سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان که دنباله‌روی کامل آن‌ها در توطئه‌های ضدایرانی دولت ترامپ بر کسی پوشیده نیست، بار دیگر وابستگی تام خود به آمریکایی را به اثبات رساندند. تروئیکای اروپایی که در مدت دو سال گذشته و در پی خروج یکطرفه و غیرقانونی کاخ سفید از توافق‌نامه هسته‌ای با ایران کمترین واکنشی از خود نشان نداده‌اند، حال با ابراز نگرانی در مورد آنچه عدم همکاری ایران با آژانس انرژی اتمی خوانده‌اند در بیانیه‌ای مدعی شده‌اند اقدام آن‌ها در کلید زدن سازوکار موسوم به «مکانیسم حل اختلاف» در برجام از روی حسن نیت بوده است.

سه کشور اروپایی در آغاز این بیانیه که با موضوع ادعایی «راستی‌آزمایی و نظارتِ ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» منتشر کردند، آورده‌اند: «فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده مایل‌اند از جدیدترین گزارش مدیرکل [آژانس بین‌المللی انرژی اتمی] و همچنین برگزاری نشست توجیهی فنی توسط معاون مدیر کل تشکر کنند!» سه کشور اروپایی در ادامه ضمن متهم کردن ایران به «نقض» برجام مدعی شده‌اند که از این توافق حمایت می‌کنند. آن‌ها البته با اشاره به «خروج آمریکا از برجام» هم تنها به ابراز تأسف در این زمینه بسنده کرده‌اند.

پیش ‌از این رافائل گروسی، مدیرکل این نهاد در سخنانی با مطرح کردن اتهام‌هایی علیه کشورمان گفت که ایران اجازه دسترسی بازرسان را به دو مرکز حساس در ارتباط با فعالیت‌های احتمالی گذشته در این اماکن نداده و این مسئله موجب نگرانی جدی آژانس شده است.

تهران گزارش آژانس را رد کرد

رویکرد ضدایرانی آژانس و کشورهای اروپایی البته با پاسخ مقام‌های کشورمان روبه‌رو شد. نماینده دایم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست فصلی شورای حکام که از طریق ویدئواجلاس برگزار شد ضمن زیر سؤال بردن گزارش اخیر گروسی وضعیت برجام را در میانه بی‌عملی اروپا در قبال اقدام‌های ضد ایرانی ایالات‌متحده وخیم خوانده و گفت: در رابطه با اجرای برجام، باید اذعان کرد که نه ‌تنها پیشرفت مثبت محسوسی وجود نداشته، بلکه وضعیت حتی بدتر شده است.

کاظم غریب‌آبادی ضمن اشاره به خروج آمریکا از توافق‌نامه هسته‌ای و در پی آن اعمال تحریم‌های یکجانبه علیه کشورمان افزود: تحریم‌ها و سیاست‌های بدخواهانه آمریکا، موجب جلوگیری از اجرای مفاد مرتبط هسته‌ای قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت توسط دولت‌های عضو از جمله جمهوری اسلامی ایران شده است. غریب‌آبادی تصریح کرد: اعضای آژانس باید به مسئولیت‌های خود عمل کنند و نسبت به رفتار غیرقانونی آمریکا که همکاری بین‌المللی در زمینه انرژی و فناوری هسته‌ای را به خطر می‌اندازد، رسیدگی و واکنش مناسب نشان دهند. نماینده دایم ایران در آژانس در ادامه با اشاره به ۳۳ دسترسی تکمیلی آژانس به سایت‌های هسته‌ای ایران فراتر از پروتکل الحاقی که در سال گذشته صورت گرفته، گفت: این بدان معنا نیست که هر درخواست را آن هم بر مبنای ادعاهای واهی دشمنانمان اجابت ‌کنیم.

علت مخالفت اخیر ایران با درخواست‌ آژانس

نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی در وین ادامه دارد که گزارش این نهاد در خصوص ایران دارای ابهام‌های اساسی است. به نظر می‌رسد اندیشکده «بنیاد دفاع از دموکراسی‌های(FDD)» که توسط ایران نیز تحریم شده در این میان خط دهنده اصلی بوده است. از سوی مقالات «دیوید آلبرایت» بازرس سابق آژانس و «اولی هاینونن» معاون پیشین آژانس که پیش‌تر مبنای اظهارات ضدایرانی بنیامین نتانیاهو بوده در این گزارش دیده شده است. پیش‌تر سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با اشاره به اینکه مبنای گزارش آژانس انرژی اتمی اطلاعات جاسوسی رژیم صهیونیستی است این رویه را غیرقابل‌قبول و آژانس را به سیاسی‌کاری متهم کرده بود.

آژانس اتمی در گزارش اخیر خود دو درخواست را بر اساس ادعای رژیم صهیونیستی مطرح کرده است. پذیرش این درخواست‌ها، جدای از اینکه سنگ بنای درخواست‌های غیرمبنایی آینده را می‌گذارد، آژانس را به محلی برای ایفای نقش سیاسی تبدیل می‌کند؛ بنابراین، موضع و منطق ایران، فراتر از بحث دسترسی به دو مکان است. تهران در اصل مانع ایجاد ریلی می‌شود که آژانس را از مسیری فنی به سمت مقصدی سیاسی سوق می‌دهد.

اصل ماجرا و ادعای مطرح شده شاید با کمی تأمل قابل ‌فهم و ‌هضم‌ناپذیر باشد. دارندگان و استفاده‌کنندگان بمب‌های اتمی، به شکایت از برنامه هسته‌ای کشوری برخاسته‌اند که بی‌سابقه‌ترین نظام بازرسی‌های آژانس را پذیرفته است. درمجموع، ٢٢ درصد بازرسی‌های انجام ‌شده توسط آژانس در سراسر دنیا، در ایران انجام می‌شوند. همچنین به‌ طور متوسط هر روز ۶ بازرس در ایران حضور دارند. پس اگر ایران بنای مخالفت با دسترسی آژانس داشت، بعید بود که چنین سطحی از بازرسی‌های آژانس را بپذیرد. عَلَم کردن دو مکان ادعایی بیشتر به بهانه‌ای برای فشار یا امتیازگیری سیاسی از تهران می‌ماند تا درخواستی فنی و حقوقی.

رایزنی ظریف در مسکو

همزمان با این تحولات ظریف که در مسکو به دیدار همتای روسی خود رفته بود، در بدو ورود به این کشور تأکید کرد: آمریکا و برخی از کشورهای غربی هم در شورای حکام و هم در شورای امنیت مشغول تلاش‌هایی برای بر هم زدن نه ‌تنها مبانی برجام، بلکه بر هم زدن مبانی روابط بین‌الملل هستند.

رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی عنوان کرد: مواضع ما، روسیه و چین و تعدادی دیگر از کشورها در این زمینه کاملاً همسان است. اروپایی‌ها هم تا حد زیادی همراهی دارند اما آن‌ها تاکنون نتوانستند در برابر آمریکایی‌ها سیاست مستقلی را دنبال کنند بنابراین ضرورت دارد همه با هم مشورت‌ها را ادامه دهیم.

سرگئی لاوروف؛ وزیر خارجه روسیه نیز در دیدار با محمدجواد ظریف؛ وزیر خارجه ایران در مسکو تأکید کرد که روسیه در برابر تلاش‌ها برای استفاده از شورای امنیت سازمان ملل برای ضربه به توافق هسته‌ای ایستادگی خواهد کرد.

ظریف همچنین با اشاره به اقدام‌های آمریکا در شورای امنیت افزود: یکی از طنزهای تلخ تاریخ است؛ کشوری که از برجام خارج ‌شده و رسماً مانع از اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شده، اکنون می‌خواهد از محمل این قطعنامه استفاده کند. وی گفت: در این زمینه موضع ایران، روسیه و بقیه کشورها مشابه است، متأسفانه دبیر کل ملل متحد گزارش کاملاً غلط، بیجا و خارج از اختیارات خود را صادر کرده که کاملاً مشهود است تحولاتی که در آژانس و دبیرخانه سازمان ملل اتفاق افتاده، به دلیل اینکه کرونا موجب کمتر شدن حضور کشورها در این سازمان‌ها شده، آمریکا توانسته با استفاده از فشارهای نامربوط خودش، این سازمان‌ها را منحرف و در راستای اهداف خودش حرکت دهد. در این زمینه ایران و روسیه موضع مشترک برای ضرورت مقابله با این حرکت‌ها دارند و در این زمینه صحبت‌های خوبی کردیم.