قدس آنلاین: محدود شدن حج امسال و عدم سفر زائران ایرانی از لحاظ فقهی، نشان‌دهنده نگاه باز و انعطاف‌پذیر فقه اسلامی و شیعه است. براساس آیه شریفه «لَا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا...»، قاعده «تکلیف به مقدور» و «نفی ضرر» سبب شده تا تکلیف واجبی که از ارکان اسلام است، موقتاً تعطیل شود. در برخی روایت‌ها بیان شده کسی که توانایی رفتن به حج دارد، ولی نرود مسلمان از دنیا نرفته و یهودی و مسیحی است. حال چنین عبادتی بر اثر یک بیماری تعطیل می‌شود؛ این همه انعطاف در فقه مسئله قابل تأملی است. 

شریعت اسلامی، چشم و گوش بسته و بدون توجه به واقعیت‌های پیرامونی دستوری نمی‌دهد. احکام فقهی و اسلامی در کنار اینکه توجه به آخرت و معاد انسان دارد، گره از مشکلات دنیوی او هم باز می‌کند. بروز جنگ‌ها و حوادث طبیعی مانند سیل و... در مقاطعی سبب شده تا این عبادت فراگیر و باشکوه اسلامی در مقاطع نادری دچار فراز و نشیب‌هایی در برگزاری شود تا اینکه این سنت شرعی و اسلامی بدست ما رسیده است.

حکومت دینی نباید صرفاً جامعه را براساس نگاه دینداران مدیریت کند. افراد دیندار ممکن است این باور را داشته باشند کسانی که به کعبه و یا زیارت مشاهد مشرفه و مقابر مطهر ائمه(ع) مشرف می‌شوند بیمار نمی‌شوند، زیرا این اماکن در نهایت عافیت و سلامت است، ولی حتی اگر امام حسین(ع) و امیرالمؤمنین(ع) به منصه حکومت می‌رسیدند، باز نمی‌فرمودند همه باید یک اعتقاد را داشته باشند؟ همه افراد جامعه دارای یک درجه از ایمان و اعتقاد نیستند و نباید کسانی را که در سطح دینداری بالا نیستند محکوم و سرزنش کنیم. زیرا هر کسی در سطح دینداری خود مکلف است. بنابراین اگر خود ائمه(ع) هم بودند به اضعف مأمومین نگاه می‌کردند و به تأمین امنیت روانی جامعه می‌پرداختند. کرونا بلا و ابتلای الهی است. قرآن فرموده است که ما مردم را با سختی و گشایش آزمایش می‌کنیم. ما در رفاه و آسایش بودیم و کرونا عاملی شد تا بیشتر به درگاه خدا تضرع داشته باشیم و از نخوت، غرور و آقامنشی متکبرانه، دور و بیشتر متوجه ذات مقدس الهی شویم.

زاری و تواضع به درگاه خدا از جمله کارکردهای این بلاهاست؛ حضرت آدم وقتی مبتلا به فریب شیطان شد توبه کرد و گفت: «قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ» (اعراف/۲۳)؛ ایشان اعتراف به ظلم و زاری کرد، آن هم از ترک اولایی که مرتکب شده بود. یونس گفت: «سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ» (انبیاء/۸۷)؛ پس همه در اعمال خود تجدیدنظر کنیم و بدانیم همه در معرض ابتلای الهی قرار گرفته‌ایم و باید در اعمال فردی و اجتماعی تجدیدنظر کنیم.

اگر برای رفع گناهان تلاش نکنیم به عذاب‌های بدتری مبتلا خواهیم شد. باید این نگاه را داشته باشیم که اگر حج و مناسکی مانند محرم تحت تأثیر مسائلی مثل بیماری کرونا کمرنگ و یا تعطیل می‌شوند، ولی روح آن باید در رفع مفاسدی که بیان شد به کار گرفته شود. روح و پیام واقعی حج و عزاداری محرم آن است که تبعیض و اختلاف طبقاتی کم شود و با ظلم و نابرابری اجتماعی و اقتصادی مبارزه شود.

کرونا فرصتی برای تصحیح نگاه ما به حج و زیارت است. کرونا فرصت خوبی است که بیندیشیم چرا ما را راه نداده‌اند. باید در احوال خودمان تجدیدنظر کنیم. حاجی واقعی کسی است که حجیج است و قصد خدا دارد، پس اگر از حج ظاهری محروم است، ولی می‌تواند در زندگی فردی و اجتماعی خود و در همین منطقه و محل سکونتش، عزم حج واقعی کند و به آسیب‌دیدگان کرونا رسیدگی داشته باشد.

حج بسیار مهم است، ولی حاجی نباید در قالب حج بماند و از عمق دین غافل شود. حالا که این قالب گرفته شده باید دنبال عمق باشیم و حج واقعی را تجربه کنیم. در زیارت هم همین است. گاهی ما زیارت ضریح و گنبد را بر زیارت امام معصوم ترجیح می‌دهیم. اگر معتقدیم که «اشهد انک تری مقامی و تسمع کلامی و ترد سلامی»، ندیدن ضریح و لمس نکردن آن به علت ازدحام جمعیت برای ما هدف نخواهد شد. کرونا تلنگری است که دل ما بیشتر به باطن و حقیقت شریعت و حج و زیارت نزدیک شود.