سرورهادیان/

خوشنویسی یا خطاطی به معنی زیبانویسی یا نوشتن همراه با خلق زیبایی است و فردی که این فرایند توسط او انجام می‌گیرد خوشنویس نام دارد، به ‌خصوص زمانی که خوش‌نویسی حرفهٔ شخص باشد. گاهی درک خوشنویسی به عنوان یک هنر مشکل است. به نظر می‌رسد برای درک و لذت بردن از تجربه بصری خوشنویسی باید بدانیم خوشنویس افزون بر نگارش یک متن، سعی داشته اثری هنری با ارزش‌های زیبایی شناختی خلق کند.

خوشنویسی تقریباً در تمام فرهنگ‌ها به چشم می‌خورد اما در مشرق زمین و به‌ ویژه در سرزمین‌های اسلامی و ایران اهمیت بسیاری در میان هنرهای بصری دارد. خوشنویسی اسلامی و بیش از آن خوشنویسی ایرانی تعادلی میان تمامی اجزا و عناصر تشکیل دهندهٔ آن است.

این تعریفی است که متفق‌القول درباره هنر خوشنویسی بارها روایت شده است، هنرمندان کشورمان و به خصوص خطه پهناور خراسان نیز در بحث خوشنویسی دارای سبک و جایگاه ویژه‌ای هستند، از این رو در هفته خوشنویسی به سراغ تنی چند از خوشنویسان پیشکسوت مشهدی رفتیم تا درباره وضعیت این هنر بیشتر برایمان بگویند.

•       دغدغه‌های دیگر

یکی از پیشکسوتان عرصه خوشنویسی در این باره می‌گوید: متأسفانه عالم هنر مدت‌هاست در دوران رکود به سر می‌برد، زیرا خاستگاهی ندارد.

استاد رضا زاهدی، متولد۱۳۳۲ در مشهد که از سال ۶۰‌ کار حرفه‌ای خود را در طراحی، نقاشی و خط آغاز کرده است، می‌افزاید: افرادی که علاقه‌مند به آثار هنری هستند یا در ایران نیستند و عده‌ای که توان مالی دارند، دیگر خرید آثار هنری در اولویت‌هایشان قرار ندارد و طبقه متوسط هم‌ آن قدر درگیر مشکلات معیشتی هستند که امکان خرید آثار هنری و نصب آن در پذیرایی منزلشان را ندارند.

وی تأکید می‌کند: هنرمندان ایرانی دارای جایگاه ویژه‌ای هستند؛ برای مثال در سال ۷۸ در پاریس نمایشگاهی در یونسکو به خاطر ششصدمین سال حافظ برگزار شد که رئیس یونسکو آن زمان مرا می‌شناخت و برگزاری آن نمایشگاه را به من واگذار کرد، مقبره حافظ را ساختم و می‌خواستم بتن‌کاری کنم اما چون زمانبر بود و از طرفی وسعت کار به گونه‌ای بود که این مقبره بسیار نزدیک به مقبره واقعی حافظ شد، حروفی را روی آن نوشتم و حروفی را نیز روی آن چسباندم و رنگ‌آمیزی کردم و در بازدید از همین نمایشگاه خودم بارها می‌شنیدم که بسیاری از بازدیدکنندگان می‌گفتند این کار متعلق به هنرمندان اسپانیاست و ۶ ماه برای ساخت آن زمان صرف شده است.

از نقاشی‌خط، شیوه‌ای در نقاشی مدرن و خوشنویسی معاصر ایرانی که به تدریج در دهه 30 و 40 خورشیدی توسط برخی از خوشنویسان و نقاشان ایرانی شکل گرفت و تاکنون حیات خود را در عرصه هنر معاصر ادامه داده و در بسیاری از کشورهای منطقه نیز پیروانی یافته ‌است، می‌پرسم که جایگاه نقاشی‌خط چگونه است، او بیان می‌دارد: نقاشی‌خط سابقه دیرینه‌ای دارد و برمی‌گردد به زمان‌های قدیم که در غارها نقاشی و خط در کنار هم بوده است و در گذر زمان در دوران قاجار مینیاتورهایی بوده که در کنارش خطاطی هم انجام می‌شد.

استاد زاهدی تصریح می‌کند: از ۵۰ سال پیش کار نقاشی‌خط به طور جدی آغاز شد و استادان برجسته‌ای نیز کار کردند و در واقع نقاشی‌خط نوین شکل گرفت و خطاطانی که افراد ورزیده‌ای بودند خطشان جلوه بیشتری داشت و افرادی هم‌ که خط معمولی‌تری داشتند چون نقاش بودند و رنگ و فرم و طرح و خطوطی تلفیق و گاهی خطوط را کپی می‌کردند و یا به صورت نوین می‌نوشتند ماحصل کار خوبی می‌شد که امروزه استادان بنام و مطرحی را در این زمینه داریم.

•       بی‌مهری به هنر خوشنویسی

یکی دیگر از استادان پیشکسوت شهرمان با بیان اینکه خوشنویسی هنر نوشتن متون فرهنگی، دینی و حکمی با زیبایی خط است، می‌گوید: هنر وقتی وارد مرحله آموزش می‌شود، می‌تواند یک بخش بحث آموزش ساده آن باشد و بخشی دیگر، بحث حرفه‌ای است که در این بخش افرادی هستند که کار و حرفه‌شان خوشنویسی است که در سطوح بالاتر کارشان قرار دارد.

استاد انوشیروان فروغی، متولد ۱۳۳۹ که بیش از چهار دهه مشغول به فعالیت در عرصه هنر خوشنویسی است، توضیح می‌دهد: هنر در جامعه ما به خصوص خوشنویسی به شدت مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

وی می‌افزاید: متأسفانه پس از ورود رایانه نیاز به هنرمندان رفع شد و هنرمندان مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند.

استاد فروغی تصریح می‌کند: به علت گرفتاری اقتصادی همه هنرها در رکود جدی قرار دارند و متأسفانه با هر هنرمندی در رشته‌های مختلف صحبت بشود، همه به طریقی از آینده هنر نگران هستند و کرونا نیز مزید بر علت شده است.

این مدرس خوشنویسی اذعان می‌دارد: حتی برای آموزش دچار مشکل شده‌ایم و اداره ارشاد که متولی هنر در شهر ماست مجتمع فرهنگی امام رضا(ع) را تعطیل کرده است و خیلی‌ها به علت گرانی و نبودن شرایط از آموزش بازمانده‌اند و تعدادی از شعبه‌هایی که بازگشایی شده نیز تعداد هنرجویان آن‌ها به شدت کم شده است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه دوران رکود و نبود هنر اگر جدی گرفته نشود یک فاجعه فرهنگی را به همراه خواهد داشت، اظهار می‌دارد: به اعتقاد من در این راستا مسئولان و متولیان نه در حد حرف، بلکه عمل باید همت کنند.

ابن هنرمند درباره به‌روزرسانی بحث هنر می‌گوید: در هر کاری با احترام به سنت‌ها آن‌ها را باید مورد نقد قرار دهیم و هنر را باید به‌روزرسانی و نو بکنیم که در واقع لازمه آن این است که مورد حمایت حکومت‌ها قرار بگیرد و در جامعه نیز گسترش پیدا کند.

•       خط هنر مقدس

یکی دیگر از پیشکسوتان و مدرسان عرصه خوشنویسی درباره هنر خوشنویسی می‌گوید: خدای سبحان می‌فرماید: ان الله جمیل و یحب الجمال و خط خوش از نگاه امیرالمؤمنین علی(ع) این است که برای ثروتمندان جمال است، برای دانشمندان کمال است و برای مستمندان مال.

استاد فریدون حاجی‌زاده آزاد، متولد ۱۳۴۲ که بیش از چهار دهه مستمر در این هنر حضور جدی دارد، می‌افزاید: خط، هنر مقدسی است که حرمت خود را از قسم خداوند گرفته است.

وی که سال‌ها در عرصه هنر خوشنویسی حضور جدی دارد، خاطرنشان می‌سازد: «ن والقلم و ما یسطرون». گرامیداشت این هنر قدسی بس عظیم است که در ساحت این چند کلام نمی‌گنجد.

وی تصریح می‌کند: خوشنویس را بسی سعادت است که عنایت پروردگار نصیبش شده و از میان همه هنرهای مختلف خط خوش را نصیب او فرموده و برای این توفیق اگر سال‌ها به سجده رویم باز از عهده برنیامده‌ایم. بنابراین می‌توان گفت، ز یزدان دان نه از ارکان/ که کوته دیدگی باشد/ که خطی کز خرد خیزد/ تو آن را از بنان بینی/