هفته گذشته یادداشتی با عنوان «نهادهای مذهبی چقدر بودجه می‌گیرند؟» منتشر شد که درباره آن می‌توان به چند نکته اشاره کرد:

 با توجه به اینکه بودجه عمومی در لایحه ۱۴۰۰ حدود ۹۲۹هزار و ۸۲۲ هزار میلیارد تومان است، مهم است بدانیم کل مبلغی که در آن یادداشت به نهادهای مذهبی نسبت داده شده حدود ۰٫۰۰۸ درصد از کل بودجه عمومی است! پس نه کل بودجه و نه ۸ درصد و نه هشت صدم درصد، بلکه

۸ هزارم درصد از بودجه عمومی برای ترویج و توسعه دین و مذهب صرف می‌شود! احتمالاً در سکولارترین حکومت‌ها هم این حداقل مبلغ به بخش دین و مذهب اختصاص داده می‌شود. البته ممکن است برخی معتقد باشند همین میزان هم زیاد است و باید بودجه نهادهای مذهبی صفر شود. این بحث دیگری است که در جای خود قابل بررسی و نقد است.

 در ردیف کردن اسامی نهادهای مذهبی، سنخیت در نظر گرفته نشده است. مثلاً چطور پژوهشگاه‌ها با سازمان حج در یک دسته قرار می‌گیرد؟

 چرا سازمان بسیج جزو نهادهای مذهبی قلمداد شده است؟ سازمان بسیج یک سازمان فرهنگی و نظامی و انقلابی است و وظیفه‌ آن ترویج مذهب نیست. شاید چون اعضای آن متدین هستند نویسنده این نام را به این فهرست اضافه کرده است!

پس در این صورت چرا دانشگاه امام صادق(ع) نیامده که حوزوی‌تر از بسیجیان هستند؟ شخصاً فکر می‌کنم نویسنده محترم پس از تنظیم جدول، مبلغ نهایی نهادهای مذهبی را کمتر از حد انتظار دیده، بنابراین «سازمان بسیج مستضعفین» که میلیون‌ها عضو و مأموریت‌های گسترده‌ای بر عهده دارد با بودجه‌ای که تقریباً یک سوم کل بودجه این فهرست است را اضافه کرده تا عدد نهایی «درشت‌تر» به نظر برسد! البته بابت چنین سوءظنی به نویسنده محترم به خدا پناه می‌برم و استغفار می‌کنم.

 مقایسه‌های معنادار و رندانه‌ای توسط نویسنده صورت گرفته و اصطلاحاتی به کار برده شده که یادداشت را از بی‌طرفی خارج می‌کند و آن را سوگیرانه جلوه می‌دهد. به عنوان مثال برای حوزه علمیه کلمه‌ «ارتزاق» از بودجه عمومی به کار برده شده که تداعی‌کننده همان باور عامیانه‌ای است که در مقدمه به آن اشاره شد؛ در حالی که در ادبیات معمول بودجه، از عبارت «اختصاص» بودجه به یک نهاد استفاده می‌شود نه ارتزاق. علاوه بر این مقایسه‌های معناداری صورت گرفته؛ مثلاً بودجه‌ «مرکز خدمات حوزه‌های علمیه» با بودجه اختصاص داده شده به «منطقه‌ آزاد قشم» مقایسه نمی‌شود، بلکه با بودجه «اورژانس» مقایسه می‌شود که ذهن مخاطب را جهت دهد.

یا بودجه سازمان تبلیغات با آموزش و پرورش مقایسه می‌شود که حساسیت کافی برانگیخته شود. معنای ضمنی این مقایسه این است که مردم عزیز ایران! اگر سال بعد آمبولانس دیر به بیمار شما رسید، به مرکز خدمات حوزه‌های علمیه مراجعه و روحانیون را مؤاخذه کنید! اگر سال بعد کلاس درس در مناطق محروم ساخته نشد، متهم اصلی، سازمان تبلیغات است نه دولت و آموزش و پرورش. القای این پیام‌ها گمراه‌کننده است. بودجه‌

۰٫۰۰۸ درصدی نهادهای مذهبی جای سلامت و آموزش مردم را تنگ نکرده است. باید سراغ ردیف‌های درشت‌تر بودجه رفت و با کاستن از آن مبالغ، به آموزش و سلامت مردم رسیدگی کرد.

 اما مهم‌ترین اشکال، به اعداد و ارقام ناقصی برمی‌گردد که با بودجه‌ نهادهای مذهبی مورد مقایسه قرار گرفته‌اند. این اعداد با واقعیت لایحه بودجه هیچ نسبتی ندارند و همان‌طور که گفته شد، اگر مخاطبان به لایحه‌ منتشر شده مراجعه کنند، به حقیقت پی می‌برند. به عنوان مثال بودجه

جامعه المصطفی(ص) العالمیه دو برابر بودجه وزارت آموزش و پرورش تصور شده است. بودجه‌ وزارت آموزش و پرورش به صورت تفکیک شده در جدول شماره ۷ ماده واحده لایحه بودجه آمده است. مجموع این ارقام بیش از ۱۱۱ هزار و ۱۰۶ میلیارد تومان است. فقط بودجه اختصاص یافته به اداره مدارس خارج از کشور، ۴۷۱ میلیارد تومان است که وظیفه آن برگزاری کلاس‌های درس در خارج از ایران است. بودجه المصطفی(ص) ۴۶۵ میلیارد تومان است که کمتر از یکی از اداره‌های وزارت آموزش و پرورش است که در بالا به آن اشاره شد.

در مقام مقایسه، بودجه این دانشگاه یک دویستم بودجه وزارت آموزش و پرورش است که در یادداشت ادعا شده بود بودجه‌ای تقریباً مشابه دریافت می‌کنند که اصلاً صحت ندارد. به علاوه، بودجه‌ کلی وزارت آموزش و پرورش نه تنها کمتر نشده بلکه از ۵۷ هزار میلیارد تومان به بیش از ۱۱۱ هزار میلیارد تومان رسیده که حدود دوبرابر بودجه سال ۹۹ است. در حالی که ادعا شده بود بودجه آموزش و پرورش به یک سوم کاهش یافته است.

نکته‌ دیگر اینکه بر اساس جدول اینفوگرافیک موجود، بودجه‌ نهادهای مذهبی نسبت به سال گذشته حدود ۱۷ درصد افزایش یافته است. توجه داریم که برای بودجه‌ عمومی امسال نسبت به سال گذشته ۴۷ درصد افزایش پیشنهاد شده است. به عبارت دیگر متناسب با تورم، نهادهای مختلف

۴۷ درصد بیش از سال گذشته پول دریافت می‌کنند، در حالی که نهادهای مذهبی فقط ۱۷ درصد بیش از سال گذشته اعتبار دریافت خواهند کرد و این به معنای کاهش بودجه نهادهای مذهبی است. به نظر می‌رسد باید ذره‌بین را روی بخش‌هایی از لایحه بودجه گرفت که افزایش‌های ۲۰۰ یا ۳۰۰ درصدی دارند و اتفاقاً اصلاً هم مذهبی نیستند و بودجه‌ کشور را می‌بلعند!