این شاعر از بخشی به نام «نگاهی دیگر» به عنوان بخش جنبی این دوره یاد کرده بود که در قالب این بخش آثاری که با نگاه نوآورانه و خاص نوشته شده باشند مورد داوری قرار می‌گیرند و معرفی می‌شوند. سه‌شنبه گذشته همزمان با نشست خبری این رویداد ادبی، برگزیدگان بخش ویژه به همراه نامزدهای چهاردهمین دوره جایزه جلال اعلام شدند. اما چرا این آثار در میان آثاری که به دبیرخانه ارسال شده به عنوان آثاری نوآور در ساختار یا محتوا انتخاب شده‌اند. در صفحه امروز به همراه معرفی کوتاه این آثار در گفت‌وگو با غلامرضا طریقی به بررسی این موضوع پرداختیم.
بخش «نگاهی دیگر» متوجه می‌شویم این آثار فقط از دو بخش رمان و مستندنگاری انتخاب شده‌اند بخش‌های دیگر اثری نداشتند؟ببینید اگر قرار بر این بود که داوران هر بخش اثری خاص معرفی کنند با نفس انتخاب، دچار تناقض می‌شد. ما از داوران خواستیم در حین داوری و از زمانی که کتاب‌ها را ارزیابی اولیه می‌کنند اگر با کتابی مواجه شدند که نگاه تازه‌ای دارد آن اثر را به ما معرفی کنند که این آثار از میان رمان‌ها و مستندنگاری‌ها انتخاب شده‌اند. همه کتاب‌هایی که نگاه خاصی در آن وجود داشت جمع‌آوری کردیم و از میان آن‌ها این پنج اثر انتخاب شد.
بعضی از این آثار در بخش‌های اصلی هم نامزد شده‌اند، هیچ منعی بر برگزیده شدن این‌ها در بخش‌های اصلی نبوده است؟
نه هیچ منعی وجود ندارد. ممکن است اثری هم برگزیده بخش اصلی شود و هم برگزیده بخش «نگاهی دیگر».
به هر حال نوآوری یکی از ملاک‌های ارزیابی آثار بخش‌های اصلی هم می‌تواند باشد. منظور شما از نگاهی دیگر چیست؟
ما بارها در جلسات داوری دیده‌ایم داوران راجع به بعضی کتاب‌ها بحث می‌کنند که فلان کتاب روی سوژه خوبی دست گذاشته اما در مراحل پایانی به لحاظ فنی نتوانسته همه امتیازها را کسب کند و از نامزد شدن بازمانده است. مثلاً کتاب «سلول‌های بهاری» یکی از آثاری است که برگزیده بخش نگاهی دیگر شد. غالب مستندنگارها یا به سراغ روایت‌های شهری رفته‌اند یا راویان سال‌های دفاع مقدس. اما نویسنده و پژوهشگر این کتاب به سراغ دکتر حسین بهاروند، استاد ممتاز و مؤسس پژوهشکده زیست‌شناسی و فناوری سلول‌های بنیادی پژوهشگاه رویان دانش بنیان رفته و زندگی این دانشمند را بررسی کرده است. نویسنده حرکت و نگاه تازه‌ای داشته که سایر مستندنگارها نداشته‌اند و از این جهت این اثر ارزشمند است. ممکن است همین اثر در مجموع در بخش ویژه همه امتیازها را از داوری نگیرد و نامزد نشود که نامزد هم نشده است اما به دلیل نگاه نویی که به موضوع مستندنگاری داشته مورد توجه قرار گرفته است.
به هر حال یکی از وظایف برگزارکنندگان جوایز ادبی، نور تاباندن به کتاب‌هایی است که منتشر شده و اگر به کتابی با هر سوژه‌ای که نگاهی دیگرگونه داشته نوری بتابانیم تا آن اثر مطرح شود و صاحب اثر متوجه شود به ارزشمندی کارش توجه شده و بقیه هم بروند سراغ این سوژه‌ها ما در مقابل آثار خاص وظیفه‌مان را انجام داده‌ایم.
آیا این بخش در دوره‌های بعدی هم مورد توجه قرار خواهد گرفت؟
مسئولیت بخش ویژه بر عهده دبیر اجرایی و علمی دوره‌های بعد است و باید ببینیم آیا این مسئله اولویت دوستان هست یا نه، اما آقای رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب به بخش ویرایش و بخش نگاهی دیگر توجه خاصی نشان دادند و شاید در سال‌های بعد این بخش‌ها ادامه پیدا کنند.
در انتخاب آثار این بخش چقدر کتاب‌محور بوده‌اید و چقدر ناشرمحور؟ چون کتاب‌ها فقط از چند ناشر خاص است.
اگر به نامزدها نگاه کنید می‌بینید از همه ناشران از نشر جمکران گرفته تا نشر چشمه اثر وجود دارد این مسئله نشان می‌دهد انتخاب‌ها بر اساس آثار بوده و نه ناشر. اتفاقاً با وجود اینکه ممکن است از دور به نظر بیاید بعضی از گروه‌های داوری هم‌طیف هستند اما این طور نیست.
بعضی از جلسات داوری از ۹ صبح شروع می‌شد و تا ۷ شب ادامه پیدا می‌کرد فقط به این دلیل که راجع به دو اثر بحث می‌شد اگر توافق‌های طیفی میان داوران وجود داشت که این بحث‌ها و چالش‌ها برای انتخاب اثر به وجود نمی‌آمد و دوستان راحت با هم به توافق می‌رسیدند.
نامزدها همیشه از همه طیف‌ها انتخاب می‌شوند اما نتیجه نهایی و برگزیده‌ها چنین چیزی را نشان نمی‌دهد.
داوران بر اساس آیین‌نامه داوری می‌کنند مثلاً در آیین‌نامه جایزه جلال نوشته شده: جایزه جلال، جایزه‌ای دولتی است و از سوی دولت جمهوری اسلامی به نویسندگان برتر داده می‌شود و یا نوشته شده جایزه جلال به کتابی تعلق می‌گیرد که در راستای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی باشد. به هر حال همین داوران ممکن است در جایزه خصوصی دیگری که نگاه ملی ندارد آثار دیگری انتخاب کنند اما قواعد جایزه حتماً در داوری رعایت می‌شود.
در نظر داشته باشید که اگر از میان گروه داوری فقط یکی از آن‌ها را با داور دیگری جابه‌جا کنید حتماً نتیجه تغییر خواهد کرد.
اما ممکن است مخاطبی بگوید چرا فلان نویسنده‌ای که من می‌شناسم و خیلی هم خوب می‌نویسد جایزه نگرفته، در پاسخ به این پرسش باید بگویم در سال ۹۹ که ناشران با رکود مواجه بودند خیلی از آثار نویسنده‌ها هم منتشر نشد پس با این شرایط و با توجه به آیین‌نامه جلال و ذوق، ذائقه و سواد تیم داوری می‌گویم انتخاب‌ها به عدالت نزدیک بوده است.
آیا همه بخش‌های اصلی این دوره برگزیده خواهد داشت؟
الان به صراحت نمی‌توانم پاسخ دهم اما دلیلی بر برگزیده نداشتن وجود نداشت. اغلب گروه‌های داوری معتقد بودند باید در همه بخش‌ها منتخب داشته باشیم ممکن است در بعضی بخش‌ها فاصله نبوده و شایسته تقدیر معرفی شود و ممکن است فاصله محسوس باشد و برگزیده را انتخاب کنند اما تلاش این است که در همه بخش‌ها برگزیده
داشته باشیم.
نظر شما