در شرایطی که عده‌ای پیش‌بینی می‌کردند برگزاری سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر هم به دلیل ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی به تعویق بیفتد اما این دوره جشنواره از یازدهم تا بیست و یکم بهمن ماه برگزار می‌شود. به تازگی در پی اعلام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره بازگشایی سالن‌های سینما و تئاتر، دبیر سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر به ایسنا خبر داده که این جشنواره به صورت حضوری هم میزبان تماشاگران خواهد بود و آثار بخش‌های گوناگون آن در هفته جاری اعلام می‌شود. به گفته حسین مسافرآستانه با توجه به تغییر وضعیت تهران از نارنجی به زرد و بازگشایی سالن‌های سینما و تئاتر، جشنواره تئاتر فجر با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و با در نظر گرفتن نیمی از ظرفیت سالن‌های اجرا، میزبان مخاطبان خواهد شد. او یادآور شده؛ البته بخش عمده برنامه‌های جشنواره در فضای مجازی دنبال می‌شود و برای ما هم قدری سخت است که بخش حضوری را هم اضافه کنیم؛ چراکه همه برنامه‌ریزی‌ها بر اساس شرایط و امکانات فضای مجازی انجام شده بود، با این حال حضور تماشاگران در سالن‌های تئاتر، غنیمت است و حتماً همه تلاشمان را به کار می‌گیریم تا این اتفاق رخ بدهد و به صورت فیزیکی هم پذیرای تماشاگران باشیم.
اصالت تئاتر به «با هم بودن» است
با نگاهی به جشنواره‌های جهانی می‌بینیم که برگزاری جشنواره‌های سینمایی و جشنواره‌های تئاتری در نیمه دوم سال گذشته و امسال به دلیل شرایط کرونایی عقب افتادند. مسعود دلخواه، کارگردان تئاتر و بازیگر سینما درباره برگزاری جشنواره تئاتر فجر در شرایط کرونا به خبرنگار ما می‌گوید: شاید ما هم چنین گزینه‌ای داشتیم که برگزاری جشنواره را به تعویق بیندازیم تا شرایط بهتر شود و جشنواره در شرایط بهتر و با آرامش خاطر بیشتری برگزار شود، ضمن اینکه تماشاگران هم با خاطر آسوده‌تری به تماشای آثار بیایند مثلاً بخش‌هایی همچون پوستر، نمایش‌نامه نویسی و بخش‌های رادیویی که چندان نیازی به حضور تماشاگر نداشتند را می‌شد در بهمن ماه امسال برگزار کرد و بقیه بخش‌ها را اوایل تابستان سال آینده.
او می‌افزاید: اگر چه تصمیم بر این شده که جشنواره برگزار شود اما نمی‌دانم که جشنواره بدون حضور تماشاگر چگونه برگزار می‌شود و اگر تماشاگر هم بیاید می‌تواند اجراها را با تمرکز و خیال آسوده از رعایت پروتکل‌های بهداشتی ببیند؟
او درباره اینکه آیا گروه‌های هنری با توجه به تعطیلی تئاتر در شرایط کرونا، آمادگی خوبی برای اجرا دارند؟ می‌گوید: ماهیت تئاتر با تماشاگر معنا پیدا می‌کند. تمرین‌های تئاتر هم باید به صورت گروهی انجام شود چون اصالت تئاتر به «با هم بودن» است و این خلاف پروتکل‌های بهداشتی در شرایط کرونایی است که نباید کارهای گروهی انجام شود.
او یادآور می‌شود: در این شرایط برخی از هنرمندان به اجراهای آنلاین روی آوردند و به عنوان کاری جدید، اجراهایشان به صورت لایو یا آنلاین در فضای مجازی انجام شد اما این با تئاتر صحنه‌ای، تفاوت زیادی دارد چون تئاتر با تماشاگر، هویت می‌یابد و رابطه‌ای دوسویه دارد. اجراهای آنلاین به عنوان مسکن و به شکل موقت، قابل قبول است ولی نمی‌دانم گروه‌های متقاضی حضور در جشنواره تئاتر فجر، چقدر آمادگی اجرا دارند و خیالشان از تمرین‌های گروهی آسوده است.
نباید انتظار زیادی داشت
دلخواه خاطرنشان می‌کند: اطلاع ندارم که جشنواره تئاتر فجر با حضور تماشاگر خواهد بود یا بدون حضور تماشاگر، چه تعداد از ظرفیت سالن‌های سربسته قرار است پر شود و پروتکل‌های بهداشتی چطور رعایت می‌شود؟ حالا که تصمیم بر برگزاری جشنواره تئاتر فجر گرفته شده حتماً برای این موارد چاره‌اندیشی کرده‌اند.
وی می‌افزاید: اگر اجراها در فضای باز و با رعایت کامل پروتکل‌ها باشد، خوب است ولی گاهی فقط در حد حرف باقی می‌ماند و در عمل، فاصله‌گذاری اجتماعی رعایت نمی‌شود.
او درباره اینکه پیش‌بینی می‌کند اجراهای خوبی را در جشنواره تئاتر فجر امسال شاهد باشیم، می‌گوید: تا حدودی غیرقابل پیش‌بینی است ولی اجراها هم برای گروه‌ها و هم برای تماشاگران با آسودگی خاطری که پیش از کرونا بوده است، نخواهد بود. امیدوارم شرایط به سمتی نرود که فقط جشنواره برگزار شده باشد اگر این اتفاق بیفتد، صرف برگزاری به هر شکل و هر قیمتی خوب نیست. اگر این دیدگاه در برگزاری حاکم باشد شاهد جشنواره باکیفیتی خواهیم بود ولی اگر به همه این جوانب فکر کرده‌اند شاید اتفاق‌های خوبی هم بیفتد اما از جشنواره امسال با توجه به شرایط کرونا، نباید انتظار زیادی داشت، هر چند که زحمات زیادی هم برای برگزاری آن کشیده شود.
این کارگردان تئاتر اضافه می‌کند: برگزاری جشنواره تئاتر فجر در شرایط کرونایی به انسان دست و پا شکسته‌ای می‌ماند که با چوب دستی زیر بغل روی صحنه آمده است.
او درباره اینکه اگر اعتبارات برگزاری جشنواره در این شرایط برای کمک به اهالی تئاتر هزینه می‌شد، بهتر نبود؟ می‌گوید: عده‌ای از تئاتری‌ها چنین پیشنهادی داشتند اما پاسخ وزارت ارشاد این بود که بودجه جشنواره تئاتر فجر باید برای همین موضوع هزینه شود اگرچه شاید می‌شد راهکاری برای آن اندیشید.
دلخواه اظهار می‌کند: به نظرم در این شرایط از هر کسی، هر کاری برمی‌آید باید برای زنده نگه داشتن تئاتر انجام دهد. اکنون بسیاری از اهالی تئاتر به نوشتن مقاله و ترجمه و پژوهش پرداخته‌اند که کار بسیار باارزشی است، حتی دانشجویانی را می‌شناسم که تصمیم گرفته‌اند به صورت گروهی، نمایش‌نامه‌های مهم جهان را به فارسی ترجمه کنند.
برخورد سوپرمارکتی با بخش‌های جانبی
این کارگردان تئاتر درباره بازگشت بخش تله‌تئاتر پس از ۱۰ سال به بخش‌های جانبی جشنواره تئاتر فجر می‌گوید: اینکه تله‌تئاتر دوباره مطرح شود خوب است اما تله‌تئاتر باید در طول سال و از تلویزیون پخش شود و نه در جشنواره تئاتر فجر. حقیقت جشنواره تئاتر از منظر حرفه‌ای این است که نیازی به تله‌تئاتر، تئاتر رادیویی، تئاتر دانشجویی و بخش‌های مشابه ندارد اما چون تله‌تئاتر مظلوم واقع شده است باید به دادش رسید و مدام آن را مطرح کرد.
او با بیان اینکه وظیفه ذاتی و فرهنگی صدا و سیما، اهمیت دادن به تله تئاترهای مناسب با فرهنگ جامعه است، عنوان می‌کند: برگشت این بخش به جشنواره تئاتر از این منظر خوب است که می‌تواند به مسئولان صدا و سیما یادآوری کند که روزگاری تله‌تئاتر از تلویزیون پخش می‌شد ولی حضور تله‌تئاتر در تئاتر صحنه‌ای، جایگاهی زورکی دارد در حالی که جای آن در تلویزیون است.
دلخواه در توضیح این ماجرا می‌گوید: مثل اینکه به سوپرمارکت بروید و ببینید که جوراب، سیب‌زمینی و پیاز هم دارد! جواب صاحب فروشگاه هم این است که چون میوه‌فروشی یا خرازی دور است، این اقلام را هم آوردیم! ماجرای جشنواره تئاتر فجر هم اینچنین است. تله‌تئاتر و بخش‌های جانبی دیگر جشنواره تئاتر فجر چنین کارکردی دارند. تله‌تئاتر یا تئاتر رادیویی باید جشنواره مستقل خودشان را داشته باشند ولی چون نیست، برخورد سوپرمارکتی با آن دارند.
این کارگردان تئاتر و بازیگر سینما درباره تأثیری که حذف تله‌تئاتر از تلویزیون روی سطح کیفی تولیدات رسانه ملی داشته است، توضیح می‌دهد: تلویزیون در این سال‌ها یک سیر نزولی داشته است و شاهد اوج فرهنگی و هنری آن نبودیم. برنامه‌های تلویزیون، سلیقه مخاطبان را بسیار پایین آورده است. تلویزیون نقشی که باید در ارتقای فرهنگ اجتماعی جامعه ایفا کند را به درستی انجام نداده و رویکردش همواره سیاست‌آلود بوده است. ای کاش زمانی برسد که بشود به برنامه‌های تلویزیون افتخار کرد، در حالی که اکنون چنین نیست.
نظر شما