قدس آنلاین: در این روزهای کرونایی که چپ و راست خبرهایی از ساخت واکسن کرونا به گوش می‌رسد، خیلی‌ها حسابی روی ادعاهای شرکت‌های داروسازی حساب کرده‌اند و بی‌خیال رعایت پروتکل‌های بهداشتی شده‌اند. پیش از آنکه به رقابت دو غول داروسازی مدعی ساخت ویروس کرونا یعنی شرکت «مدرنا» و «فایزر» بپردازیم بد نیست بدانید «تدروس آدهانوم گبریسوس» رئیس سازمان جهانی بهداشت، روز گذشته در جریان یک نشست خبری درباره اخبار مرتبط با ساخت واکسن کرونا گفته مردم نباید زیاد به این اخبار خوشبین باشند: «در حالی که ما همچنان اخبار دلگرم‌کننده‌ای در مورد واکسن کووید۱۹ دریافت می‌کنیم و با احتیاط نسبت به احتمال ساخته شدن امکانات جدید در ماه‌های آینده خوشبین هستیم، اما در حال حاضر به شدت نگران افزایش موارد ابتلا هستیم که در برخی از کشورها و به‌ویژه در اروپا و آمریکا مشاهده می‌شود».

۹۵ درصد

ماجرا از اطلاعیه جنجالی شرکت «فایزر» آغاز شد. این شرکت داروسازی اعلام کرده بود واکسنی ساخته که بیش از ۹۰ درصد تأثیرگذاری داشته است. احتمالاً به دلیل حاشیه‌سازی‌های گسترده فایزر، تا کنون همه چیز را درباره واکسن تولیدی این شرکت می‌دانید. از جمله آنکه شرایط نگهداری این واکسن بسیار دشوار است و نیاز به یخچال‌های پیشرفته‌ای دارد که بتوانند دما را تا منفی ۷۰ درجه پایین ببرند. علاوه بر این، امید زیادی هم به توزیع گسترده این واکسن در سرتاسر جهان وجود ندارد.

اما پس از موج رسانه‌ای که فایزر ایجاد کرد، شرکت «مدرنا» دیگر مدعی ساخت واکسن کرونا هم اعلام کرد واکسنش به مرحله تولید نهایی رسیده است. مدرنا علاوه بر این، با شاخ و شانه کشیدن برای فایزر اعلام کرد واکسن تولیدی‌اش بسیاری دقیق‌تر و بهتر از واکسن فایزر عمل می‌کند و درصد تأثیرگذاری اش تا حدود ۹۵ درصد بوده است.

روش جدید، متفاوت است

واکسن مدرنا دومین واکسنی است که یک هفته پس از اعلام اثربخشی واکسن شرکت آمریکایی «فایزر» و شرکت آلمانی «بیونتک» به جهان معرفی می‌شود. با وجود این دو خبر مسرت‌بخش برای جهانیان، هنوز چالش‌های متعددی برای توزیع سراسری واکسن‌ها وجود دارد.

از نظر علمی، این دو واکسن سازوکار بسیار مشابهی دارند. قاعده مرسوم در تولید واکسن این بود که عمدتاً از ویروس‌های ضعیف یا غیرفعال یا قسمت‌هایی از ویروس تشکیل می‌شود که موجب بیماری در بدن نمی‌شود، بلکه فقط بدن را از بیماری آگاه و آن را تحریک می‌کند تا آنتی‌بادی‌هایی را تولید کند که مادام العمر باقی می‌ماند و در آینده از بدن انسان در برابر این ویروس دفاع می‌کند.

اما روش جدید متفاوت است. واکسن فایزر از طریق تزریق کدهای ژنتیک خاص به بدن فرد و تولید پروتئین‌های چرخشی، سیستم ایمنی انسان را در مقابل حملات ویروس کرونا آموزش می‌دهد.

هنگامی که این پروتئین خارجی در بدن تولید می‌شود، سیستم ایمنی بدن فکر می‌کند ویروس به بدن وارد شده و شروع به تولید آنتی بادی می‌کند.

واکسن مدرنا نیز با استفاده از تزریق قطعات کوچک mRNA بدن را تحریک می‌کند تا آنتی‌بادی لازم برای مقابله با کرونا را تولید کند. هر دو واکسن به دو تزریق نیاز دارند که فاصله آن‌ها چند هفته است.

از جمله خبرهای خوب در مورد واکسن مدرنا این است که این واکسن به مدت ۶‌ماه در فریزر و یک ماه در یخچال قابل نگهداری است و اثربخشی آن کاهش نمی‌یابد.

در مقابل، واکسن فایزر باید در دمای بسیار سرد منفی ۷۰ درجه نگهداری شود.

تا پایان ۲۰۲۱

پرسش اصلی اما در این روزها آن است که این واکسن‌ها چه زمانی و چگونه قرار است توزیع شوند.

تا امروز دولت ایالات متحده ۲٫۵ میلیارد دلار به مدرنا برای حمایت از تحقیق، آزمایش و خرید حداقل ۱۰۰ میلیون دز واکسن اختصاص داده است. این شرکت قصد دارد ۲۰ میلیون دز از واکسن خود را در سال جاری تولید کند و همه آن‌ها در آمریکا استفاده می‌شود.

از طرف دیگر، فایزر موافقت کرده کمتر از ۱٫۱ میلیارد دز واکسن خود را به همراه ژاپن و انگلیس به ایالات متحده، اروپا و کانادا بفروشد و این تقریباً ۱٫۳ میلیارد دز واکسن است که شرکت قصد دارد تا پایان سال ۲۰۲۱ تولید کند.

به همین خاطر است که فعالان حقوق بشر می‌گویند چشم‌انداز روشنی را در خصوص‌ توزیع عادلانه واکسن کرونا در جهان نمی‌بینند.

ابزار جدید قدرت در جهان

درحال حاضر بیشتر کشورهای غربی، به برنامه جمعی سازمان ملل در خصوص توزیع عادلانه واکسن کرونا در جهان پیوسته‌اند.

اما اتحادیه اروپا و آمریکا، هر دو به پیش‌خرید واکسن‌های کرونا، آن‌هم در تعدادی گسترده ادامه می‌دهند. مقامات غربی به‌صراحت اعلام کرده‌اند هدف آن‌ها در مرحله نخست، واکسیناسیون شهروندان خود در مواجهه با ویروس کروناست. از سوی دیگر، بیشتر تحلیلگران معتقدند آمریکا، انگلیس و اتحادیه اروپا قصد دارند از واکسن کرونا و بهره‌مندی از حق توزیع آن، به مثابه یک ابزار قدرت در جهان استفاده کنند.

سالواتور پالیتی، متخصص ایتالیایی دراین‌باره به جام جم گفته است: «کاملاً محرز است که از ماه‌ها قبل، رقابت میان کشورهای قدرتمند بر سر خرید واکسن کرونا آغاز شده است. آن‌ها قصد دارند از این طریق، انحصار توزیع واکسن کرونا در جهان را به دست بیاورند. به عبارت بهتر، آن‌ها به واکسن کرونا، نگاهی اقتصادی، سیاسی و منفعت‌طلبانه دارند. قطعاً این نگاه کاملاً ناپسند و غیر انسانی محسوب می‌شود».

عطش وصف‌ناپذیر

کارشناسان می‌گویند توزیع منصفانه واکسن به همه تنها در صورتی ممکن است که شرکت‌های تولیدکننده بر حفاظت حق انحصاری تولید پافشاری نکنند و همه دنیا را در یافته‌های علمی خود شریک سازند تا به مقدار کافی از این واکسن‌ها تولید شود.

بر اساس آخرین تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته، هزینه تقریبی تهیه کردن واکسن برای همه ساکنان کره‌زمین کمتر از یک درصد هزینه‌ای خواهد بود که بحران کووید۱۹ بر اقتصاد جهانی وارد کرده است.

با این‌حال کشورهای غربی با عطشی وصف ناپذیر درحال پیش خرید تمام تولیدات شرکت‌های داروسازی هستند. موضوعی که احتمالاً در آینده‌ای نه چندان دور تبدیل به برگ برنده این کشورها در سیاست خواهد شد و به گفته تحلیلگران این حوزه، فصل جدیدی از روابط بین‌الملل را آغاز خواهد کرد.