قدس آنلاین: فضای وطنی کسب و کار، همواره چالش‌هایی برای کارآفرینان به همراه داشته؛ چالش‌هایی ریز و درشت که بنگاهی را در نقطه شروع به افول رسانده و با چاشنی پشتکار و سختکوشی کارآفرین، زمینه‌ساز تولد و پا گرفتن بنگاهی دیگر شده تا چراغ اشتغال‌زایی حتی در سخت‌ترین روزهای اقتصاد روشن بماند.
گفت‌وگو با احسان مصطفوی‌نژاد، فعال حوزه تولید و صادرات زعفران از آن دست گفت‌وگوهایی است که از نقطه شروع تا پایان رنگ و بوی امید و رضایت دارد. وی معتقد است: کارآفرین باید تفکر «بن‌بست» را از «بن ببندد» و اگر از وجود مشکلات متعدد اقتصادی، اداری و کسب و کاری گلایه کند، یعنی معنی کارآفرینی را به خوبی درک نکرده است.
مصطفوی‌نژاد نه بروکراسی پیچیده و مانع‌تراشی‌های اداری را انکار می‌کند نه بی‌مهری بانک‌ها با کارآفرینان را. نه قاچاق زعفران و واقعی نبودن قیمت این محصول را در ایران نادیده می‌گیرد و نه بی‌بهره بودن کشاورزان از سود واقعی زعفران را. او حتی به مستند نبودن آمار تولید، صادرات و ارزآوری زعفران اشاره می‌کند، اما معتقد است این موانع و چالش‌ها باید راهگشای کارآفرین باشد و او را به ادامه راه با نگاه مثبت ترغیب کند. گفت‌وگوی ما را با او بخوانید.
*** آقای مصطفوی‌نژاد! از چه سالی کارتان را شروع کردید و امروز در چه نقطه‌ای ایستاده‌اید؟ منظورم این است که در کارآفرینی به چه عددی رسیده‌اید؟
**** ما کسب و کار خانوادگی‌مان را از سال ۷۵ و از یک مغازه کوچک در خیابان امام‌رضا(ع) مشهد شروع کردیم و امروز مشغول ساخت بزرگ‌ترین مرکز فرآوری زعفران در جهان هستیم. نخستین و بزرگ‌ترین کارخانه زنجیره ارزش زعفران و انبار سپرده کالایی بورس زعفران را ایجاد کرده‌ایم. اولین تالار بورس زعفران در جهان و اولین دفتر پیشخوان زعفران کشور را به ثمر رسانده‌ایم و مشغول طراحی سوغات ملی هستیم و بسیاری برنامه‌ها و دستاوردهای دیگر.
ما معتقدیم تفکر بن‌بست را باید از بن بست و هیچ محدودیت و مانعی نباید کارآفرین را از هدف اصلی دور کند. به عقیده من هر چه به فکر انسان خطور می‌کند خداوند راه‌های رسیدن به آن را هم به او عطا می‌کند. با همین رویکرد هر چه به صلاح اقتصاد کشور و حتی جهان در حوزه زعفران هست را پیگیری می‌کنیم.
ما چهار برادر به همراه پدرمان هستیم. امروز ۲هزار و ۵۰۰نیرو به صورت مستقیم در هلدینگمان داریم، اما در نقطه شروع فقط چهار یا پنج نفر بودیم. شعبات متعددی در کشور و ۱۱ شعبه در خارج کشور داریم. نوع شغل ما ایجاب می‌کند زعفران ایران و جهان را به هم گره بزنیم.
*** طبیعتاً شکل‌گیری این کسب و کار و عمر ۲۴ ساله آن با شیرینی صرف و بدون مانع نبوده است. کمی از مشکلات افت و خیزهای فضای کسب و کار برایمان بگویید.
**** بله. قطعاً مشکلات زیادی همیشه وجود دارد، اما اگر کارآفرین زیاد گلایه کند یعنی معنی کارآفرینی را نمی‌داند. کارآفرینی عشق است و نباید در مسیر عشق مشکلات را دید. معتقدم با توکل به خدا هیچ مشکلی نمی‌تواند مانع ادامه کار باشد. این‌ها را نباید بهانه کرد. من شخصاً به مشکلات نگاه نمی‌کنم و همین موجب شده راه و مسیر جدید را هم پیدا کنم. یادمان باشد کارآفرینی در هر کشوری مشکلات خاص خودش را دارد، اما مثلاً سال جاری که درگیر کرونا شده‌ایم و بسیاری مشاغل دچار مشکل شده، کسب و کار ما با جهش همراه شده؛ چرا که به‌روز هستیم و بخش آی‌تی و فروش‌آنلاین را فعال کرده-ایم. حتی می‌توانم بگویم نسبت به دیگر مواقع کارمان بهتر شده، چون از تفکرات سنتی چالش‌زا فاصله گرفته‌ایم. ما همیشه جوان‌گرایی کرده و از نگاه علم، دانش و پژوهش، بهره برده‌ایم.
***این حرف‌ها کمی شعاری نیست؟
به هیچ وجه شعاری حرف نمی‌زنم و حاصل تلاش‌های ما را که منجر به کسب عناوین متعدد شده همه می‌توانند ببینند. معتقدم کسب و کار خانوادگی اتفاق زیبایی است و موفق‌ترین شرکت‌های دنیا هم ساختاری خانوادگی دارند. همیشه از تجربیات و توصیه-های صنایع استفاده می‌کنیم و به کار گروهی و تشکلی اعتقاد زیادی داریم.
قطعاً سیستم پیچیده اداری برای ما هم بوده است. در مواقعی نتوانسته‌ایم از تسهیلات بانکی استفاده کنیم و مشکلاتی در مسیرمان ایجاد شده، اما من به قانون کارما اعتقاد دارم و این موانع را خیر می‌دانم. واقعیت این است که از صبح تا شب چالش‌های متعدد اداری داریم و برای همه‌چیز با مانع روبه‌رو هستیم. اکنون که با شما حرف می‌زنم بابت مشکلات اداری مالی و اداری در استانداری هستم. مطالبات مالی و ارزی و مشکلات کسب مجوز که از سوی ارگان‌های مختلف خلق می‌شود بسیار زیاد است، اما کارآفرین نباید دنبال بهانه باشد تا عدم‌تحقق اهدافش را گردن سازمان‌ها بیندازد.
*** امسال با توجه به شیوع جهانی ویروس کرونا به نظر می‌رسد شرایط برای زعفران و زعفرانکار هم سخت‌تر و پیچیده‌تر شده است. وضعیت تولید و قیمت‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟
**** بله دقیقاً، امسال سال پیچیده‌ای است. ۶۰ تن زعفران در انبارهای تعاون روستایی و ۱۰ تن در انبارهای بورس کالا است. امسال حداقل ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن تولید زعفران داریم و به افزایش قیمت امیدوار نیستم. ما با کمک همکاران تلاش می‌کنیم قیمت زعفران واقعی شود. قیمت واقعی هر کیلو زعفران حدود ۷ میلیون تومان است و ۲هزار و ۷۰۰خانوار کشاورز در تولیدش نقش دارند. سعی می‌کنیم با خرید توافقی از مزارع تربت‌حیدریه و نگهداری در انبارهای بورس، هم زعفران و هم کشاورزان را به جایگاه اصلی برسانیم. امروز قیمت جهانی زعفران ۴هزار دلار است، اما در ایران بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ دلار قیمت دارد که این قیمت واقعی نیست. اگر هر ایرانی روزانه یک دهم گرم زعفران مصرف کند به عدد سالی ۲هزار و ۸۸۰ تن می‌رسیم و نیازی به صادرات نداریم.
در خصوص تولید زعفران با آمار متعدد روبه‌رو هستیم. مثلاً جهاد کشاورزی این حجم را ۳۳۰ تن اعلام می‌کند، اما برخی مقامات بلندپایه از تولید ۷۰۰تنی سخن می‌گویند. همین تناقض‌ها و تعدد آمار موجب شده برنامه‌ریزی بلندمدت و میان‌مدت و تصمیم‌گیری برای اقتصاد زعفران، دشوار باشد.
*** در خصوص صادرات و ارزآوری زعفران مانند بسیاری از محصولات ایرانی، تعدد آمار وجود دارد. به باور شما با توجه به شیوع جهانی کرونایی، وضعیت صادرات زعفران ایران به چه صورت است و کمی هم در خصوص قاچاق زعفران برایمان صحبت کنید.
**** امسال با کاهش ۲۵درصدی صادرات مواجه هستیم؛ چرا که مصرف این محصول در جهان به دلیل شیوع کرونا کاهش یافته است. بحث تعهدات ارزی و برگشت ارز به کشور را که بانک‌مرکزی ایجاد کرده، فشار قابل‌توجهی به صادرکنندگان وارد کرده و تمایل برای صادرات کم شده است. از سویی دیگر با توجه به افزایش نرخ ارز، صادرات صرفه اقتصادی و جذابیت دارد و باید فرهنگ استفاده از زعفران را در دنیا بالا ببریم. حجم صادرات امسال احتمالاً حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ تن است و حدود ۵۰ تن هم به افغانستان قاچاق می‌شود و البته خروج چمدانی زعفران هم شایع است.
برخی کشورها برای صادرات زعفران ما حدود ۳۵درصد حق گمرکی می‌گیرند، اما اگر همین محصول از افغانستان صادر شود این عدد به ۵ درصد کاهش می‌یابد. این امر تمایل «برادران قاچاقچی» برای قاچاق از طریق مرزهای افغانستان را افزایش داده است. در خصوص ارزآوری حاصل از صادرات زعفران هم عدد ۴۰۰ میلیون دلار را مطرح می‌کنند که به عقیده من غیرواقعی و فاقد مستندات کارشناسی است. سال‌هاست سهم ایران را در همین حدود ۴۰۰ میلیارد دلار اعلام می‌کنند در حالی که گردش مالی سالانه زعفران در جهان ۸ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
*** ایجاد سازمان جهانی مدیریت تولید و صادرات زعفران به کجا رسید؟
**** مدت‌هاست به دنبال ایجاد سازمان جهانی مدیریت تولید و صادرات زعفران موسوم به «اوسک» هستیم؛ سازمانی شبیه اوپک در نفت تا ایران به جایگاه اصلی‌اش برسد. زمانی زیره، خاویار، فرش، فیروزه، ابریشم و پسته متعلق به ایران بود، اما امروز چین، ترکیه، هند، افغانستان و آمریکا، با این عنوان وارد عرصه شده‌اند. اگر «اوسک» ایجاد شود اجازه نمی‌دهد مدیریت زعفران که ۹۰ درصدش در ایران تولید می‌شود از دستمان برود. خوشبختانه مسئولان به ایجاد «اوسک» نگاه مثبت دارند و به پیاده‌سازی در آینده نزدیک آن امیدواریم.
نظر شما