مهدی کاهانی مقدم

براساس آنچه پیش بینی‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد، به‌زودی بارش‌های رگباری پاییزی را در دومین کلانشهر کشور شاهد خواهیم بود و با تجربه خساراتی که هر بارش رگباری در این شهر به دنبال داشته است، از هم اکنون نگران تکرار گرفتاری و مشکلات ناشی از بارش‌های پیش رو برای شهروندان مشهدی هستیم.

چرا که آب افتادگی و آبگرفتگی منازل و معابر مشهد آن هم پس از تنها چند دقیقه بارش رگباری را در چند سال گذشته بارها و بارها تجربه کرده‌ایم و در این سال‌ها وعده‌های مدیران ادوار مختلف شهرداری هیچ یک جامه عمل نپوشیده و همچنان زیرساخت‌های شهری برای مقابله با تبعات این قبیل بارش‌ها اصلاح، مناسب و متناسب سازی نشده است.

درحالی که اگر زیرساخت‌های شهری به ویژه در زمینه جمع آوری آب‌های سطحی بی نقص و کامل باشد، بارش‌های رگباری نه تنها خسارت زا نیست که می‌تواند موجب غنای منابع آبی شود. اما متأسفانه هرگز چنین نبوده و پس از چند دقیقه بارش، خیابان‌های شهر و در موارد زیادی حتی خانه‌های شهروندان، به زیر آب رفته و علاوه بر ایجاد مزاحمت در تردد مردم، خسارت‌های فراوانی نیز برجای مانده است.

درعین حال مدیران شهری مدعی هستند که با پیش بینی بارش‌های رگباری، تمهیدات لازم را برای جلوگیری از آبگرفتگی و آب افتادگی در سطح شهر اندیشیده و نسبت به اصلاح، بهسازی و لایروبی کانال و مسیل‌های جمع آوری آب‌های سطحی اقدام می‌کنند. اما مشخص است که در این مسیر حلقه‌های گمشده بسیاری وجود دارد که تمام این اقدام‌ها تاکنون (با فرض اینکه واقعاً انجام شده باشد) در رفع مشکل آب افتادگی و آبگرفتگی معابر و محله‌های مشهد مؤثر نبوده است.

آنچنان‌که مسئولان و مدیران شهری مشهد می‌گویند، هنوز بخش قابل توجهی از شبکه جمع آوری آب‌های سطحی شهر اجرا نشده و این شبکه ناقص است و در مسیر کال و مسیل‌های جمع آوری و هدایت آب‌های سطحی مشکلات متعددی وجود دارد. در برخی مناطق به جای ایجاد مسیل و کانال، چاه‌های جذبی ایجاد شده که ظرفیت بارش‌های رگباری را ندارد؛ برخی مناطق نیز دارای زیرساخت‌های لازم برای جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی نیستند. در کنار مشکل‌دار بودن کانال‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی، غیراستاندارد بودن شیب آسفالت بسیاری از معابر مشهد، اشتباه در محاسبات مهندسی، لکه‌گیری‌های غیراصولی آسفالت خیابان‌ها و امثال آن را نیز باید از جمله عوامل و دلایل اصلی بروز آبگرفتگی و آب افتادگی در این کلانشهر دانست.

تردیدی نیست که در صورت رفع این نقایص، مشکلات ناشی از بارش‌های رگباری هم برطرف و این تهدید به فرصتی طلایی تبدیل خواهد شد؛ اما اینکه هنوز پس از سال‌ها ادعای تلاش و صرف میلیاردها تومان هزینه عمومی، در این زمینه اقدام کارآمد و مؤثری انجام نشده، تأمل برانگیز و بدون تعارف در این مورد خاص، تمام تقصیرها به گردن شهرداری است؛ چراکه اشکالات محاسباتی در ساخت معابر نظیر شیب آسفالت، لکه‌گیری‌های غیراصولی و مشکل مسیل و کانال‌ها همه به حوزه مدیریت شهری برمی‌گردد؛ مشکلاتی که هم به خاطر هدررفت بودجه عمومی و نیز خسارت‌های وارده به شهروندان، قابلیت حساب‌کشی توسط دستگاه‌های نظارتی و مدعی‌العموم را دارند.

چند سال پیش مدیران شهری اعلام کردند که گروه کارشناسی برای نقشه‌برداری از سطح شهر فعال شده ‌است که بر اساس نقشه‌برداری این گروه، شیب آسفالت سطح شهر اصلاح می‌شود؛ آن‌ها همچنین اصلاح و بهسازی کانال‌ها و مسیل‌ها و لایروبی هزاران چاه جذبی سطح شهر را وعده دادند و برای انجام هر کدام میزان قابل توجهی اعتبار نیز اختصاص یافت. یکی از قدیمی‌ترین مدیران کنونی شهرداری هم هشت سال پیش، از شناسایی نقاط مستعد آبگرفتگی در سطح این شهر خبر داد و گفت که تمامی این نقاط در دو سال اصلاح خواهند شد؛ حالا اما باید سراغ همین افراد رفت و پرسید که اعتبارات مذکور را کجا و چگونه خرج کرده‌اند که آب از آب تکان نخورده است.

به هر حال آنچه اهمیت دارد اینکه خروجی این ضعف عملکردها مشکلات فراوانی بوده است که همه ساله دامنگیر شهروندان می‌شود و منطق حکم می‌کند برای جلوگیری از تکرار آن، مجموعه عمرانی شهرداری یک بار برای همیشه با تمرکز روی این مسئله به رفع ایرادهای زمینه‌ساز آبگرفتگی و آب افتادگی معابر شهر اقدام کند و مانع هدررفت هر ساله میلیاردها تومان از بودجه عمومی برای رفع گرفتگی کانال‌ها، حقوق کارگران درگیر با این مسئله و جبران خسارت‌های ناشی از بارندگی‌ها شود.