هدف اصلی از راه‌اندازی این هیئت، حمایت از گسترش کمی و کیفی برگزاری کرسی‌ها در حوزه‌های مختلف علمی و مساعدت در گسترش آزاداندیشی و شکل‌گیری جنبش ملی نقد و نظریه‌پردازی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی پژوهشی در کشور است.
این هیئت به منظور پیگیری اهداف خود، دانشگاه و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشکده‌ها را دعوت به تشکیل کمیته‌های دستگاهی با ریاست رئیس دانشگاه کرده است.
برای بررسی آنچه این مجموعه برای ایجاد کرسی‌ها و فضای نقادی علمی در دانشگاه‌ها انجام داده با حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، رئیس دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه تقدیم حضورتان می‌شود.
در سال‌های اخیر چه اقداماتی در حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی انجام شده است؟
نظریه‌پردازی کار سختی است. استاد باید ۳۰ تا ۴۰ سال زحمت بکشد تا به یک نظریه برسد. ولی کرسی ترویجی راحت‌تر است. اگر فردی در مقاله‌ای حرف تازه‌ای زده است در این فضا آن را در معرض نقد ناقدان قرار می‌دهد تا بحث و گفت‌وگوی علمی صورت گیرد. ما در کنار کرسی نظریه‌پردازی علمی و تخصصی، کرسی‌های علمی ترویجی را دائر کرده‌ایم. استادان، حتی استادیاران و مربیان هم می‌توانند کرسی‌های علمی ترویجی برگزار کنند.
اقدام دوم این بود که در هر دانشگاه بزرگ، یک کمیته و دستگاهی را ایجاد کردیم تا کرسی‌ها را مدیریت کنند. قبلاً همه کرسی‌ها در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی متمرکز بود. الان دست دانشگاه‌ها در تأیید و تصویب کرسی‌های علمی تخصصی، نظریه‌پردازی و نوآوری باز است و فقط باید شورای تخصصی طرحشان را بررسی و تأیید کند تا داوران و ناقدان را نهایی کنند.
در گام بعد، در آیین‌نامه ارتقا امتیازهایی برای کرسی‌ها درج کردیم و وزارت علوم قانع شد امتیازات کرسی‌های ترویجی، نوآوری و نظریه‌پردازی در ماده پژوهشی آیین‌نامه ارتقا قرار گیرد.
این سه اقدام سبب جهش دانشگاه‌ها در این زمینه شده است به‌طوری که اکنون طی ۷/۵ سال، بیش از ۴هزار کرسی ترویجی برگزار شده و تعداد کرسی‌های نظریه‌پردازی و نوآوری نیز از ۱۷کرسی به ۶۰کرسی رسیده است.
با توجه به آنچه اشاره کردید تا رسیدن به وضعیت ایده‌آل چقدر فاصله داریم؟
اکنون کرسی‌های نظریه‌پردازی، ترویجی و نوآوری تقریباً در همه دانشگاه‌های کشور نهادینه شده، البته ۶۰نظریه نوآوری تعداد زیادی نیست و باید تغییرات زیادی در ساختار آموزش عالی ایجاد شود. به عنوان نمونه در بحران کرونا بیشتر کشورهای آمریکایی، اروپایی، حتی هندوستان و شرق آسیا با فروکش کردن ویروس کرونا دانشگاه‌ها را با رعایت کامل شیوه‌نامه‌های بهداشتی حضوری کردند، اما متأسفانه در ایران با اینکه رئیس جمهور به‌صراحت اعلام کرد کلاس‌ها به صورت حضوری برگزار شود تا امکان برگزاری امتحانات حضوری فراهم شود و با وجود اینکه همه پارک‌ها، فروشگاه‌ها، اداره‌ها و سایر نهادها و سازمان‌ها و مراکز عمومی باز شده، وزارت علوم و وزارت بهداشت همکاری نمی‌کنند و این مسئله خسارت بزرگی به علم کشور وارد می‌کند که به طور حتم موجب آسیب رساندن به نظریه‌پردازی و نوآوری علم خواهد شد.
کرسی‌های ترویجی و نظریه‌پردازی بیشتر در چه موضوعاتی فعال هستند؟
همه موضوعات علوم انسانی از جمله علوم اسلامی، علوم اجتماعی، الهیات، هنر و معماری، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، عرفان و فلسفه اسلامی و... .
علوم فنی و علوم پایه، مأموریت هیئت‌های حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نیست.
برخی منتقدان معتقدند در کرسی‌های آزاداندیشی موفق نبودیم، چرا؟
چون در بخش تولید علم هم موفق نبودیم. چون ساختار دانشگاه‌ها، حافظه‌محور است و تفکرمحور نیست. حتی ساختار ارتقا نیز کمیت‌محور است نه کیفیت‌محور. اما در برگزاری کرسی‌های نقد و نوآوری موفق بودیم. در این ۵/۷سال ۴هزار و ۴۰۰کرسی ترویجی برگزار شد که عدد کمی نیست. فضای نقد باز شده و استادان می‌توانند دیدگاهشان را ارائه دهند، نقد کنند، نقد شوند و حتی امتیاز بگیرند بنابراین در این زمینه موفقیت نسبی حاصل شده است.
به نظر شما چقدر به انتظارات رهبر انقلاب در این زمینه نزدیک شده‌ایم؟
رهبری چند خواسته داشتند؛ یکی از آن‌ها نهضت تولید علم بود. دیگری کرسی‌های نقد و نظریه‌پردازی و همچنین کرسی‌های آزاداندیشی. مأموریت ما کرسی‌های آزاداندیشی نیست. در کرسی‌های آزاداندیشی چندان موفق نبودیم؛ چون مسئولیت در این بخش بیشتر با مجموعه‌های فرهنگی وزارت علوم و دانشگاه‌هاست. از نظر من به عنوان یک داور بیرونی، در این زمینه موفق نبودیم. البته به‌تازگی دانشگاه آزاد اسلامی ابتکار بسیار خوبی در برگزاری مسابقات کرسی‌های آزاداندیشی داشته است که به جای تنش، با هم به گفت‌وگو بپردازند که این مهم مورد تأیید رهبر معظم انقلاب نیز واقع شد و ایشان پیام تکریم و تشویق خود را ابراز کردند.
به نظر شما مهم‌ترین مانع برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها چیست؟
فکر می‌کنم اراده جدی در این زمینه نیست. یعنی معاونت‌های فرهنگی وزارت علوم و وزارت بهداشت باید این مقوله را جدی بگیرند و اراده جدی برای برگزاری این کرسی‌ها داشته باشند.
نظر شما