در پی این رویداد، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان که همراه تیم ریاست جمهوری به دوشنبه رفته بود در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «این عضویت راهبردی تأثیر مهمی بر روند همکاری‌های همه‌جانبه ایران در راستای سیاست همسایگی و آسیامحور دارد». گفتنی است در اجلاس اخیر، سران ایران، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، بلاروس، پاکستان، ترکمنستان و ازبکستان حضور داشته و رؤسای جمهوری روسیه، چین، هند و مغولستان نیز به صورت آنلاین در آن شرکت کردند.
نظام بین‌الملل در حال بازتوزیع قدرت است
ابراهیم رئیسی که به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی‌اش به دوشنبه رفته بود روز گذشته طی اظهاراتی در جمع سران عضو پیمان شانگهای ضمن تشکر از اعضا برای پذیرش عضویت دائمی ایران، اظهار امیدواری کرد این نهاد مسیر بالنده خود را که موفق شده در مدت کوتاه جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ممتازی را کسب کند، تداوم بخشد. رئیس‌جمهور با بیان اینکه امروز جهان وارد دوران جدیدی شده و سلطه‌طلبی و یکجانبه‌گرایی رو به زوال است، اظهار کرد: نظام بین‌الملل به سوی چند قطبی شدن و بازتوزیع قدرت به سود کشورهای مستقل در حال تغییر است. حجت‌الاسلام رئیسی افزود: در این بین سازمان همکاری شانگهای به عنوان نیروی پیشران چندجانبه‌گرایی و روح حاکم بر آن یعنی اعتماد متقابل، منافع مشترک، برابری، رایزنی مشترک، احترام به تنوع فرهنگی و توسعه مشترک، ابزاری کلیدی در راستای حفظ صلح در قرن ۲۱ است.
رئیس جمهور در بخش دیگری از سخنانش به تحولات افغانستان هم گریزی زده و با اشاره به مداخلات نابجای آمریکا در افغانستان، عراق و سوریه یادآور شد: مسئولیت وضعیت ایجاد شده در افغانستان، تماماً بر عهده آمریکا و کشورهای همکار او در این مدت است. اما ما کشورهای منطقه با تسهیلگری و نه دخالت باید شرایطی را فراهم کنیم تا مردم افغانستان بتوانند بر مشکلات خود چیره شوند. موضوع افغانستان در سخنان رؤسای جمهور روسیه و چین هم بازتاب داشت. ولادیمیر پوتین با اشاره به این مسئله و پایان اشغالگری آمریکا بر ضرورت خط و مواضع مشترک و همچنین استفاده از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های سازمان شانگهای برای بازسازی افغانستان و مقابله با تروریسم و افراط گرایی تأکید کرد. رئیس جمهور چین هم از کشورهای عضو سازمان شانگهای خواست همکاری خود را در زمینه مسائل مربوط به افغانستان افزایش داده و به انتقال پایدار در این کشور کمک کنند.
ابعاد اهمیت عضویت تهران در شانگهای
باوجود دیدارهای دوجانبه مهم رئیسی با همتایانش در دوشنبه باید مهم‌ترین رهاورد سفر رئیس جمهور به تاجیکستان را اعلام عضویت رسمی ایران در پیمان اقتصادی و امنیتی شانگهای قلمداد کرد. این تحول نقطه عطفی در روند قدرت‌افزایی این سازمان ۲۵ساله آسیایی بوده و فرصت‌های بی‌نظیری را پیش روی ایران تحت تحریم غرب قرار می‌دهد. شاید به همین دلیل بود که سران چین و هند از عضویت ایران به‌شدت استقبال کردند و رئیس جمهور روسیه اذعان کرد: پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای، به قدرت این سازمان می‌افزاید. ایران کانون تلاقی اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب آسیاست، بنابراین هم می‌تواند در رونق این بازار ۳۳۰ میلیارد دلاری تأثیرات ویژه داشته باشد و از آن سود ببرد و هم سیاست چندجانبه‌گرایی و عبور از نگاه منحصر به غرب را عملیاتی کند و حربه تحریم‌های غرب را کندتر از پیش نماید. عضویت ایران در پیمان شانگهای از نگاه نگران غرب، نماد تحقق یک کابوس بزرگ است. چند سال بود سیاستمداران غربی درباره انتقال محور قدرت جهانی از غرب به شرق هشدار می‌دادند و اکنون با عضویت ایران در پیمان شانگهای، نقطه عطفی در این روند جابه‌جایی رخ داده است.
پیامی به غرب و شرق
از سال ۲۰۰۵ یعنی چهار سال پس از تشکیل این سازمان تا امروز، ایران درخواست خود را برای اینکه عضو دائمی از سازمان شانگهای باشد ارسال کرده بود اما تا امروز این تقاضا از سوی اعضای دائم پذیرفته نشده بود. باوجود موانع خارجی ظاهری اما مانع عمده در داخل ایران بود. به هر حال با توجه به اینکه دو جهت‌گیری مهم اعلامی از سوی رئیسی در حوزه سیاست خارجی، توسعه روابط با همسایگان و اولویت بخشیدن به رویکرد نگاه به شرق بوده، این عضویت یک فرصت قابل توجه برای پیشبرد سیاست خارجی دولت جدید به شمار می‌آید. سازمان شانگهای در طول سالیان گذشته به سازمانی مبدل شده که هم همکاری‌های منطقه‌ای را توسعه بخشیده و هم موجب بهبود مناسبات در روابط دوجانبه کشورها بوده است. همچنین موجب ایجاد صلح و ثبات و گسترش امنیت در سطح منطقه و حتی در سطح نظام بین‌الملل شده است. از جذابیت‌های سازمان همکاری شانگهای اینکه کشورهای عضو و ناظر سازمان در مجموع بیشترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان هستند که با مساحتی در حدود یک چهارم سطح خشکی‌های زمین و حدود نیمی از جمعیت جهان، عملاً موجب بر هم خوردن جهان تک قطبی مطلوب آمریکا و ایجاد توازن قدرت در جهان چند قطبی شده‌اند. حال حضور ایران به عنوان عضو دائم در این سازمان با توجه به فعالیت‌ها و همکاری‌های گسترده اعضای آن در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، بازرگانی، پولی-بانکی، انرژی و فرهنگی قطعاً فضای مناسب‌تری را برای تعاملات بین‌المللی کشورمان فراهم خواهد آورد. افزون بر آن، این عضویت منفعت دیگری نیز در پی دارد، چراکه ایران در هیچ‌کدام از سازمان‌های مؤثر در منطقه حضور ندارد. در جنوب، اتحادیه کشورهای عرب و شورای همکاری خلیج فارس وجود دارد که با مخالفت‌های عربستان، عضویت ایران در این شورا رد شد، سازمان همکاری اقتصادی اکو نیز همکاری مؤثر و قابلیت چندانی ندارد، بقیه سازمان‌ها نیز ظرفیت تأثیرگذاری بالایی ندارند، ولی از آنجا که ایران به دنبال تثبیت جایگاه خود در شرق است و دولت سیزدهم هم تأکید فراوانی به افزایش ارتباط با کشورهای شرق و همکاری‌های اقتصادی دارد، شانگهای یک فرصت بی‌نظیر برای ایران فراهم می‌کند. در نهایت، نزدیکی ایران به کشورهای عضو سازمان شانگهای می‌تواند یک پیام جدی به طرف‌های غربی باشد مبنی بر اینکه ایران قصد دارد سیاست نگاه به شرق و اولویت همکاری با همسایگان را به شکل جدی دنبال کند. در عین حال برای غربی‌ها نیز می‌تواند این برداشت را ایجاد کند که سیاست اعمال فشار و در انزوا قرار دادن ایران، یک سیاست شکست خورده است؛ کما اینکه ایران می‌تواند در حوزه‌های دیگر، روابط خودش را با همسایگان و قدرت‌های بزرگ مثل روسیه و چین گسترش دهد.
واکنش‌ها به عضویت ایران در شانگهای
اما عضویت ایران در سازمان شانگهای واکنش‌های بسیاری نیز در فضای مجازی به دنبال داشت. سیدنظام الدین موسوی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی با اشاره به تأیید سند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، در توییتی نوشت: ایران به عنوان عضو رسمی اجلاس شانگهای پذیرفته شد. حالا در کنار روسیه، چین و هند، جمهوری اسلامی ایران ضلع چهارم «مربع قدرت شرق» را شکل می‌دهد. نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در پایان مطلب خود آورده است: وارد نظم نوینی در قرن ۲۱ شده‌ایم که از منظر اقتصادی و سیاسی، مربع قدرت شرق، اثرگذارترین بازیگر این نظم جدید است. عبدالله گنجی سردبیر روزنامه جوان هم با انتشار توییتی نوشت: عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای نقطه عطف در ایجاد تعادل و توازن در روابط آسیا با غرب است. از ظرفیت‌های به‌وجود آمده در حوزه اقتصاد و امنیت باید حداکثر استفاده را نمود. وی در انتهای این پیام از هشتگ «پیروزی سیاسی» استفاده کرد.
نظر شما