دهۀ کرامت بهانه‌ای شد تا با حجت‌الاسلام ابراهیم انصاری بحرینی، محقق و پژوهشگر حوزه اهل بیت(ع) به گفت‌وگو پرداخته و حدیث سلسله الذهب را از نگاهی دیگر مورد بررسی قرار دهیم.

حجت‌الاسلام انصاری در ابتدا با بیان اینکه امام رضا(ع) در سال 200 هجری مدینه را پس از وداع با قبر پیامبر(ص) به ‌قصد مرو ترک کرد، می‌گوید: خطیب بغدادی نوشته است که مأمون نامه‌ای به علی بن موسی(ع) نوشت که با رجاء بن ابی ضحاک بیایید. مسیری که رجاء بن ابی ضحاک برای آوردن امام رضا(ع) ‌از مدینه به مرو طی کرد نه از بغداد، بلکه از مدینه به بصره، از آنجا به خوزستان، سپس به بهبهان، اطراف فارس، ابرقو، مرودشت، یزد، طبس و نیشابور و از آنجا به سمت مرو بود. توقف‌گاه‌های امام(ع) نیز در تاریخ مشخص است و توجه به حفظ آثار بر جای مانده از مسیر امام(ع) در شهرها و مناطقی که به نحوی محل استقرار امام بود، نشان از علاقه ویژه مسلمانان به حضرت بود.

او اضافه می‌کند: در طی این سفر اجباری، مهمترین صحنه در نیشابور قرار گرفت. امام رضا(ع) در نیشابور در میان محبان اهل بیت(ع) حدیثی قدسی را به نقل از پیامبر اکرم(ص) بیان کرد: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ‏ دَخَلَ‏ حِصْنِی‏ أَمِنَ مِنْ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا. کلمه «لا إله إلّا اللَّه» دژ محکم من است و هر کس در دژ من وارد شود از عذابم ایمن خواهد بود، اما امام رضا(ع) چند قدم که جلوتر رفتند ایستادند، سر از کجاوه بیرون کرده و بلافاصله فرمودند: «بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا» رهایی از آن عذاب و ورود به آن حصن باید با شرایطی باشد و یکی از آن شرایط خودِ من هستم».

این پژوهشگر تشریح می‌کند: وقتی در آیات و روایات شریفه تأمل کرده و متنی ما را متوقف می‌کند باید آن را از تمام جوانب بررسی کنیم یا از انتها به ابتدای آن تفسیر کرده تا اسرار آن را درک کنیم. بر این اساس وقتی حدیث سلسله‌الذهب را از انتها مورد واکاوی قرار دهیم به کلمه «عذابی» می‌رسیم. اما منظور از آن چیست؟ به نظر می‌رسد منظور از عذاب در حدیث فوق، عذاب‌های شدید آخرالزمانی و مقاطع بعد از آن است. از طرفی با توجه به آیات و روایات متعدد، فضای آخرالزمان مانند جهنم مملو از عذاب است. این عذاب، نیاز به حصن دارد. حصنی که توان مهار عذاب را داشته باشد و آن حصن چیزی جز وجود مبارک امام رضا(ع) نیست. حصن یعنی قلعۀ محکمی که باید به درونش رفت تا از عذاب در امان بود. امام رضا(ع) آمد تا چنین نقشی را در قبال این بخش از مقدمات مهدویت یعنی نجات از عذاب داشته باشد و مردم از طریق ایشان به داخل این حصن رفته و از جنس آن بشوند، در این صورت است که دیگر نار بر نور اثر نخواهد کرد.

این محقق بیان می‌کند: در قرآن کریم «عذابی» در 9 آیه آورده شده است. در آیه 7 سوره ابراهیم که آمده است اگر کافر شوید، مجازات من سخت است. در آیه 50 سوره الحجر آمده مجازات من مجازات دردناک است. 6 بار «عذابی» در سوره قمر آمده است. اول به بعد از طوفان نوح، دیگری بعد از داستان قوم عاد «مردم مانند درختان خرما مچاله شده پاره می‌شوند». دیگری در داستان قوم ثمود که آمده است «ما یک فریاد بر آنها فرستادیم و آنها مانند سوختن مردگان بودند» و چهارم قوم لوط. ملاحظه می‌شود که در این آیات از «عذابی» برای اشاره به عذاب این جهان استفاده شده است لذا نمی‌توان «عذابی» که شامل عذاب این جهان است را انکار کرد، عذابی که برای رهایی از آن به حصن نیاز است.

حجت‌الاسلام انصاری بحرینی عنوان می‌کند: در تفسیر عمیق‌تر این حدیث می‌توانیم بگوییم امام رضا(ع) در این حدیث به عذابی اشاره کرده است که مربوط به آخرت نیست زیرا عذاب آخرت نیاز به حصن و دژ محکم ندارد و با دعا و استغفار می‌توان از آن رهایی پیدا کرد. حتی عذاب الیم که در سوره ذاریات به آن اشاره شده است عذاب آخرت نیست. در زیارات و روایات و ادعیه، یکی از شئونی که برای اهل بیت(ع) و خصوصاً برای امیرالمومنین و سیدالشهداء بیان شده «کَهْفِ الْوَرَی» و «الْکَهْف الْحَصِین» است. یعنی در قبال این جریانی که در امت اتفاق می‌افتد، خدای متعال یک کهف حصین قرار داده که اگر به این کهف پناه بردند محفوظ می‌مانند تا مسیر عالم عوض شده و دوران حاکمیت دین الهی فرا رسد. به همین دلیل آمده است که هر که وارد حصن شود، از مجازات من در امان است یعنی هر انسانی ، بدون توجه به سطح علمی، عملی واخلاقی؛ اگر وارد این قلعه نشود، از کسانی است که به ناچار عذاب خواهد شد. عذابی که بسیار حیرت انگیز است، هیچ استثنایی نیز در مورد آن وجود ندارد و شامل تمام زمان‌ها و مکان‌هاست.

او یادآور می‌شود: حصن معنی سنگر می‌دهد. یعنی انسان خود را توسط حصن حفظ می‌کند زیرا نجات از عذابی که در آخرالزمان خواهد آمد، با فرار حاصل نمی‌شود. در مورد آتش سوزی، صاعقه و... می شود فرار کرد اما برای عذاب آخرالزمان باید وارد حصن شد. کشتی نوح نمونه‌ای شفاف برای حصن است اما حصن خراسان از کشتی نوح مهم‌تر است. ما همه وارد کشتی نوح شده‌ایم. قرآن کریم در 11 و 12 سوره حاقه فرموده است چون آب طغیان کرد شما مردم را به کشتی حمل کردیم.

این پژوهشگر حوزه اهل بیت(ع) می‌گوید: حصن کلمه لا اله الا الله است، کلمة غیر از خود (لا اله الا الله است) بلکه منظور از آن تجلّی توحید است یعنی خود امام علیه السلام، لذا در چند جای قرآن آمده است که منظور از (کلمه و کلمات) اهل بیت(ع) است. پس از شنیدن این سخن برای افرادی این سوال پیش آمد که چگونه می‌توانیم به این حصن وارد شویم. حضرت(ع) ناگهان سرمبارک خود را از کجاوه بیرون آورد و فرمود: «بشروطها و انا من شروطها»، یعنی صرف اینکه موحد باشید و به توحید الهی اعتقاد داشته باشید، کافی نیست و باید به ولایت ما ائمه(ع) نیز اعتقاد داشته باشید و من که در خراسان هستم یکی از شروط آن هستم. اگر بخواهید از عذاب آخرالزمان نجات پیدا کنید باید به خراسان پناه ببرید و لا غیر.

این محقق به روایتی اشاره کرده و تصریح می‌کند: امام رضا(ع) غریب الغربا است و پس از گذشت سال‌های زیاد از شهادت امام(ع) هنوز هم افکار و عقاید او در بین شیعیان خود غریب است. امام صادق(ع) فرمود: «نوه مرا در سرزمین خراسان در شهری به نام طوس می‏کشند، کسی که او را با شناخت حق وی زیارت کند، من روز قیامت از او دستگیری می‏کنم و وارد  بهشتش می‏سازم، هر چند که مرتکب گناهان کبیره شده باشد.» راوی گفت: فدایت شوم، شناخت حق او را به چیست؟ فرمود: «این که بدانی او امامی است که پیرویش واجب است. او غریب است و شهید؛ کسی که با شناخت حقش، او را زیارت کند، خدای صاحب عزت و جلال پاداش هفتاد شهید از شهدای راستین در رکاب رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم را به او عطا می‏فرماید». برای فیض حداکثری بردن از زیارت باید تمامی زیارات ما عارفاً بحقه باشد.

حجت‌الاسلام انصاری بحرینی در پایان می‌گوید: اهل بیت(ع) مشیت‌الله هستند و امام رضا(ع) نیز مجرای رضایت خداوند است. همانند نقش مادر در خانه که زودتر راضی می‌شود و به همین دلیل اگر بچه‌ها چیزی از پدر بخواهند، از مادر درخواست می‌کنند تا به پدر بگوید. امام رضا(ع) مجرای رزق و روزی و مایحتاج ما است و در مهدویت توشه و آذوقه را باید از امام رضا(ع) گرفت. ما خاضعانه و ملتمسانه می‌گوییم: ای کسی که مجرای رضای خدا هستی، من نیازم بسیار زیاد است، خودم بد و ضعیفم اما نیازم بی‌شمار است. آقا جان! می‌خواهم به سمت مهدویت بروم، تعلیم و تربیتم ضعیف است می‌شود به من عطا کنید؟ توان کم دارم، به من قوت می‌دهید؟ وظیفه ما این است که حضرت علی بن موسی الرضا(ع) را در این جهت بیشتر بشناسیم.