قدس آنلاین: معرفی برگزیدگان نخستین رویداد ملی فهما (فرهنگی- هنری مساجد ایران) بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگو با دکتر عبدالرضا حدادیان، مدیر کانون تخصصی قرآن و رسالت به نقد و بررسی فعالیت کانون‌های فرهنگی- هنری مساجد بپردازیم. وی نزدیک به دو دهه فعالیت در حوزه مساجد را در کارنامه خود دارد و عضو شبکه تشکل‌های تربیت‌محور کشور است.

حدادیان در ابتدای گفت‌وگو با اشاره به پیشینه تشکیل کانون‌های مساجد در سال ۱۳۷۱ می‌گوید: نسل اول و دوم مدیران کانون‌ها، جبهه و جنگ را درک کرده بودند، مسجدی بودند و دغدغه کار فرهنگی داشتند و ویژگی خاص آن‌ها حاضر بودن در میدان عمل بود؛ به همین دلیل پای کار تشکیل کانون‌های مساجد آمدند. یکی از برکات بسیار خوب کانون‌های آن زمان، برگزاری اردوهای هدفمند تربیتی بود. به تازگی در دنیای کارهای تربیتی اصلی به نام تربیت در عرصه و یا تربیت در صحنه شکل گرفته و مطرح شده است؛ بر این اساس نمی‌شود تنها با گفت‌وگو بچه‌ها را تربیت کرد بلکه لازم است میدانی طراحی شود که در آن میدان عمل، عملیاتی انجام دهد تا کودکان تربیت شوند. در اردوهای چندروزه و کارهای تشکیلاتی مدیر کانون‌ها و نیروها با هم آشنا می‌شدند و همه با هم رشد می‌کردند.

تخصصی شدن، روحی تازه به کانون‌های مساجد دمید

فرمانده پایگاه بسیج الگوی استان خراسان رضوی عنوان می‌کند: در سال‌های بعد کانون‌ها بیشتر و کارها گسترده‌تر شد؛ به همین دلیل ستاد تهران برخی کارها را خود بر عهده گرفت؛ مانند دوره تعالی مدیران کانون‌ها که معمولاً آن سال‌ها در مشهد برگزار می‌شد. کار ستادی پررنگ شد و رفاقت، صمیمیت و نشاطی که در کانون‌های مساجد بود رفته رفته کم شد. همچنین برای رساندن خدمات آموزشی، قرآن، کتابخانه، هنری، فضای مجازی و امکانات به همه استان‌ها و نظارت بر آن، کانون‌های تخصصی شکل گرفتند.

او با بیان اینکه هر کانون که در کار و رشته فرهنگی خاصی برتر بود، بسته به تجربه مدیر کانون و مدیر آن، کانون تخصصی آموزش همان رشته می‌شد، توضیح می‌دهد: از آن کانون برتر خاص خواسته می‌شد تا برای رشد و تعالی مدیر و کارکنان کانون‌ها و اعضای آن طرح ارائه کند تا سایر کانون‌ها هم بتوانند از آن الگو و سرمشق بگیرند. این اقدام بسیار مثبتی بود که با استقبال بسیار زیادی از طرف کانون‌ها روبه‌رو شد. مدیران کشوری هم کانون‌های برتر و پیشرو را مورد تشویق قرار می‌دادند و به کانون‌های پیشگام امتیازات و امکانات لازم برای تداوم و گسترش طرح داده می‌شد. این اقدام هم از آنجایی که از جنس مساجد بود روحی تازه به کانون‌های مساجد دمید؛ چون سبب شده بود نیازها درک و برای رفع آن‌ها پاسخی درخور ارائه شود.

فهما طرحی بر بستر فراز و نشیب‌های گذشته

حدادیان می‌افزاید: با تغییر نسل‌ها، مدیران علاقه‌مند شدند تا کارهای کانون‌های تخصصی را به تنهایی انجام دهند. جنس کارها از بالا به پایین شد و مقداری بین کارهای مردمی، مسجدی خودجوش و بچه‌های بسیجی مسجدی فاصله افتاد. در چنین بستری و با رشد فضای مجازی طرح فهما به وجود آمد. این طرح بر بستر سال‌های گذشته و تغییر و تحولات گوناگون سوار شده و به خودی خود، بسیار خوب است؛ در این طرح اطلاعات تمام کانون‌های مساجد کشور ثبت شده است.

عضو شبکه تشکل‌های تربیت‌محور کشور اضافه می‌کند: وقتی اطلاعات دقیق باشد و بدانیم چه تعداد کانون و عضو فعال در آن‌ها وجود دارد، می‌توان برنامه‌ریزی بهتری کرد و برای کارهای آینده قدم‌های بهتری برداشت و در روزها و مناسبت‌های مختلف فعالیت‌های مثبت‌تری ارائه داد؛ البته هر طرح آسیب‌های خاص خودش را دارد. از جمله اینکه وقتی طرح‌ها مجازی می‌شود، راستی‌آزمایی آن دشوار می‌شود. صداقت و اعتماد به فعالان فرهنگی همیشه وجود داشته است اما در موارد گذشته دیده می‌شد که مدیر برخی کانون‌ها برای نشان دادن آمار بالا و در ادامه آن جذب اعتبارات بیشتر از ستاد کشوری آمارسازی کرده و حتی کوچک‌ترین اقدام خود را مطرح و بزرگ‌نمایی می‌کنند. اگر چه می‌شود از کارهای بارز و برجسته‌ای که توسط کانون‌های دیگر انجام می‌شود الگو گرفت.

سر و وضع فرهنگ جامعه، نشان از حال خوب آن ندارد

این فعال مسجدی به دیگر آسیب این طرح اشاره کرده و ادامه می‌دهد: یکی دیگر از آسیب‌هایی که این طرح به کانون‌ها وارد می‌کند گزارش‌محور کردن آن‌هاست. با گزارش دادن و ارائه آن، از حجم بازدیدها و سر زدن‌های مسئولان به مساجد و کانون‌ها کم می‌شود. در صورتی که همان بازدیدهای میدانی به کانون‌ها انرژی می‌داد، همه به جنب و جوش می‌افتادند و از داخل کانون و فضای فیزیکی گرفته تا محتوایی همه اصلاح می‌شدند. بسیار پسندیده است که علاوه بر فضای مجازی، مسئولان این حوزه به کانون‌ها سر زده و آن‌هایی که در کف میدان کار می‌کنند را ببینند و بدانند که این حضورشان بسیار انرژی‌بخش است.

حدادیان در پایان بیان می‌کند: متأسفانه سر و وضع فرهنگ جامعه نشان از حال خوب آن ندارد. این امر نشان می‌دهد در کارهای فرهنگی و به ویژه کارهای عمیق تربیتی که انسان‌ساز است بسیار عقب هستیم. به همین منظور باید روی تعالی مدیران کانون‌ها به ویژه تربیت در صحنه و عرصه و تربیت تئوری و عملی ارگان‌ها و نهادها کار کنیم. امیدواریم کانون‌ها از بستر فهما استفاده کرده تا هم سرعت عمل بالایی داشته باشند و هم کانون‌های قوی کشوری شناسایی شوند. در کنار آن کلاس‌ها و اردوهای عملی و کارهای حضوری هم رونق پیدا کند تا بتوانیم شاهد تحولی عظیم و مثبت در نسل جدید مدیران و بچه‌های کانون‌های مساجد کشور باشیم اگرچه دلسوزی سابق در این اقدام‌ها دیده نمی‌شود.