در همین راستا و به مناسبت نیمه ماه مبارک رمضان و سالروز ولادت کریم اهل بیت، حضرت امام حسن مجتبی (ع) که روز اکرام ایتام و تکریم خیرین نامگذاری شده است با سیدمحسن عقدایی، مدیر امور محرومین معاونت خدمات اجتماعی بنیاد کرامت رضوی گفتگو کرده‌ایم.

این مدیریت به طور مشخص انجام چه مأموریت یا وظایفی را برعهده دارد؟

گستره فعالیت این مدیریت مناطق محروم سراسر کشور خصوصاً مناطق موقوفه دار است و ارائه خدمات به مناطق محروم شهر مقدس مشهد و زائران توسط دو مجموعه دیگر از بنیاد کرامت رضوی به نام‌های «مدیریت امور مجاوران» و «مدیریت امور زائران» پیگیری می‌شود.

فعالیت‌های این مدیریت دو محور اصلی دارد، یکی «فعالیت‌های مربوط به اشتغال و زیرساخت‌های مولد» و دیگری «امور حمایتی و مشارکت‌های مردمی و همکاری با سازمان‌ها» است.

در این راستا و مطابق تصمیمات گرفته شده باید در تمام استان‌های کشور فعالیت‌های اشتغال، زیرساخت و امور حمایتی بر پایه کانون‌های تخصصی خدمت با همکاری خادمیاران رضوی اجرا شود و این اجرا به معنای واقعی کلمه مصداق «خدمت به مردم به دست خود مردم» است.

کانون‌های تخصصی رضوی در سراسر کشور دارای بخش‌های مختلف هستند که از جمله کانون‌های گروه‌های جهادی، اشتغال و زیرساخت، سلامت، کانون‌های محله‌ای و… از نظر اجرای برنامه‌ها و شرح وظایف تعریف شده و همچنین انجام اقدامات حمایتی و مشارکتی با این مدیریت هماهنگ هستند و فعالیت‌هایی برای این کانون‌ها در شرایط عادی و شرایط بحرانی مانند: سیل، زلزله، کرونا و… تعریف شده است.

در شرایط عادی طبق برنامه‌های مصوب بنیاد کرامت رضوی این کانون‌ها در زمینه‌های مختلف مانند: «تعمیر منازل و مسکن محرومان»، «توزیع بسته‌های ارزاق»، «اهدای بسته‌های معیشتی»، «اهداء جهیزیه»، «خدمات گروه‌های جهادی سلامت» و… فعالیت می‌کنند.

در شرایط بحران مانند سیل، زلزله، کرونا و… نیز مطابق آئین‌نامه «مشارکت در خدمت‌رسانی حوادث و سوانح غیرمترقبه»، کانون‌های خدمت رضوی متناسب با سیاست‌های بنیاد کرامت رضوی فعالیت می‌کنند و در این گونه موارد دو رویکرد مورد توجه است، یکی «رویکرد مربوط به اقدامات فوریتی و امدادی» مانند توزیع ارزاق، غذای گرم، پوشاک، دارو و.... و دوم رویکرد «عبور از شرایط بحران» که شامل توانمندسازی مردم منطقه برپایه اشتغال‌زایی است. مثال مشخص در این زمینه، حادثه وقوع سیل در استان‌های لرستان، گلستان و خوزستان در عید نوروز سال ۹۸ است.

در سال ۹۸ در استان لرستان، اقدام فوریتی کانون‌های خادمیاری و تشکل‌های مردمی و گروه‌های جهادی، متمرکز شده بود بر نجات انجیرستان (باغ‌های انجیر) از زیر گل و لای، توزیع بسته‌های معیشتی و ارزاق، پخت غذای گرم، خارج کردن گل و لای از منازل مردم و… و بعد از فروکش کردن بحران و از ماه‌های بعد از آن، اقدامات اولیه برای شناسایی ظرفیت‌های منطقه و در نتیجه برنامه‌ریزی برای توسعه اشتغال مردم و توانمندسازی آنان انجام شد، البته یک فرق اساسی در اقدامات و روش‌های معاونت خدمات اجتماعی بنیاد کرامت رضوی با سایر نهادهای مشابه وجود دارد و آن اینکه در اقدامات مربوط به اشتغال زائی و کمک‌های حمایتی صرفاً به اعطای وام بسنده نمی‌شود، بلکه تسهیل گران اشتغال به مدت سه سال در کنار فردی که برای او اشتغال زائی شده خواهند ماند و بر روند انجام کارها نظارت داشته و اقدامات لازم برای پایدارسازی شغل مانند: خدمات دام پزشکی و.... را به افراد مربوط ارائه می‌کنند.

بنابراین مدیریت امور محرومین معاونت خدمات اجتماعی بنیاد کرامت رضوی، دیدگاه‌های بلندمدتی برای فعالیت‌هایی خود دارد و همین باعث می‌شود به جای اقدامات موردی و سطحی، اقدامات بلندمدت برای توانمندسازی محرومان در چارچوب‌های مصوب، انجام شود.

مناسب است همین جا اشاره کنم که در سال ۹۸ و سال ۹۹ (یعنی سال شیوع بیماری کرونا)، کانون‌های خدمت رضوی مطابق برنامه‌های مصوب این مدیریت، فعالیت‌هایی همچون: «توزیع ۹ هزار فقره تسهیلات جهیزیه، هریک به میزان ۵ میلیون تومان در بین زوجین جوان مناطق محروم سراسر کشور»، «ویزیت و درمان حدود ۲۳ هزار نفر از بیماران نیازمند مناطق محروم توسط کانون‌های سلامت رضوی»، «توزیع ۴۰۰ هزار بسته معیشتی توسط معاونت خدمات اجتماعی بنیاد کرامت رضوی در مناطق محروم کشور»، «ذبح حدود ۸۵۰۰ رأس دام و توزیع گوشت آن بین نیازمندان مناطق محروم»، «اعطای ۵ هزار فقره تسهیلات گره‌گشایی قرض‌الحسنه در بین نیازمندان سراسر کشور» و… را انجام داده‌اند.

جامعیت اقدامات و خدمات حمایتی این مدیریت چگونه است؟

یکی از موضوعات مهم در انجام فعالیت‌ها و ارائه خدمات توسط این مدیریت، بحث «تمرکز خدمات» است به این معنی که ما به جای توجه به افراد، به خانوارها توجه داریم، یعنی اینکه اگر قرار است خدمتی برای اشتغال، سلامت، ازدواج، تحصیل و… ارائه شود به نیازهای خانواده افراد محروم توجه می‌شود و نه تنها به شخص محروم و سعی ما این است که تا حد امکان از پراکندگی ارائه خدمات پرهیز شود.

مثلاً در سال ۹۹، حدود ۶۶ هزار عدد کارت نان برای محرومان سراسر کشور توزیع شد که در مرحله چهارم طرح مواسات و همدلی با عنوان پویش «سفره‌ای به وسعت ایران» که قرار است ۸۸۸ هزار بسته بین نیازمندان در ماه مبارک رمضان جاری توزیع شود، مجدداً خانواده‌هایی که در سال ۹۹ مورد توجه بودند در اولویت دریافت خدمات هستند، یا اگر قرار است در آینده، خدمات مربوط به اهدای جهیزیه، تسهیلات گره‌گشایی، کمک به تحصیل دانش‌آموزان مناطق محروم و… انجام شود باز هم اولویت با همان خانوارهای شناسایی شده سال ۹۹ است و دلیل این کار تمرکز ارائه خدمات و جلوگیری از پراکندگی خدمات ارائه شده بوده و این اقدامات منجر می‌شود که سطح مطلوب‌تری از احتیاجات خانواده‌های نیازمند برطرف شود.

برای توانمندسازی محرومان، چه طرح یا سیاستی را دنبال می‌کنید؟

یکی از اصولی که مورد توجه قرار گرفته این است که خدمت به افراد و خانوارهای نیازمند توسط مردم و گروه‌های مردمی، با نام مبارک حضرت امام رضا (ع) انجام شود و در راستای تحقق این اصل، سه سیاست مهم را دنبال می‌کنیم که عبارتند از: «هدایت‌گری»، «حمایت‌گری» و «تسهیل‌گری». هدایت‌گری به این معنی که ظرفیت‌های مردمی موجود به سمت اولویت‌های خدمت به نیازمندان راهنمایی شوند. «حمایت‌گری» یعنی اینکه از جریان‌ها و فعالیت مردمی، حمایت حداکثری و در حد توان را انجام دهیم. مثلاً در همین شروع طرح توزیع ۸۸۸ هزار بسته معیشتی در ماه مبارک رمضان سال جاری که چند روز پیش با دستور ویدئو کنفرانسی تولیت معزز آستان قدس رضوی و به طور همزمان در سراسر کشور آغاز شد، آستان قدس رضوی هم در کنار جریان‌ها و تشکل‌های مردمی سهم مشارکتی داشته و تهیه یک یا چند قلم از اقلام و کالاهای بسته‌های معیشتی را متقبل شده است.

«تسهیل‌گری» نیز یعنی تلاش برای دسترسی نهادهای مردمی به امکانات، منابع و ظرفیت‌های موجود که در اختیار سازمان‌های دولتی، عمومی و خصوصی و سایر نهادهایی است که می‌توانند جهت ارائه خدمات به محرومان و نیازمندان از آن بهره مند شوند.

مواردی مانند: «تسهیل جذب وقف و نذر»، «رایزنی لازم برای امکان حضور تشکل‌های مردمی در جلسات تصمیم‌گیری بنا به موضوع فعالیت‌های مشارکتی در حوادث، بحران‌ها و حوادث غیرمترقبه» و....

بنابراین این مدیریت تنها به رفع نیازهای موردی و موقت «مردم نیازمند در مناطق محروم» توجه ندارد، بلکه هدف بالاتر و نهایی، «خروج خانواده‌های نیازمند و محروم ازچرخه فقر و نیازمندی» است که این موضوع همکاری و مشارکت بخش‌های مختلف درون و خارج از سازمان را می‌طلبد.

نیکوکاران و مجموعه‌های خیریه در سراسر کشور چگونه با این مدیریت در راستای خدمت به محرومان می‌توانند همکاری کنند؟

طبق نظام‌نامه «تشکیل و فعالیت‌های کانون‌های خدمت رضوی»، بنیاد کرامت رضوی از ظرفیت خیرین و نیکوکاران به دو صورت بهره‌مند می‌شود: یکی از طریق «طرح خادمیاران رضوی» است که با همکاری مرکز امور خادمین آستان قدس رضوی و کانون‌های خدمت رضوی در سراسر کشور انجام می‌شود و دیگری طرح «یاوران رضوی» است که در این طرح، یاوران رضوی به افراد حقیقی و مجموعه‌ها و شخصیت‌های حقوقی اطلاق می‌شود که به صورت داوطلبانه بخشی از توانمندی‌های خود را جهت ارائه خدمات اجتماعی به محرومان و نیازمندان، به صورت دائمی، مقطعی یا موردی و حسب نیازهای لازم، ارائه می‌کنند.

بنابراین خیرین و نیکوکاران و یا نهادها و تشکل‌های مردمی که تمایل دارند با آستان قدس رضوی به صورت مقطعی، موردی یا دائمی همکاری کنند، می‌توانند در این طرح شرکت و به دبیرخانه کانون‌های خدمت رضوی در استان‌های سراسر کشور مراجعه کنند.