کارنامه اروپا را در عمل به تعهدات برجامی خود با دکتر فؤاد ایزدی تحلیلگر سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به بحث گذاشته و در انتها نیز گریزی به اقدام‌های احتمالی دولت بایدن در ماه‌های آینده و پیش از انتخابات ۱۴۰۰ ایران زده‌ایم.
لحن وزیر خارجه کشورمان در توییت اخیرش خطاب به اروپایی‌ها شدیدتر از همیشه بود و آقای ظریف بدعهدی اروپایی‌ها را به شکل صریحی به رخ آن‌ها کشید. به نظر شما علت این مسئله چیست؟
اروپایی‌ها در جریان اجرای برجام و پس از خروج آمریکا از برجام، یک نقش منفی برای خود تعریف کرده و آن را به‌خوبی بازی کردند و آن عبارت بود از نگه‌داشتن ایران در برجام تا تعیین تکلیف انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا. این نقش را آمریکا برای آن‌ها تعریف کرد و با همه تلاش‌های ایران، در برجام اروپایی چیزی عاید ایران نشد؛ چرا که اروپایی‌ها نه می‌خواستند در حوزه رفع تحریم‌ها اقدامی کنند و نه می‌توانستند بدون آمریکا دست به اقدامی بزنند. عده‌ای در کشور به این مسئله توجه نکردند و اکنون که مشخص شده تحلیل‌های مربوط به برجام اروپایی از سوی دولت اشتباه بوده، از این مسئله ناراحت‌اند و راز ادبیات تند آقای ظریف را نیز باید در همین مسئله جست‌وجو کرد که البته این تند بودن تن صدای مسئولان ما توجیه دارد.
به نکته دقیقی اشاره کردید؛ عده ای معتقدند اروپایی ها می خواهند با ایران کار کنند، اما به علت یکجانبه‌گرایی آمریکا نمی‌توانند. آیا اروپایی‌ها اراده سیاسی کار با ایران را دارند.
خیر، لفاظی‌های وزیر خارجه فرانسه درباره ساخت بمب هسته‌ای توسط ایران، نشان می‌دهد اروپایی‌ها حتی اراده سیاسی هم ندارند. اینکه جریانی بخواهد مشکلات ایران و اروپا را گردن آمریکا بیندازد، صحیح نیست؛ چرا که خود آن‌ها [اروپایی‌ها] هم نسبت به ایران مشکل دارند.
به نظر شما در ادامه تعامل با اروپا باید چه کنیم؟
ما نه تنها باید برای اقدام‌های ضدایرانی آمریکا هزینه کنیم، بلکه باید برای تخلفات اروپا هم هزینه تعریف کنیم و در کل این خوش‌بینی نسبت به اروپا باید اصلاح شود. به‌طور کلی ایران باید در سیاست خارجی با کشورهایی کار کند که مایل به همکاری با ایران هستند؛ چرا که اروپایی‌ها نشان دادند ظرفیت همکاری با ایران را ندارند.
ایران به تازگی رزمایش‌های بعضاً بی‌سابقه‌ای داشته و از طرفی مسئولان عالی نظام و مسئولان دولتی در روزهای اخیر هشدارهای صریحی به اروپایی‌ها داده‌اند. به نظر می‌رسد در کشور نوعی یکدستی در بی‌اعتمادی به اروپا شکل گرفته است.
نگاه واقع بینانه نسبت به اروپا در گذشته در بخش‌هایی از کشور از جمله بخش‌های نظامی بوده، اما به نظر می‌رسد در دستگاه دیپلماسی ما نیز این نگاه به وجود آمده است.
به نظر شما این یکدستی چه پیامی برای دولت بایدن دارد؟
رئیس جمهور آمریکا این فرصت را دارد که به برجام برگردد، چون در دولتی که او معاونت داشته، برجام به تصویب رسیده، خودش در شورای عالی امنیت آمریکا بوده و افرادی هم که این روزها انتخاب کرده، همگی از چهره‌های شناسنامه‌دار برجام بوده‌اند. منتخبان بایدن مانند آقای ویلیام برنز رئیس سازمان سیا، خانم شرمن قائم‌مقام وزیر خارجه آمریکا و جک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا همگی از چهره‌های مذاکراتی دولت اوباما هستند. از این جهت طبق قاعده باید این منطق در دولت آمریکا باشد که به اجرای واقعی برجام اقدام کند. چون خود، افراد دست‌اندرکار برجام بوده‌اند.
به نظر شما این‌طور خواهد شد و دولت بایدن به طرف اجرای واقعی برجام خواهد رفت؟
این مسئله به هیچ وجه در دولت جدید آمریکا دیده نمی‌شود. ملاحظه می‌کنید که دولت بایدن تصریح می‌کند دولت ترامپ اگر چه دولت بدی بود، اما تحریم‌های خوبی علیه ایران وضع کرده و اتفاقاً باید بعضی از این تحریم‌ها را نگه داریم تا به عنوان اهرم فشار علیه ایران استفاده کنیم!
به عنوان سؤال آخر، عده‌ای معتقدند برگشت آمریکا به برجام با هدف ایجاد ظرفیت حقوقی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه خواهد بود. دراین‌باره چه افقی پیش‌رو است؟
برجام توافق خوبی برای آمریکا بود. به این دلیل که برنامه هسته‌ای ایران را از کار می‌انداخت بدون اینکه در حوزه تحریم‌ها اتفاق خاصی رخ دهد. از این جهت دولت بایدن علاقه دارد به بخشی از برجام که محدودیت‌های هسته‌ای را تشدید می‌کند برگردد، اما امتیاز جدیدی هم ندهد. البته ممکن است تا مشخص شدن نتیجه انتخابات ۱۴۰۰ در ایران، گشایش‌های نمادینی انجام دهند. مثلاً تحریم آقای ظریف را بردارند، یا بخشی از اموال ایران را آزاد کنند تا به باور خودشان زمینه را برای روی کار آمدن دولتی در ایران فراهم کنند که راحت‌تر امتیاز می‌دهد. اما وقتی نتیجه انتخابات مشخص شد، هر چه باشد، آن‌ها سراغ راهبرد اصلی خود خواهند رفت.
نظر شما