سه فیلم که همه با حمایت ارگان‌های حاکمیتی از حوزه تا فارابی و مرکز گسترش و سیمافیلم تولید شده‌اند تا معلوم سازند همچنان بخش خصوصی سینمای ایران جرئت هزینه‌کرد برای تولیدات جنگی ندارد.

سینمای دفاع مقدس امسال با سه فیلم در جشنواره فیلم فجر حاضر خواهد شد که هر کدام موضوع خاصی را دنبال می‌کنند. از پرداختن به زندگی شهید باکری گرفته تا نقش پدافند در دوران دفاع مقدس و حضور بانوان در جبهه.فیلم‌های «۲۸۸۸»، «موقعیت مهدی(باکری)» و «دسته دختران» سه فیلمی هستند که در این دوره از جشنواره فیلم فجر به صورت مستقیم به جنگ یا به اصطلاح دفاع مقدس پرداخته‌اند.

ژانر دفاع مقدس یا ژانر جنگ؟

سینمای دفاع مقدس از اولین سال جنگ تحمیلی و حتی پیش از راه‌اندازی جشنواره فیلم فجر متولد شده است. برخی در استفاده از سینمای دفاع مقدس از واژه «ژانر» نیز استفاده می‌کنند و آن را تنها ژانر ایرانی در سینما می‌دانند.

با آنکه این ایده نیز وجود دارد که اطلاق واژه ژانر به سینمای دفاع مقدس اغراق‌آمیز است و راه طولانی برای رسیدن به آن در پیش است و باید همان ژانر جنگ را بر آن اطلاق کرد با این حال یکی از راه‌های اثبات سینمای دفاع مقدس به عنوان یک گونه سینمایی، تداوم تولید فیلم‌های متعدد و حضور آن‌ها در جشنواره‌های سینمایی است.

با آنکه بسیاری از فعالان سینمای دفاع مقدس از نبود حمایت و کارشکنی‌ها گلایه دارند و بعضاً با دلسردی مجبور به رها کردن سینمای دفاع مقدس می‌شوند، ولی آن‌هایی که باقی مانده‌اند نشان داده‌اند عاشق سینمای دفاع مقدس هستند.

 حضور خلبانان در جنگ

فیلم ۲۸۸۸ به کارگردانی کیوان علیمحمدی و علی‌اکبر حیدری که با حمایت مرکز گسترش تولید شده از جمله نخستین فیلم‌هایی است که برای حضور در چهلمین جشنواره فیلم فجر اعلام آمادگی کرد.ابتدا قرار بود این فیلم با حضور امید بنکدار ساخته شود که کارهای مشترک زیادی با علیمحمدی تولید کرده است.

اسم اولیه این فیلم «سوباشی» بود؛ سوباشی نام روستای کوچکی در استان همدان است که علت شهرت آن استقرار یک سایت راداری در آن منطقه است.

سایت سوباشی در طول دوران جنگ هشت ساله ایران و عراق نقش مهمی در رهگیری هواپیماهای مهاجم عراقی داشت. عراق تلاش زیادی برای از بین بردن این سایت راداری انجام داد و در نهایت پس از قبول قطعانه ۵۹۸ با حمله هواپیماهای عراقی، اتاق عملیات سایت سوباشی مورد اصابت موشک قرار گرفت و چند تن از کارکنان آن به شهادت رسیدند.

۲۸۸۸؛ روایت اتاق عملیات رادار سوباشی و قهرمانان شهیدی است که در آنجا فعالیت می‌کردند و با رهگیری هواپیماهای دشمن و هدایت پدافند داخلی مانع از به سرانجام رسیدن بسیاری از مأموریت‌های دشمن شدند و جان افراد بی‌گناه زیادی را نجات دادند.

در خلاصه داستان این فیلم آمده: «بیژن، افسر کنترل شکاری در اتاق تاریک عملیات در انتظار بازگشت عباس دوران و محمود اسکندری، دو خلبان هواپیماهای اف۴ است که برای بمباران به بغداد حمله کرده‌اند. برای لو ‌نرفتن عملیات بیژن باید سکوت رادیویی را حفظ کند. مدت زیادی از زمان پیش‌بینی شده عملیات گذشته که صدای اسکندری را می‌شنود: بیژن، ما برگشتیم، مدد کن».از نکات مهم این فیلم که بازیگران زیادی نیز دارد، فیلم‌برداری آن به شیوه سیاه و سفید است.

درباره شهید مهدی باکری

سیمافیلم در راستای ساخت آثاری با محوریت زندگی سرداران شهید دفاع مقدس، سریالی به نام «عاشورا» تولید کرده است. این سریال ۶قسمتی تلویزیونی دارای یک نسخه سینمایی به نام «موقعیت مهدی(باکری)» است.

سیمافیلم در سال‌های نه چندان دور، مشارکت خوبی در جشنواره فیلم فجر داشته است، از آثار مهم صداوسیما در دوره‌های فجر می‌توان به «لیلی با من است» و «مهمان مامان» اشاره کرد.

با وجود تولید آثار مطرحی از سوی سیمافیلم و موفقیت آن‌ها در جشنواره فیلم فجر، سال‌ها بود که صداوسیما نتوانسته بود کار در خور توجهی را به فجر ارسال کند و سال‌های زیادی نیز جزو غایبان فجر بوده است.

امسال نسخه سینمایی شده سریال «عاشورا» با کارگردانی ‌هادی حجازی‌فر در جشنواره فیلم فجر حاضر شده است. این فیلم به تهیه‌کنندگی حبیب والی‌نژاد به فجر آمده، در حالی که تهیه‌کنندگی سریال بر عهده ابوالفضل صفری است! 

در خلاصه داستان این فیلم آمده است: «مهدی باکری، فرمانده لشکر۳۱ عاشورا از برادر کوچک‌ترش حمید می‌خواهد با وجود مشکلاتی که برایش پیش آمده به منطقه برگردد و در کنار او باشد. حمید می‌پذیرد و همراه می‌شود. حالا پس از عملیات خیبر، مهدی باید تنها به خانه برگردد...». 

روایتی زنانه از حضور زنان در دفاع مقدس

منیر قیدی با ساخت فیلم «ویلایی‌ها» به سینمای ایران معرفی شد. اثری که در آن به نقش زنان در پشتیبانی از جبهه‌ها و شرایط زندگی خانواده رزمندگان در طول دوران دفاع مقدس می‌پردازد.

قیدی امسال با فیلم جدیدش «دسته دختران» که با حمایت حوزه و فارابی تولید شده، باز هم روایتی زنانه از حضور زنان در دفاع مقدس را به تصویر کشیده است.

حضور بانوان در دفاع مقدس از نکاتی است که در تاریخ سینمای دفاع مقدس کمترین توجه به آن شده است و فیلمسازانی مانند قیدی توانسته‌اند راه جدیدی را در روایت جنگ تحمیلی باز کنند. فیلم دسته دختران، داستان حضور بانوان در مقاومت خرمشهر در روزهای ابتدایی دفاع مقدس است.

در خلاصه داستان ارائه شده از این فیلم صرفاً به بیان این جمله بسنده شده: «دسته دختران قصه‌ زنان جنگ است. گروهی جا مانده از روایت‌های پیروزمردانِ پیکارها در طول تاریخ...». 

در فیلم «دسته دختران» نیکی کریمی، پانته‌آ پناهی‌ها، فرشته حسینی، هدی زین‌العابدین و صدف عسگری گروه زنان مبارز را شکل می‌دهند. این فیلم محصول مشترک «فارابی» و حوزه هنری است.

از ۲۲ فیلم حاضر در چهلمین جشنواره فیلم فجر، سه فیلم با محوریت دفاع مقدس حضور دارند. این رقم چیزی کمتر از یک هفتم ظرفیت جشنواره است. با آنکه می‌توان حضور این تعداد فیلم را به فال نیک گرفت، ولی در صورت توجه می‌توان تولید آثار سینمای دفاع مقدس را بالا برد و در سال‌های آینده، آثار بیشتری را برای حضور در جشنواره فجر معرفی کرد.