انقلاب اسلامی در شرایطی که از ابتدا تا به امروز با انواع و اقسام هجمه‌های فکری و عملی داخلی و خارجی روبه‌رو بوده، دستاوردهای مختلفی را به ارمغان آورده و با مقاومت در برابر این هجمه‌ها، درصدد گسترش و ترویج اهداف و آرمان‌های خود در گام دوم انقلاب اسلامی است. رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: «انقلاب، فکر است، اندیشه است، راه است؛ اگر مورد پسند و قبول یک ملتی قرار بگیرد، به خودیِ خود آن ملت آن را می‌پذیرد»؛ با توجه به این فرمایش تلاش کردیم در این گفت‌وگو نگاهی دیگر به انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن بیندازیم.

۳ دیدگاه مختلف درباره دستاوردهای انقلاب

صادق کوشکی، استاد دانشگاه و پژوهشگر در گفت‌وگو با ما درخصوص دستاوردهای انقلاب می‌گوید: در این زمینه دیدگاه‌ها متفاوت است، از این نظر که در داخل کشور اگر از بعضی افراد در مورد انقلاب بپرسیم ممکن است تلقی آن‌ها این باشد که انقلاب محصول خاصی نداشته و حتی شاید عده‌ای که تحت تأثیر تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای بیگانه و یا فضای مسموم حاکم بر فضای مجازی هستند بگویند انقلاب برای ما دردسر نیز داشته و مشکلات ما را بیشتر کرده است؛ برای مثال در دوران حکومت پهلوی زندگی مطلوب‌تری داشتیم و پس از پیروزی انقلاب جامعه ایرانی دچار مشکلات مختلفی شده است.وی می‌افزاید: اگر از افراد دیگری که به نوعی با مقوله انقلاب ارتباط دارند و به آن نزدیک هستند سؤال شود در جواب می‌گویند انقلاب موجب شده حجم عظیمی از روستاها به آب، برق و گاز دسترسی پیدا کنند و مناطق محروم را بازسازی کنیم و در واقع برخی از اتفاقات عمرانی یا افزایش سواد عمومی و مسائلی از این دست را مدنظر دارند.کوشکی ادامه داد: یک دیدگاه دیگر مقداری فراتر می‌رود و می‌گوید استقلال، محصول و دستاورد مهم انقلاب اسلامی است. ما در گذشته در دوران پهلوی و یا پیش از آن یک حاکمیت مستقل نداشتیم و تابع فشارها و اراده قدرت‌های غربی از قبیل انگلیس، روسیه و آمریکا بوده‌ایم و پس از پیروزی انقلاب توانستیم استقلال پیدا کنیم.

انقلاب ایران؛ توفانی در جهان

وی اضافه می‌کند: یکی از کسانی که انقلاب را به شکل بسیار کوتاه و خاصی توصیف کرده آنتونی گیدنز است. گیدنز جزو چند چهره شاخص جامعه‌شناسی در دنیای معاصر و دانشمندی سکولار و در عین حال مسلط بر حوزه دانش جامعه‌شناسی و آثار و کارهایش در دنیا شناخته شده است. توصیف وی درباره انقلاب اسلامی در کتاب معروفش «جامعه‌شناسی» که متعلق به اواخر دهه ۹۰ میلادی بوده، این است که می‌گوید: «جهان پیش از وقوع انقلاب ایران در یک حرکت هماهنگ به سمت حذف دین از زندگی و سکولاریسم حرکت می‌کرد و انقلاب ایران مسیر جهان را به سمت حیات و زیست دینی تغییر داد». وی در سال ۱۳۷۴ شمسی می‌گوید انقلاب ایران مسیر را تغییر داد؛ نمی‌گوید تغییر خواهد داد و یا تغییر می‌دهد؛ شاید اگر گوینده این توصیف را حذف کنیم کسی باور نکند اندیشمند سکولار غربی چنین توصیفی را از انقلاب اسلامی داشته است. یا برای مثال توصیف ریچارد نیکسون، رئیس جمهور آمریکا در دهه ۷۰ میلادی درباره انقلاب اسلامی این است که توفانی در جهان به راه افتاده و ما قادر به مهار این توفان نیستیم.

گستره جهانی تأثیر انقلاب اسلامی

وی با بیان اینکه کدام یک از این موارد را می‌توان دستاورد انقلاب اسلامی دانست، ادامه داد: آیا انقلاب آن پدیده‌ای است که به گمان بعضی‌ها برای ایران مشکل و بدبختی به وجود آورده است؟ آیا انقلاب اسلامی ایران پدیده‌ای است که موجب ساخت‌وساز عمرانی در کشور شده است؟ آیا انقلاب اسلامی آن پدیده‌ای است که استقلال برای ما به ارمغان آورده است؟ و یا پدیده‌ای است که مسیر جهان را به سمت حیات و زیست دینی تغییر داده است؟ براساس اینکه از چه زاویه‌ای نگاه کنیم و راوی و توصیف‌کننده از چه زاویه‌ای بنگرد یکی از این توصیف‌ها می‌تواند درست باشد. ما توصیف‌های اول تا سوم را معمولاً زیاد شنیده‌ایم، اما دیدگاه چهارم نیازمند توضیح بیشتر است، چون ساحت این دستاورد، ساحت فکری و اندیشه‌ای است و اگر در دیدگاه‌های قبلی، دستاوردهای انقلاب حالت ملموس داشتند اینجا بیشتر ساحت فکری، نظری و اندیشه‌ای پیدا می‌کند و گستره تأثیر انقلاب اسلامی جهانی می‌شود.

احیای زیست دینی و دینداری

کوشکی با اشاره به اینکه اگر در دیدگاه‌های حضرت امام خمینی(ره) بنگریم متوجه خواهیم شد امام(ره) نیز مهم‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی را تحول در مسیر زندگی انسان می‌داند، می‌افزاید: به روایت امام(ره)، انقلاب اسلامی حرکتی برای احیای دین در دنیای معاصر با هدف هدایت انسان و پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی او است. مخاطب انقلاب اسلامی در نگاه حضرت امام(ره) همه انسان‌ها هستند و خروجی انقلاب اسلامی در اندیشه امام ایجاد کردن فرایند و زمینه هدایت بشر و بشریت و نه فقط مردم ایران است.وی ادامه می‌دهد: انقلاب اسلامی در این روایت و دیدگاه، احیای زیست دینی و دینداری به روایت اسلام ناب در دنیای معاصر است.

انقلاب اسلامی، یک پیام و اندیشه الهی و دینی

وی ادامه داد: انقلاب یک اتفاق بشری نیست، یک پیام و اندیشه الهی و دینی است و درست است که توسط انسان‌هایی ترویج و تبلیغ می‌شود اما ماهیت آن الهی و فکری و اندیشه‌ای است و به همین خاطر این روایت از انقلاب اسلامی می‌گوید ثمره انقلاب اسلامی و موفقیت آن را باید در افزایش کیفیت دینداری و افزایش دینداران جست‌وجو کرد. به تعبیر حضرت امام(ره) مهم‌ترین خروجی و دستاورد انقلاب اسلامی فراهم آوردن زمینه تکامل برای انسان‌هاست. جالب است که رهبر انقلاب در توصیف این مسئله فرمایشی دارند به این مضمون که پرورش جوانان خداجوی بسیجی فتح‌الفتوح امام است.

امام خمینی (ره) در جواب برخی از چهره‌های دولت موقت می‌فرمایند فرض کنید آب و برق را نیز برای مردم مجانی کردید مگر هدف انقلاب آب و برق مجانی بوده، که نبوده است. امام(ره) به صراحت در آنجا این بحث را مطرح می‌کنند که هدف انقلاب تکامل و تعالی انسان در گستره جهان و با نگاه به بشریت است و امام(ره) به عنوان یک عالم دین آمده تا دوباره بشر را با دین آشتی دهد، آن هم دین به روایت انقلاب اسلامی و اسلام ناب را. وی با اشاره به اینکه آشتی دادن بشر با دین و اینکه بشر با کمک آن تکامل، تعالی و رشد معنوی پیدا کند به نوعی دستاورد انقلاب اسلامی است، می‌گوید: البته زندگی انسان نیز باید حسنه باشد تا در آخرت کیفیت حیات اخروی او حسنه باشد، مهم‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی پرورش انسان است چه از طریق علوم، چه از طریق عمل که خود عمل نیز یک سازوکار برای شناخت است و چه از طریق عرفان؛ تا پا در مسیر تکامل و تعالی بگذارد.

انقلاب اسلامی یک رویداد فکری اندیشه‌ای

کوشکی با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی یک شعاع و میوه‌ای از درخت انقلاب اسلامی است، ادامه می‌دهد: انقلاب اسلامی یک رویداد فکری اندیشه‌ای و از جنس فکر و اندیشه است اما جمهوری اسلامی ماهیت حقوقی از یک حاکمیت است، این انقلاب اسلامی و آن اندیشه ممکن است در ظرف حاکمیت بریزد و جمهوری اسلامی ایران شود، یا در یک حزب بریزد و حزب‌الله لبنان شده یا در قالب یک تشکل ریخته و حشدالشعبی عراق و یا جایی دیگر انصارالله یمن شود. در واقع ماهیت انقلاب اسلامی ماهیت اندیشه‌ای و فکر است؛ آن چیزی که در بهمن ۵۷ پیروز می‌شود انقلاب اسلامی به معنی دقیق کلمه نیست، مردم با توسل به این اندیشه تلاش کردند و حکومتی را تغییر دادند. جمهوری اسلامی یک شعاعی از آن خورشید انقلاب اسلامی است اما جمهوری اسلامی با همه بسترهایش اعم از حاکمان، مردم و جامعه، تجلی آن اندیشه در قالب جمهوریت و اکثریت است.