نهاد خانواده و به‌ویژه زنان و مادران نیز به عنوان یکی از اصلی‌ترین پایه‌های تحول در نظام کشور، تغییرات و پیشرفت‌های شایان توجهی را در بیش از چهار دهه گذشته تجربه کرده‌اند. مینو اصلانی؛ مسئول امور زنان مرکز مطالعات راهبردی ستادکل نیروهای مسلح و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با ما به دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه زنان و خانواده اشاره می‌کند که در ادامه تقدیم حضورتان می‌کنیم. 

تأثیرگذاری نقش تاریخی زنان در تحولات انقلاب اسلامی با چه پیشینه‌ای از آن‌ها قابل اثبات است؟

زنان به لحاظ هویت و به دلیل جایگاه و شأنی که داشته‌اند، افرادی تأثیرگذار در تاریخ به‌ویژه تاریخ اسلام بوده و در تمامی برهه‌ها نقش‌هایی کلیدی ایفا کرده‌اند. در تاریخ اسلام همواره به وجود بانوانی آسمانی همچون حضرت خدیجه(س)، حضرت فاطمه زهرا(س)، حضرت زینب(س) و حضرت معصومه(س) بالیده و می‌بالیم که در مقدرات اصلی هدایت انسان سهم بسزایی داشته‌اند. در واقع زنان به دلیل ذات برانگیزانندگی خود می‌توانند غیرت جامعه را به جوش آورند و تأثیرگذار باشند و موجب پویایی و حرکت جامعه شوند. امام راحل هویت زنانگی زن را احیا کرد و آن را درخدمت انقلاب اسلامی قرار داد. یعنی شناخت هویت زن و به رسمیت شناختن او موجب شد زنان در مسیر تعالی جامعه قرار گیرند. پیش از پیروزی انقلاب نیز این استعدادهای ذاتی در زنان وجود داشت ولی به دلیل شرایط زمانی فروخورده شده بود، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی حضرت امام(ره) نقش‌هایی را برای زن ترسیم کردند و توانستند استعدادهای درونی و ذاتی زنان را شکوفا کنند و به منصه ظهور برسانند.

بنابراین انقلاب اسلامی شرایطی را فراهم ساخت که زنان با استفاده از ویژگی‌های ذاتی خویش در تمامی صحنه‌های انقلاب حضور داشته باشند؛ به‌طوری که به اذعان حضرت امام(ره) و بسیاری از پژوهشگران و صاحبنظران اگر زنان در این انقلاب حضور پیدا نمی‌کردند به طور حتم انقلاب به پیروزی نمی‌رسید. زنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال‌های دفاع مقدس و پس از آن با شناخت ابعاد حاکمیتی اسلامی آن را به خانواده و جامعه منتقل کردند و این تأثیر فرهنگی است که به لحاظ تحلیل موقعیت توسط بانوان اتفاق افتاده است. 

نقش زنان در تعالی نهاد خانواده چه بوده است؟

زنان محور اصلی خانواده در به هم پیوستگی هستند و نقشی که مادر در خانواده ایفا می‌کند مانند نخ تسبیحی است که اعضای خانواده را به هم پیوند می‌دهد و موجب استحکام، تقویت و تعالی خانواده می‌شود. در دوران انقلاب اسلامی نیز زنان با مهارت‌ها و آگاهی‌هایی که بدست آوردند و با بصیرتی که در فرایند انقلاب اسلامی بدست آمد، توانستند این نقش را در خانواده بهتر ایفا کنند و فرایند این آگاهی زنان نقشی بود که در سال‌های دفاع مقدس در خانواده و جامعه و موقعیت‌سنجی برای پیشرفت کشور ایفا کردند. به عنوان نمونه با شهادت شهید احمدی روشن‌ها، مادران جوانان فرهیخته اعلام کردند فرزندان ما همه احمدی روشن، رضایی‌نژاد و شهید حججی هستند. در واقع زنان به‌ویژه در خانواده و به عنوان مادر توانستند در موقعیت‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی، کشور را به خوبی درک کنند و خانواده را درمسیر تعالی و پیشرفت کشور قرار دهند. 

وقتی مادران ما در دامن خود شهید حججی، شهید احمدی روشن و شهید رضایی‌نژاد را پرورش دهند نشان می‌دهد موقعیت درستی را تشخیص داده‌اند. وقتی مادران مسیر اخلاق و معنویت و مسیر پیشرفت علمی کشور را هدف قرار می‌دهند می‌توانند فرزندانشان را در همان مسیر تربیت کنند. بنابراین مادران ما در دوره‌های مختلف پس از پیروزی انقلاب اسلامی موقعیت‌شناس بوده اند و آگاهی و شناخت لازم را برای درک موقعیت‌ها داشته‌اند همان‌گونه که اکنون بسیاری از مادران نگران استفاده نادرست فرزندانشان ازفضای مجازی هستند و می‌کوشند با افزایش سواد رسانه‌ای خود، آن‌ها را به مسیر صحیح بهره‌گیری از فضای مجازی هدایت کنند و اجازه ندهند فضای مجازی به عنوان یک تهدید برای فرزندانشان عمل کند. البته ضرورت دارد جامعه و مسئولان نیز در این زمینه مادران را همراهی کنند. در این مسیر نقش پدران هم بسیار مؤثر است و زن موفق زنی است که بتواند محیطی را فراهم کند که نقش پدر نیز به عنوان ستون خیمه خانواده در آن به‌خوبی دیده شود.

اگر بخواهیم نقش زنان را در فعالیت‌های اجتماعی پیش و پس از انقلاب مقایسه کنیم چه مواردی ملموس‌تر است؟

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مشارکت‌های اجتماعی زنان به دلیل فضای نامطلوبی که وجود داشت و استفاده‌های ابزاری‌ای که از زنان می‌شد بسیار کمرنگ بود؛ به‌ویژه در دوران حکومت پهلوی که معتقد بودند زن ایرانی باید سرتا پا غربی باشد تا آدم محسوب شود. این نوع نگاه مانع حضور اجتماعی بسیاری از بانوان فرهیخته شده بود. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی بستر ارزشمند فراهم شد تا زنان بتوانند به لحاظ علمی و فعالیت اجتماعی همگام با مردان رشد کنند و با راه‌اندازی نهادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متعدد در جامعه، حضور مثبت و موفق پیدا کنند.

به طوری که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ما به تعداد انگشتان دست بانوی نویسنده نداشتیم اما اکنون بیش از 12هزار بانوی نویسنده در تراز ملی و بین‌المللی قلم می‌زنند و یا تعداد بانوانی که عضو هیئت علمی دانشگاه‌ها بودند، بسیار اندک بود؛ اما اکنون هزاران استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی خانم داریم که به لحاظ علمی بسیار سرآمد هستند و در دنیا درخشیده‌اند.

همچنین پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه ورزش تعداد رشته‌هایی که بانوان می‌توانستند شرکت کنند بسیار کم بود چرا که مربیان رشته‌های ورزشی مرد بودند که با فرهنگ ما در تعارض بود، اما امروز بیش از40هزار مربی زن در حوزه‌های مختلف ورزشی حضور دارند و بانوان ورزشکار ما توانسته‌اند با داشتن حجاب اسلامی و با حضور در مجامع بین‌المللی، مدال‌های متعددی در این حوزه برای کشور کسب کنند. یا نهادی مانند بسیج که میلیون‌ها بانوی فرهیخته و توانمند را در این تشکیلات مردمی پرورش داده و اکنون در حوزه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تبلیغات اسلامی نقش‌آفرینی می‌کنند. این موقعیت‌ها را انقلاب اسلامی برای بانوان فراهم کرده است.