دیگر از اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی به شمار می‌رود، به موارد جرم علما و دانشگاهیان از نظر دستگاه جبار پهلوی اشاره شده و علما و دانشجویان جدید و قدیم به صبوری و استقامت دعوت شده‌اند. رهبر کبیر انقلاب از خدمت به قرآن، مخالفت با سلطه اجانب بر کشورهای اسلامی، مخالفت با دستگاه ظلم و استبداد، دانش علما و دانشگاهیان و عدم تسلیم کورکورانه در مقابل اجانب و دست‌نشاندگان آن‌ها به عنوان برخی موارد جرم از نگاه رژیم ستم‌شاهی در این نامه نام برده است.
گفتگو با شاهدان عینی
تاریخ شفاهی یکی از شیوه‌های پژوهش در تاریخ است که به شرح و شناسایی وقایع، رویدادها و حوادث تاریخی بر اساس دیدگاه‌ها، شنیده‌ها و عملکرد شاهدان، ناظران و فعالان آن ماجراها می‌پردازد. بر این اساس مرکز اسناد آستان قدس رضوی برای کامل‌سازی آرشیو مطالعات انقلابی خود پیرامون موضوعات مختلف به گفتگو با شاهدان عینی ماجرا و حوادث انقلاب پرداخته است. خندان، در این خصوص به پروژه‌های تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی مانند انقلاب اسلامی، شهید هاشمی‌نژاد و اصناف در انقلاب اسلامی، اشاره داشته و می‌گوید: «بیش از ۲۳۰ ساعت مصاحبه صوتی و تصویری درباره قیام پانزدهم خرداد به‌ویژه با محوریت مشهد و خراسان، در بخش تاریخ شفاهی مدیریت امور اسناد آستان قدس رضوی، ثبت و ضبط شده است.»
همراهی علما و انتشار بیانیه
نهضت ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ نقطه آغاز تقابل نهضت اسلامی با حکومت پهلوی بود که در این راه جمع کثیری از علما، مراجع و روحانیون مبارز با انتشار اعلامیه و بیانیه‌های متعدد، خط مشی خود را در همراهی با آرمان‌های امام و حمایت از ایشان اعلام کردند. کارشناس مطالعات اسناد انقلاب اسلامی در این خصوص به اسناد متعددی اشاره دارد که حاوی متن سخنرانی، بیانیه و اعلامیه علما است و در مرکز اسناد انقلاب اسلامی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. خندان در این خصوص به متن سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی فلسفی با عنوان «اولین استیضاح پیرامون انتقاد از مفاد لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و نیز حمله به مدرسه فیضیه»، «پیام آیت‌الله میلانی به ملت ایران برای مبارزه با فساد و نظر آیت‌الله مرعشی نجفی در پاسخ به اصناف بازار تهران در باب شرکت مردم در انتخابات» به انضمام عکسی از امام خمینی در جمع روحانیون اشاره دارد. «مکاتبه بین ساواک گرگان و ساواک خراسان مبنی بر ارسال یک نسخه فتوکپی نامه انجمن نشر و هنر گرگان به محمدتقی شریعتی به انضمام نامه‌نگاری بین اداره کل سوم و ساواک خراسان مبنی بر ارسال صورت درخواستی سانسور شده از سوی پست‌خانه»، «اعلامیه تسلیت آیت‌الله شهاب‌الدین مرعشی به خانواده‌های شهدای پانزدهم خرداد»، «قدردانی آیت‌الله شهاب‌الدین مرعشی نجفی از اهالی خراسان برای حمایت از اهداف و خواسته‌های علماء و طلاب و تاکید بر ادامه مبارزات تا آزادی امام خمینی و دیگر مراجع» نیز از دیگر اسناد موجود در آرشیو گنجینه رضوی است که وی بدان اشاره داشت. در خصوص اسناد به جا مانده از قیام ۱۵ خرداد همچنین می‌توان به «قدردانی آیت‌الله خمینی از همراهی مردم در مخالفت با قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی»، «اعلامیه مبنی بر محکوم نمودن حکومت نظامی توسط شورای مسلمانان متحد و انتقاد جبهه مسلمانان آزاده نسبت به انتخابات غیرقانونی دولت و همچنین اعتراض حزب ملت اسلام مبنی بر لزوم تشکیل حکومت اسلامی. - ۱۳۴۲ش» و «اعلامیه دانشجویان مسلمان دانشگاه تهران در اعتراض به اهداف حکومت علم در تصویب لایجه انجمن‌های ایالتی و ولایتی. - ۱۳۴۲ش» اشاره کرد. «اعلامیه آیت‌الله محمد صادق حسینی روحانی در محکومیت اقدامات هیئت حاکمه در برگزاری انتخابات آزاد، زندانی کردن علما و حوادث ۱۵ خرداد- پهلوی دوم»، «نامه امام خمینی(ره) خطاب به فضلای قم و مشهد مبنی بر اعتراض به عملکرد رژیم پهلوی نسبت به روحانیون» و «اعلامیه اعتصاب و تعطیلی سراسری کشور به مناسبت سالگرد ۱۵ خرداد ۱۳۴۲- ۱۳۵۷» عنوان برخی از این اسناد ارزشمند به شمار می‌رود.
تصاویر تاریخی
از دیگر منابع موجود در حوزه وقایع ۱۵ خرداد ۴۲ در قم و تهران و نیز بازتاب آن در مشهد که به وحدت مبارزان و انقلابیون در ایران از سویی و حوزه‌های علمیه سراسر کشور به رهبری امام خمینی انجامید مجموعه غنی از عکس‌های امام خمینی(ره) از سال‌های ۴۲ تا ۶۷ است. در حال حاضر بالغ بر ۷۱۸ قطعه عکس که ۲۱۰ قطعه از آن‌ها به مبارزات امام خمینی(ره) در دهه ۴۰ مرتبط بوده و بازگوی تاریخ مبارزه، سخنرانی‌ها و ملاقات‌های امام در دهه ۴۰ است، در مرکز اسناد آستان قدس رضوی موجود است. همچنین پیوند علما با امام، جایگاه معظم له در بین طبقات مختلف اعم از بازار، روحانیت و مراجع، دانشگاهیان و نیز توده مردم در این عکس‌ها مشهود است
منابع چاپی
در کتابخانه تخصصی تاریخ آستان قدس رضوی نیز مجموعه‌ای از کتاب‌های چاپی با موضوع انقلاب اسلامی در دسترس مراجعان قرار دارد که کتاب‌های چند جلدی «تاریخ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد»، «خاطرات ۱۵ خرداد» و «قیام پانزدهم خرداد به روایت اسناد» از جمله این آثار است.
منبع: آستان نیوز
انتهای پیام/
نظر شما