قدس آنلاین: مدت‌هاست نظام آموزشی ایران مانند نظام آموزشی بسیاری از کشورها با موضوعی به نام تقلب دانش‌آموزان و دانشجویان مواجه است، فقط با گذشت زمان شیوه‌های آن کمی تغییر می‌کند. هرچه فناوری در کشور توسعه پیدا می‌کند روش‌های تقلب پیچیده‌تر و متنوع‌تر می‌شود. این روزها با شیوع کرونا و برگزاری امتحانات به صورت مجازی پای لپ‌تاپ‌ها، تلفن‌های هوشمند و... هم به میان آمده است، به طوری که بعضی از آن‌ها برای گرفتن نمره قبولی معلم می‌آورند تا به‌جای آن‌ها به پرسش‌ها پاسخ دهند یا در شبکه‌های اجتماعی تشکیل گروه می‌دهند و با پرداخت پول، استاد یا دانشجویی را به عنوان همیار تقلب استخدام می‌کنند. البته همیشه هم پای پول در میان نیست. یعنی آن دسته از دانش‌آموزان و دانشجویانی که جیبشان هم خالی است وارد گروه کمک مرامی تقلب می‌شوند و در آنجا بچه زرنگ‌ها هیچ پرسشی را بی‌پاسخ نمی گذارند. دریافت پاسخ پرسش‌ها توسط اعضای خانواده هم که جای خود دارد.
البته آماری رسمی که درصد وقوع تقلب را در امتحانات و آزمون‌های مجازی مشخص کند وجود ندارد اما متأسفانه تمامی شواهد و قرائن نشان از رواج پدیده تقلب در آزمون‌های غیرحضوری که به منظور سنجش سطح پیشرفت یادگیری دانش‌آموزان و دانشجویان برگزار می‌شود دارد.
تقلب به زبان ساده رفتاری غیرصادقانه و در نقطه مقابل خودانضباطی قرار دارد که برای رسیدن به هدفی از طریق مشروع و قانونی آن انجام نمی‌گیرد که به باور کارشناسان، ریشه آن در جامعه و خود نظام آموزشی نهفته است. به عبارت دیگر در گرایش به تقلب عوامل متعدد محیطی، آموزشی و شخصیتی نقش دارند که از آن جمله می‌توان به ضعف حافظه و اختلال در یادگیری، آموزش کنکورمحور، بازیگوشی در فضای مهیج مجازی حینِ تدریس، عدم نظارت و راح طلبی یادگیرنده اشاره کرد.
با این همه، پرسش این است که برای مقابله با تقلب مجازی دانش‌آموزان و دانشجویان چه باید کرد؛ مسئله‌ای که به ظاهر فقط نظام ارزشیابی و موضوع یادگیری را مخدوش می‌کند اما اگر دقیق و منطقی به آن نگاه کنیم علاوه بر ترویج دروغگویی، کم توجهی به اخلاقیات و قوانین، تمام ابعاد وجودی محصلان و زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کمیسیون آموزش و تحقیقات به وزارتخانه‌های مسئول فشار بیاورد
شیوا قاسمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در پاسخ به قدس می‌گوید: قطعاً با آموزش و برگزاری امتحانات به صورت مجازی و برخط، همه مشکلات ما در این خصوص رفع نشده است. در واقع نظام آموزشی ما از روی ناچاری به این روش روی آورده است ولی وزارتخانه‌های عتف و آموزش و پرورش برای برگزاری امتحانات آخر سال به صورت حضوری حتماً باید یک برنامه مشخصی به‌منظور رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی داشته باشند تا در جریان امتحانات، سلامت دانش‌آموزان و دانشجویان به خطر نیفتد؛ چرا که دست‌کم تا دو سال دیگر ویروس کرونا با ماست. نباید کارها و برنامه‌هایی که باید امروز انجام شوند را به روزهای آخر بیندازیم چون در این صورت دچار مشکلاتی می‌شویم.
وی در همین زمینه می‌افزاید: البته کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هم باید از همین حالا به وزارتخانه‌های یاد شده در تدوین برنامه مشخص و درست برای برگزاری آزمون و امتحانات آخرسال کمی فشار بیاورد تا کار ارزشیابی سطح تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان بدون هیچ مخاطره و اما و اگری انجام شود.
سامانه‌های موجود برای برگزاری آزمون برخط کفایت نمی‌کنند
یک مقام اسبق مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش که نخواست نامش فاش شود هم به قدس می‌گوید: در برگزاری امتحانات با هر شیوه‌ای چه حضوری یا غیرحضوری باشد امکان تقلب وجود دارد. یعنی اگر در یک شرایط عادی هم از دانش‌آموزان امتحان گرفته شود باز هم ممکن است با شیوه‌هایی اقدام به تقلب کنند.
وی با اشاره به اینکه باید فرایندهای پیچیده‌ای برای ارزیابی اعمال شود تا بتوان جلو تقلب در امتحانات را گرفت، می‌افزاید: مثلاً برگزارکنندگان امتحان باید مطمئن شوند دانش‌آموزان در فضای ایزوله‌ای قرار بگیرند و امکان ارتباط با افراد دیگر را نداشته باشند یا در یک بازه زمانی معینی به پرسش‌ها پاسخ دهند اما رعایت این‌ها در حال حاضر با توجه به اینکه دانش‌آموزان با اپلیکیشن‌ها فعالیت می‌کنند مقدور نیست و اتکای آموزش و پرورش بیشتر اعتماد به دانش‌آموزان است که این موضوع زمینه سوءاستفاده یا تقلبات را فراهم می‌کند.
وی در همین زمینه می‌افزاید: به هرحال بعضی از دانش‌آموزان در برگزاری آزمون به روش آنلاین یا برخط با هم تقلب می‌کنند. البته امروز در دنیا سامانه‌هایی وجود دارد که راستی‌آزمایی می‌کنند و نشان می‌دهند دانش‌آموزان و دانشجویان در پاسخ‌هایی که به پرسش‌ها داده‌اند چقدر صداقت رفتار داشته‌اند ولی سامانه‌های موجود ما برای برگزاری آزمون برخط کفایت نمی‌کنند و قادر به ردگیری تقلب‌ها نیستند، بنابراین برای این موضوع باید فکر دیگری کرد. پیشنهاد این است دانش‌آموزان را گروه‌بندی کرده و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی هر ماه از آن‌ها به صورت حضوری امتحان بگیریم، چون در حال حاضر راهکاری غیر از این برای ارزیابی سطح تحصیلی دانش‌آموزان نداریم. البته این کار برای معلمان هم مشکل خاصی ایجاد نمی کند. ضمن اینکه اگر تعدادی از دانش‌آموزان نخواستند حضوری امتحان بدهند آن‌وقت معلمان می‌توانند با تماس تلفنی یا تصویری سؤالات اساسی از آنان بپرسند. در غیر این صورت ناگزیریم به تقلب‌هایی که از سوی محصلان و دانشجویان صورت می‌گیرد تن در دهیم.
امتحانات حساس و پایانی سال، حضوری برگزار می‌شود
رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش وقوع تقلب در سطح گسترده در مقطع ابتدایی را کاملاً رد می‌کند و مدعی است شواهد خاصی که نشان از وقوع تقلب‌های گسترده در امتحانات مجازی باشد، وجود ندارد چون برای این مقطع تحصیلی از الگوی ارزشیابی کیفی توصیفی برای پیشرفت تحصیلی استفاده می‌کنیم. یعنی دیگر رقابت نمره‌ای به معنای گذشته نداریم، بنابراین آن چیزی که با عنوان تقلب گسترده مطرح می‌شود از اساس رد می‌شود؛ البته درباره دوره متوسطه باید همکارانم پاسخ دهند که وضعیت چگونه است.
وی با اشاره به اینکه وزارت آموزش و پرورش یکی از مسئولیت‌های خود را توانمندسازی معلمان کشور در برگزاری سالم آزمون‌ها می‌داند، می‌افزاید: برای این منظور نیز پیگیر اقداماتی که برای تضمین سلامت برگزاری امتحانات لازم است هستیم، چون برای این وزارتخانه ارزیابی سطح یادگیری یا پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مهم است؛ بر این اساس توصیه کرده در دوره همه‌گیری کرونا به سمت آزمون‌های عملکردی و مرحله‌ای برویم و از تکیه بر یک آزمون پایانی در یک ساعت محدود پرهیز کنیم. سعی کنیم دانش‌آموزان مرتب و به صورت دوره‌ای در معرض تکالیف یادگیری قرار گیرند و به آنان بازخورد داده شود تا یادگیری به صورت بهتر اتفاق بیفتد. با این وجود اگر هر موردی از تقلب گزارش شود حتماً به آن‌ها رسیدگی خواهد شد اما بر اساس چند گزارش محدود نمی‌شود قضیه را تعمیم داد.
وی از تشکیل کارگروهی در زمینه ارزشیابی دانش‌آموزان در وزارت آموزش و پرورش خبر می‌دهد و می‌گوید: ما چارچوب ارزیابی یادگیری برای دوره ابتدایی را به صورت یک دستورالعمل کامل به این کارگروه که همه بخش‌های ذی‌ربط از جمله مرکز سنجش آموزش و پرورش در آن عضویت دارند، ارائه دادیم و به احتمال زیاد مدیران دوره متوسطه هم همین کار را کرده‌اند. ضمن اینکه جلسات منظمی داریم تا ان‌شاءالله بتوانیم در خصوص نحوه برگزاری امتحانات مرحله‌ای و امتحانات پایانی هم به یک جمع‌بندی مناسب برسیم و هم ارزیابی مناسبی از یادگیری دانش‌آموزان داشته باشیم.
وی در پاسخ به این پرسش که در دستورالعمل ارائه شده به کارگروه ارزشیابی دانش‌آموزان چه مواردی مطرح شده است، می‌گوید: در این دستورالعمل، شیوه‌هایی برای ارزشیابی دانش‌آموزان و اینکه معلمان چه کاری باید انجام بدهند و از چه روش‌های متنوعی استفاده کنند و چطور آن‌ها را بازخورد دهند، آمده است تا به عنوان یک مبنا مورد استفاده قرار گیرد. مثلاً از معلمان خواسته‌ایم از انواع کارت پوشه‌ها و تکالیف عملکردی بهره بگیرند و نقاط ضعف و قوت دانش‌آموزان را به طور مرتب بازخورد دهند تا این گونه اشکالات دانش‌آموزان در مسیر یادگیری برطرف و اهداف برنامه درسی محقق شود.
حکیم‌زاده با اشاره به اینکه سال گذشته باوجود همه مخاطراتی که وجود داشت آزمون‌های نهایی به صورت حضوری و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد و هیچ مشکل یا مورد خاصی هم گزارش نشد، می‌افزاید:هرچند اظهار نظر در خصوص برگزاری آزمون‌های پایانی سال خیلی زود است و تصمیم‌گیری نهایی هم در این زمینه با ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزارت بهداشت است اما پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش این است که در راستای عدالت آموزشی، امسال هم امتحانات حساس پایانی که نتایج آن‌ها در تصمیم‌گیری‌ها به‌ویژه تعیین رشته و ورود به دانشگاه تأثیر دارد، به صورت حضوری و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شود.
گزارش‌ها در حد شنیده‌ها از تقلب در امتحانات مجازی حکایت دارند
علی خاکی صدیق، معاون آموزشی وزیر عتف هم در این باره می‌گوید: با هر شیوه ای از دانشجویان امتحان گرفته شود، باز هم عده‌ای با بی‌توجهی به دنبال کسب نمره از طریق تقلب هستند. البته هنوز امتحانات پایان ترم دانشگاه‌ها شروع نشده و گزارشی در مورد تقلب‌های مجازی در اختیار وزارت علوم قرار نگرفته است. در واقع گزارش‌ها در حد شنیده‌ها از تقلب در فضای مجازی حکایت دارند اما مورد مکتوبی هنوز دریافت نکرده‌ایم.
وی درباره تدابیر این وزارتخانه برای کاهش تقلب‌های مجازی در امتحانات پایان ترم جاری دانشجویان می‌گوید: بر اساس دستورالعملی که از فروردین در قالب نامه‌ای به دانشگاه‌ها ارسال کردیم، ارزیابی در دوره آموزش الکترونیکی باید مستمر باشد. به این معنا که استاد در طول ترم باید دانشجو را مرتب تحت ارزیابی داشته باشد که این موضوع از طریق پروژه، تمرین و برنامه‌های شفاهی در طول ترم میسر می‌شود.
نظر شما