به گزارش قدس آنلاین، آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های موقوفه جهان اسلام توجه ویژه‌ای به موضوعات علمی و فرهنگی دارد و حاصل آن در ایجاد مؤسسات و مراکز متعدد در حوزه علم و فرهنگ نمود یافته است؛ به‌گونه‌ای که  می‌توان یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های این مجموعه را اثرگذاری علمی و فرهنگی برگرفته از چشمه جوشان حکمت، معرفت و آموزه‌های گران‌سنگ حضرت ثامن الحجج(ع) در ایران اسلامی و جهان قلمداد کرد.
با این نگاه، در سال ۱۳۹۹ و با ابلاغ ساختار جدید آستان قدس رضوی، سازمان علمی و فرهنگی این آستان تشکیل شد؛ سازمانی که قرار است با هماهنگی، تجمیع و تقویت فعالیت‌های این حوزه و حرکت منسجم تمام اجزاء و ارکان فرهنگی و تبلیغی، در جهت تحقق چشم‌انداز مطلوب آستان قدس و بسیج ظرفیت‌های فرهنگی در راستای ترویج اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی گام بردارد.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، با عبدالحمید طالبی  رئیس این سازمان به گفتگو نشسته‌ایم.

جناب آقای طالبی همان‌گونه که می‌دانیم در بند چهارم حکم انتصاب تولیت آستان قدس رضوی از سوی رهبر معظم انقلاب، به ظرفیت‌های فرهنگی آستان قدس رضوی و تأثیرگذاری آن در کشور و جهان اسلام اشاره شده است، دیدگاه جنابعالی به این بند از حکم صادره از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی چیست؟
بله، در بخشی از این حکم آمده که آستان قدس رضوی دارای ظرفیت بزرگ فرهنگی است و می‌تواند در سطح ملی و بین‌المللی تأثیرگذار باشد. در همین راستا طی حدود یک سال اخیر، ۵۰ درصد سیاست‌های ابلاغی و کلانی که توسط تولیت معزز آستان قدس رضوی ابلاغ شده به فعالیت‌های فرهنگی اشاره دارد و وظایف تحقق این فعالیت‌ها بر عهده سازمان علمی و فرهنگی نهاده شده است. البته نکته مهم این است که در کنار مسئولیت ساختاری این سازمان، وظیفه اصلی همه نهادهای آستان قدس رضوی تبیین معارف ناب محمدی و سبک زندگی و معارف رضوی است؛ ما باید این موضوع را با استفاده از آموزه‌های حضرت رضا(ع) در تمامی جنبه‌ها و ساحت‌های فردی، اجتماعی و تمدنی با کمک مؤسسات علمی و حضور بیشتر اقشار مردم تحقق بخشیم.

مشارکت مردم در این حوزه بسیار مهم و راهبردی است. آیا در سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی برای استفاده از ظرفیت‌های مردمی اقداماتی شده است؟
برای دعوت اقشار  مردم  به ساحت‌های مختلف فرهنگی نیاز به یک بسته فرهنگی داریم، در این خصوص با ظرفیت‌های خوبی که در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی از گذشته فراهم شده و گروه‌های متعدد علمی و پژوهشی که در مباحث مختلف علمی، فقهی، سادات، اخلاق اسلامی، فرهنگ و سیره رضوی و... مشغول به فعالیت هستند، می‌توانیم پشتوانه بسیار بزرگی برای تأمین محتوای علمی و فرهنگی داشته باشیم. همچنین برای مخاطبان مختلف از سطح مهدالرضاها و پیش دبستانی‌ها گرفته تا حوزه جوانان و نوجوانان در بنیاد فرهنگی رضوی و دانشگاه و از همه مهم‌تر، زائران و مجاورانی که به حرم مشرف می‌شوند، باید سعی کنیم توشه علمی و فرهنگی فراهم آورده و رابطه مستقیمی با آنان برقرار کنیم.

هدف‌گذاری برای ۵ میلیون مخاطب
ما در تلاش هستیم یک طرح جامع و کامل را با هماهنگی همه بخش‌های آستان قدس رضوی تهیه کنیم و ارتباطی فراتر از تشرف چندساعته‌ به حرم مطهر با زائران حضرت رضا(ع) برقرار کنیم. ما باید حداقل ۵ میلیون نفر از زائرانی که به بارگاه منور رضوی مشرف می‌شوند را مخاطب دائمی برنامه‌های علمی و فرهنگی خود قرار دهیم و برای آن‌ها برنامه‌ریزی ثابت داشته باشیم تا زمینه ارتباط و بهره‌مندی آنان از آموزه‌های قرآن، معارف رضوی و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) فراهم شود؛ به همین دلیل درصدد هستیم در این مسیر محصولات خوب و به‌روزی را در حوزه‌های علمی و فرهنگی به مردم ارائه دهیم. حضور ما در صحنه‌های اجتماعی با استفاده و اتکاء به وجود نورانی حضرت رضا(ع) یک سرمایه اجتماعی را در همه زمینه‌ها در سطح ملی و فراملی فراهم کرده است که باید از این مشارکت عمومی در تدوین و ترویج معارف ائمه اطهار(ع) و قرآن و معارف رضوی بهره‌مند شویم.

سؤال بعدی ما درباره برنامه‌ریزی‌های سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس برای تحقق بیانیه گام دوم انقلاب است. با توجه به این که در این بیانیه هم به بحث فرهنگ، پیشرفت زندگی ایرانی-اسلامی و معنویت تأکید شده؛ آستان قدس رضوی برای رسیدن به تمدن نوین انقلاب اسلامی که مورد تأکید رهبر و تولیت این آستان است چه برنامه‌ها و اهدافی را دنبال می‌کند؟
ما باید با افزایش تولیدات علمی و پژوهشی و فعالیت‌های فرهنگی، در آثار و فعالیت‌ها تعمیق و تثبیت ایجاد کنیم تا بتوانیم در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب نقش‌آفرینی کنیم، بر همین اساس این مهم را در دستور کار تمام مؤسسات فرهنگی قرار داده‌ایم. در این خصوص فناوری و زیرساخت‌های فرهنگی لازم ایجاد شده و درصدد ارتقا آن هستیم تا بتوانیم تولید محتوا و خدمات فرهنگی نوآورانه‌ای را متناسب با وضعیت فعلی و فضای روز جامعه ایجاد کنیم و در دسترس جوانان قرار دهیم. از آنجایی که سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی میراث عظیم شیعی و جهان اسلامی به شمار می‌رود و در چند سال اخیر نیز تلاش‌های خوبی انجام شده تا این میراث عظیم به بهره‌وری برسد و در اختیار نخبگان قرار گیرد، به پشتوانه این میراث عظیم می‌توانیم از ظرفیت محققان و پژوهشگران بنیاد پژوهش‌های اسلامی و دانشگاه‌های علوم اسلامی رضوی و امام رضا(ع)، بهره برده و مبانی فرهنگی را برای استفاده جوانان و نخبگان عرضه کنیم.

سه مرحله برای اقدامات
اولین چیزی که مدنظر ما است تأمین نیازهای علمی و فرهنگی خود مجموعه آستان قدس رضوی است. ما باید با بهره‌مندی از ظرفیت‌ مؤسسات آموزشی هدفمند حرکت کنیم و در تمام زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... اول برای خود آستان قدس رضوی کادرسازی کنیم و پیوند محیط آموزشی را با صحنه عمل هماهنگ کنیم، بعد در سطح استان نیازمندی‌ها را در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی رصد کنیم و اثرگذاری خود را ایفا کنیم. پس از آن نیز باید در سطح ملی و بین‌المللی علاوه بر فعالیت‌ها و خدمات اجتماعی، پیوست فرهنگی داشته باشیم.

توجه به ظرفیت جوانان
نکته مهم دیگر درباره بیانیه گام دوم انقلاب این است که بخش اعظم این بیانیه، به جوانان اختصاص دارد؛ در همین راستا ما نیز در مراکزی همچون مرکز قرآن و بنیاد فرهنگی رضوی به سمت جذب جوانان حرکت خواهیم کرد و علاوه بر آن می‌توانیم یک شبکه فعال اجتماعی را راه‌اندازی کنیم.

پیگیری طرح خادمیاری علمی
با هدف جذب نخبگان علمی و استفاده از ظرفیت این عزیزان در دانشگاه‌ها و محیط‌های علمی و پژوهشی آستان قدس رضوی درصدد هستیم با همکاری وزارت علوم و... از طرح خادمیاران علمی به‌صورت یک قاعده و ضابطه مورد تأیید وزارت خانه استفاده کنیم. به این صورت که استاد و دانشجوی نخبه ما که در دانشگاه و یا پژوهشگاه فارغ‌التحصیل شده است، بتواند خدمات علمی خود را در  شهر مشهد و یا سازمان ارائه دهد؛ در واقع ما به دنبال ایجاد  شبکه نخبگانی در سطح کشور هستیم.

یکی دیگر از عرصه‌های مهم فعالیت‌های آستان قدس رضوی، حوزه وقف و نذر است و پایه و اساس این نهاد بین‌المللی هم بر همین اساس بوده است. سازمان علمی و فرهنگی برای فرهنگ‌سازی و ترویج وقف و نذر چه برنامه‌هایی دارد؟
به اعتقاد بنده بحث وقف و نذر در امتداد تمدن‌سازی است و ما باید با توجه به نیاز جهان اسلام از تمام ابزارهایی که می‌تواند به ما در رسیدن به تمدن نوین اسلامی کمک کند، استفاده کنیم. آستان قدس رضوی باید با توجه به داشته‌های چندین هزار ساله خود، گام‌های بلندتر و عمیق‌تری را در راستای تمدن نوین اسلامی بردارد و این اقدام با مهندسی فرهنگی و همچنین پیوست‌نگاری علمی و فرهنگی در ساحت‌های مختلف آستان قدس رضوی میسر و محقق می‌شود. یکی از نیازهای مهم برای امتداد این تمدن‌سازی، استفاده از ظرفیت سنت حسنه وقف و نیاز و هدایت آن به سمت نیازهای روز این حوزه است. ما باید تلاش کنیم با فرهنگ‌سازی گسترده، نیات واقفان و ناذران را به سمت حوزه‌هایی هدایت کنیم که منطبق با شرایط روز کشور و جهان اسلام باشد و بتواند به رفع این نیازها کمک کند.

حرکت به سمت زیارت با معرفت و متعالی هم از جمله موضوعات مورد تأکید رهبر معظم انقلاب و تولیت آستان قدس رضوی است که به نظر می‌رسد سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس در کنار معاونت تبلیغات اسلامی مسئولیت‌هایی را در این حوزه برعهده دارد. بفرمایید این سازمان چه برنامه‌ها و راهبردهایی برای تحقق زیارت متعالی در حرم و خارج از حرم پیش‌بینی کرده ‌است؟
سیاست کلان آستان قدس رضوی نهادینه شدن زیارت متعالی و با معرفت است، ما باید با تولید علم در خصوص مفاهیم معرفتی و فرهنگی زائری که به حرم حضرت رضا(ع) مشرف می‌شود، زیارت متعالی را برای او فراهم آوریم. این مسئله بسیار مهمی است در حقیقت، بقاع متبرکه باید به قطب‌های فرهنگی تبدیل شوند.

تلاش برای گفتمان‌سازی زیارت اثربخش
قطب‌های فرهنگی متأثر از وجود نورانی حضرت رضا(ع) و معارف اهل بیت و رضوی باید بتوانند سبک زندگی اسلامی و هدایت علمی و عملی را برای جامعه ارائه دهند تا گامی برای رسیدن به تقویت و الگوسازی اهل بیت(ع) برداشته شود. در همین راستا باید برنامه‌های میان مدت و بلند مدتی را با همکاری و ارتباط محکم با مؤسسات زیرمجموعه این سازمان، و همچنین برنامه‌های فرهنگی مستدل، مستند و علمی همراه با نیازسنجی، گفتمان‌سازی و جریان‌سازی را در راستای ارتقا و اثربخشی زیارت فراهم آوریم که برای رسیدن به این مهم نیاز به بنیه علمی داریم که در مؤسسات ما تولید می‌شود.

لطفاً درباره رویکرد فعالیت‌ مجموعه‌های وابسته به سازمان، به‌ویژه دانشگاه‌ علوم اسلامی رضوی و دانشگاه امام رضا(ع)، هم توضیح بدهید؟
تا قبل از ابلاغ ساختار جدید آستان قدس رضوی، هرکدام از این مؤسسات مرجع تصمیم‌گیری مجزایی داشتند اما یکی از اهدافی که برای تشکیل سازمان علمی و فرهنگی مدنظر قرار گرفت، انسجام‌بخشی به این مؤسسات در راستای تعمیق فعالیت‌های فرهنگی و تأثیرگذاری بیشتر بود.

پژوهش‌های بنیادین در بنیاد پژوهش‌های اسلامی
بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، راهبرد مؤسسات پژوهشی ماست که برای ترویج معارف رضوی، اسلامی و سیره نبوی، علوی و رضوی شکل گرفته و در حال حاضر فراتر از این نیز وظایفی برای آن تعیین شده است. این وظیفه تأثیرگذاری و ایفای نقش در تمدن نوین اسلامی است.

بین‌المللی کردن فعالیت‌های دانشگاه‌ها

علاوه بر آن یکی از مسائل مهم، بحث بین‌المللی شدن فعالیت‌هاست که دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) در این حوزه موفق عمل کرده است و دانشگاه علوم اسلامی رضوی که در گذشته دارای سابقه درخشان و مؤثری بوده است، در حال حاضر باید نقش خود را در این حوزه پررنگ‌تر کند. ما می‌خواهیم این دو دانشگاه و بنیاد فرهنگی رضوی الگوی تحولی برای سایر مؤسسات فرهنگی و علمی باشند که برای رسیدن به این امر مهم و ارائه یک الگوی کامل و جامع نیاز به فعالیت بیشتری داریم.

نیاز به ارتقای استاندارد دوره‌های آموزشی مهدالرضا(ع)
همچنین ما مهدالرضاها را با استفاده از ظرفیت‌های محلی راه‌اندازی کردیم، اما با استاندارد مدنظر فاصله داریم و باید آن را ارتقا دهیم؛ از همین رو باید محیط آموزشی، مربیان و متون آموزشی داشته باشیم که از استاندارد بالایی برخوردار بوده و قابل ابلاغ برای سایر بخش‌ها باشد.

توجه به ابعاد مختلف نیازهای زائران به‌ویژه در حوزه فرهنگی و علمی، چه جایگاهی در برنامه‌ریزی سازمان داشته دارد؟
در این عرصه هم سازمان علمی و فرهنگی طرح‌ها و برنامه‌های متعددی داشته است. به‌عنوان مثال در ایام دهه پایانی ماه صفر برنامه‌هایی در محورهای موضوعی نماز، عبادت و بندگی، خدمت کریمانه، زیارت و توسل به اهل بیت(ع)، دعوت انسان‌ها به خوبی‌ها و خانواده؛ عفاف و پاک‌دامنی تدارک و پیش‌بینی شد ویژه‌نامه‌ای با عنوان «بندگی و همدلی» در اختیار مخاطبان قرار گرفت.
وظیفه ما تأمین نیازهای فردی و اجتماعی زائران است و برای رسیدن به این مهم باید برای تمامی اقشار مختلف جامعه ارائه محتوا داشته باشیم. متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم نیازهای زائران را به‌صورت جامع و کامل رفع کنیم و تک‌بعدی عمل کرده‌ایم. یکی از حوزه‌های مهم، حوزه فرهنگی و علمی است و از همین رو با استفاده از روش‌های جدید می‌توانیم منابع علمی را در اختیار زائران قرار دهیم. ما باید بخشی را در حرم مطهر رضوی برای معرفی مشاهیر و علمای مدفون در حرم اختصاص دهیم؛ همچنین لازم است حوزه سخنرانی‌ها و مداحی‌ها هم در کنار حفظ سنت‌های قدیم، به‌روزرسانی و استفاده از آن‌ها به روش‌های جدید را مدنظر داشته باشیم چراکه ذائقه مردم تغییر کرده است و ما طبق این ذائقه باید آنان را سیراب کنیم. بنابراین رویکرد تحولی و نوآوری در فعالیت‌ها نیز مدنظر قرار گرفته است.

آستان قدس رضوی در حوزه فعالیت‌های قرآنی باید الگو باشد
موضوع دیگر این است که قرآن و سنت دو ثقل مهم فعالیت‌های قرآنی است؛ اما متأسفانه تاکنون آنچه که حق قرآن بوده را ادا نکرده‌ایم. آستان قدس رضوی در حوزه فعالیت‌های قرآنی باید الگو باشد تا مردم با قرآن انس بگیرند و علاوه بر قرائت قرآن، به فهم، تدبر و عمل به قرآن  بیشتر توجه شود. به همین دلیل عمیق‌تر کردن اثرگذاری برنامه‌های قرآنی حرم نیاز به توجه بیشتری دارد؛ ما می‌توانیم از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی هم برای نشر معارف قرآنی بهره‌ بگیریم.

توسعه ارتباط بین‌المللی با علاقه‌مندان به فرهنگ اهل بیت(ع) و به‌ویژه دلدادگان حضرت رضا(ع) در جای‌جای جهان هم از راهبردهای آستان قدس رضوی است؛ سازمان علمی و فرهنگی برای رساندن پیام امام رضا(ع) به آن‌سوی مرزها چه اقداماتی داشته است؟
ما با گسترش فعالیت‌های داخل حرم و همچنین برقراری ارتباط با خارج از مرزها، می‌توانیم در حوزه بین‌الملل تأثیرگذار باشیم. در این راستا موسسه به نشر باید در حوزه ترویج معارف رضوی در حوزه بین‌الملل گام‌های بیشتری بردارد و تولیدات ویژه‌ای در این خصوص داشته باشد. یکی از نقایص انتشارات ما انتشار آثار تک‌زبانه است که دامنه مخاطبان را محدود می‌کند، در حالی که می‌توانیم برای انتشار آثار چندزبانه امکانات لازم را داشته باشیم. از سوی دیگر معاونت بین‌الملل سازمان علمی و فرهنگی در حوزه بین‌الملل فعالیت‌های متعددی را انجام داده است که می‌تواند در توسعه بین‌المللی فرهنگ رضوی مؤثر باشد. همچنین ما با عتبات عالیات و آستان‌های مقدس در سایر کشورها ارتباط فعال داریم و طی چند دوره جلسه مشترکی که برگزار شده، تعاملات فرهنگی خوبی با محوریت حضرت رضا(ع) در حال شکل گرفتن است.

انتهای پیام

منبع: استان نیوز