از جا دادن مصر به شاه معدوم و فراری ایران در اوایل انقلاب که بگذریم، عادی‌سازی روابط قاهره با رژیم صهیونیستی، حمایت این کشور از جنگ صدام علیه ایران و همراهی با توطئه‌های سعودی، همه عواملی بود که دست به دست هم داد و سبب شد روابط طرفین به حداقل ممکن کاهش یابد. در همه این سال‌ها مقامات کشورمان از گسترش روابط با مصر استقبال کرده‌اند ولی موانع موجود امکان تحقق آن را کمرنگ کرد. حال اما انگار ورق برگشته. بر همین اساس دو روز پیش «العربی الجدید» در گزارشی از رایزنی اخیر میان مصر و ایران با هدف بهبود روابط خبر داد.
کلیشه‌ها کنار گذاشته می‌شود؟
وبگاه این روزنامه قطری به نقل از «منابع ویژه» نوشت: «در سایه سیاست خارجی جدید مصر می‌کوشد از هرگونه ورود نیابتی به بحران‌ها اجتناب ورزد، قاهره هفته گذشته میزبان یک هیئت ایرانی بود. این هیئت با مقامات مسئول بلندپایه در سرویس اطلاعات مصر دیدار و درباره پرونده‌های حساس فی‌مابین مذاکره کرد». این گزارش در حالی منتشر می‌شود که امکان بهبود روابط میان تهران و قاهره و میزان تحقق آن، این روزها به عنوان پرسشی مهم در محافل تحلیلی مطرح است. رئیس پیشین دفتر حافظ منافع ایران در مصر معتقد است به رغم قطع ظاهری روابط دیپلماتیک میان ایران و مصر در طول چهل سال گذشته، اما همکاری‌های مختلف مثل اقتصادی و بین‌المللی بین دو کشور وجود داشته است. گرچه اکنون به علت وضعیت ویژه مصر، این همکاری‌ها کاهش داشته است؛ اما همچنان این زمینه‌های موجود است. به گفته وی، مصر همواره سعی کرده است حلقه‌های اطلاعاتی - امنیتی را درباره دیگر کشورها حفظ کند و این موضوع را به روابط رسمی سیاسی گره نزند. به عنوان مثال حتی در اوج اختلافات سوریه و مصر در زمان محمد مرسی و فشار سعودی‌ها برای قطع هرگونه روابط مصر با سوریه، روابط نظامیان و بخش‌های امنیتی این دو کشور برقرار بود.
مجتبی امانی در تحلیل گزارش روزنامه قطری می‌گوید: در مورد اینکه چرا مصر رویکرد اخیر را اتخاذ کرده باید دو نکته را مد نظر قرار داد که در موازات هم قرار دارند. در این معنی کنار رفتن دونالد ترامپ از ریاست جمهوری آمریکا و تأثیری که این تحول بر تضعیف قدرت ائتلاف سعودی داشته، موجب شده کشورهای منطقه چه با اجبار و یا از روی اختیار، گفت‌وگو با ایران را مد نظر قرار دهند که موضع اخیر قاهره هم از این امر مستثنا نیست. وی با بیان اینکه به تازگی روابط مصر، عراق و اردن بسیار به هم نزدیک شده، تصریح کرد: عراق بدش نمی‌آید در زمینه تنش‌زدایی میان کشورهای عرب و ایران فعال‌تر عمل کند. مسلماً تهران هم از این موضوع استقبال خواهد کرد، اما باید منتظر ماند و دید تهران و قاهره می‌توانند از پس کلیشه‌ها و قالب‌های موجود که روابط را در تنگنا قرار داده بر آیند و فصلی جدید را رقم بزنند یا نه؟
اثرپذیری از سیاست‌های سعودی؛ مانعی مهم
یک تحلیلگر دیگر جهان عرب هم موضع قاهره در نزدیکی به تهران را از روی ضرورت خوانده و می‌گوید: قاهره این روزها در موضوع احداث سد النهضه، با اتیوپی وارد تنش بسیار شدیدی شده است. از سوی دیگر مصر از جانب رژیم صهیونیستی هم احساس خطر می‌کند و با ترکیه هم دچار چالش است. ضمن اینکه قاهره در بحران ۱۰ ساله سوریه با تهران تبادل اطلاعاتی خوبی داشت و به‌خوبی دریافته یکی از راه‌های موجود برای حل مشکلاتش، نزدیکی به ایران است، این همفکری در رابطه با یمن، عراق و دیگر مسائل جهان اسلام هم می‌تواند تکرار شود. حسن هانی‌زاده در پاسخ به این پرسش که بهبود روابط بین طرفین در شرایط کنونی تا چه حد شدنی است؟ تصریح کرد: در ایران در باب توسعه مناسبات با مصر مانع جدی وجود ندارد، ولی روابط طرفین به‌طور کلی تحت تأثیر مناسبات منطقه‌ای و جهانی است. سعودی به سبب حمایت‌های مالی که از قاهره دارد در تصمیمات سیاسی این کشور اثرگذار است. اکنون با توجه به تغییرات در آمریکا و اینکه عربستان به سبب انزوای جهانی به سمت جمهوری اسلامی متمایل شده، طبیعتاً روابط مصر و ایران هم بهتر شده است. تبعیت‌پذیری سیاسی مصر مانع بزرگی بر سر راه توسعه روابط است. پس برای عمیق‌تر شدن مناسبات، لازم است سرزمین فراعنه از زیر سایه پادشاهی سعودی خارج شده و مستقل عمل کند. آنگاه می‌توان به بهبود سریع روابط دو کشور امید داشت.
نظر شما