ایران و روسیه دو کشور تأثیرگذار در عرصه تحولات بین‌المللی و با توجه به نزدیکی جغرافیایی دارای منافع مشترک بسیار هستند. تهران و مسکو پس از فروپاشی شوروی و به‌ویژه در سال‌های اخیر که تحریم‌های غربی آن‌ها را در مرکز حملات خصمانه خود قرار داد روابط نزدیک‌تری برقرار کردند. ما امروز در حوزه همکاری‌های دو و چندجانبه اقدامات خوب و در سطح قابل قبولی با روس‌ها داریم که امکان افزایش آن هم وجود دارد.

همین نزدیکی و ضرورت رایزنی برای ارتقای روابط، پای «سرگئی لاوروف» را برای چندمین بار در سالیان اخیر به تهران باز کرد تا روز گذشته شاهد حضور این دیپلمات کارکشته روس در تهران باشیم. امروز حوزه‌های مختلفی برای همکاری میان دو طرف وجود دارد؛ تحولاتی که در سوریه و افغانستان در حال رخ‌دادن است و احتمال بازسازی دوباره داعش توسط آمریکا با حمایت مالی عربستان و رژیم صهیونیستی از مباحث مهم رایزنی است. نقش جمهوری اسلامی ایران و روسیه در شکست جدی داعش و القاعده کاملاً مشخص و غیرقابل انکار و با توجه به اهمیت استقرار صلح و امنیت در منطقه، رایزنی بین دو طرف در این زمینه بسیار مهم است. در حوزه اقتصادی هم امکان همکاری با طرف روس در دریای خزر (انرژی، تجارت، دریانوردی، ماهیگیری و...) و هم در قالب اتحادیه اوراسیا وجود دارد. ایران به‌تازگی در این اتحادیه به عنوان عضو ناظر پذیرفته شده که تبدیل آن به عضو دائم –موضوعی که روس‌ها از آن حمایت کرده‌‎اند – می‌تواند ظرفیت‌های جدیدی برای همکاری بین طرفین ایجاد کند. البته با توجه به وضعیت کرونایی، رایزنی برای تولید مشترک واکسن «اسپوتنیک وی» هم یکی از مباحث مورد علاقه طرفین است.

اما جدا از این موضوعات روتین، سفر روز گذشته لاوروف به تهران از چند جنبه دیگر هم حائز اهمیت است. اگر از پیام اخیر رهبر معظم انقلاب به ولادیمیر پوتین که رئیس مجلس شورای اسلامی آن را به مسکو برد بگذریم، نخست تأثیرگذاری آن بر چالش هسته‌ای جمهوری اسلامی با آمریکاست. مسئله احیای برجام این روزها بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده و این در حالی است که ایران خواهان اصلاح اشتباه‌های گذشته از سوی غرب است و بر آن تأکید دارد. روسیه هم در مسئله لغو کامل تحریم‌ها با تهران همراه است. به نظر می‌رسد سفر وزیر خارجه روسیه به تهران می‌تواند در همگرایی بیشتر طرفین بر سر این موضوع اثرگذار باشد.

از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران ۷فروردین توافق‌نامه مشارکت راهبردی ۲۵ ساله با چین را به امضا رساند. همچنین ایران با روس‌ها معاهده روابط متقابل و اصول همکاری را در ۲۲ اسفند ۱۳۷۹ امضا کرده که به‌تازگی بیستمین سالگرد آن را پشت سر گذاشته‌ایم. اگرچه این توافق در صورت عدم نارضایتی طرفین به طور خودکار هر پنج سال یک بار تمدید می‌شود اما تهران و مسکو از تمایل خود برای افزایش بازه زمانی و به‌روزرسانی آن سخن گفته‌اند. محتمل به نظر می‌رسد گفت‌وگو در این باره یکی از محورهای مهم رایزنی ظریف و لاوروف بوده باشد. توجه تهران به توسعه روابط راهبردی با روسیه و چین در چارچوب نگاه به شرق است. اقدام اخیر اتحادیه اروپا در تحریم هشت شخصیت و سه نهاد ایرانی به بهانه‌های حقوق بشری هم ثابت کرد نمی‌توان به هیچ عنوان به غرب اعتماد نمود، پس نگاه به شرق بسیار مثبت و با اهداف بلند مدت است.

در نهایت اینکه رایزنی برای نزدیکی هر چه بیشتر کشورهای تحریمی هم مورد مطالبه تهران و مسکو است. اگرچه شاید بحث بلوک‌سازی امروز دیگر چندان مطرح نیست، با وجود این، نزدیکی کشورهایی که از سوی آمریکا هدف جنگ اقتصادی قرار گرفته‌اند به رهبری ایران، روسیه و چین می‌تواند در نهایت قدرت غرب را با چالش جدی مواجه کند و این موضوع هم مورد توجه طرفین خواهد بود.