گروه ترجمه قدس آنلاین (امیرمحمد سلطانپور) - این قرارداد که برای به روز رسانی پیمان همکاری اقتصادی قبلی در سال ۲۰۰۱ در نظر گرفته شده، افزایش همکاری در زمینه های امنیتی، حمل و نقل و تجارت بین تهران و مسکو را مطرح می کند. این توافق هنوز در حال مذاکره است و دولت ایران اعلام کرده که مفاد آن باید ابتدا علنی شده و به تصویب مجلس برسد. قرارداد همکاری بیست ساله، از سال گذشته مورد بررسی قرار گرفته و در حالی که ایران موفق به جلب نظر پوتین برای این توافق بوده، ممکن است این قرارداد در آینده ای نزدیک محقق نشود. با این حال، این توافق از آنجایی ارزشمند میشود که نشان دهنده اعتقادات خاص تهران و مسکو در مذاکراتشان با غرب است.

ایران و روسیه هر دو در استراتژی های منطقه ای خود بر سر دوراهی قرار دارند. در ۸ فوریه، هیئت ایران برای هشتمین و احتمالاً آخرین دور مذاکرات احیای برجام به وین بازگشت. برخلاف توافق‌های متعارف، برجام به دلیل بی‌اعتمادی متقابل شکل گرفت و ایران این بار نیز به‌شدت به دنبال تضمین‌هایی است که واشنگتن از تعهدات خود مانند سال ۲۰۱۸ سرپیچی نکند. ایران همچنین بر حذف همه تحریم‌ها در ازای پایبندی به توافق هسته‌ای پافشاری می‌کند.

به عنوان یکی از امضاکنندگان توافق هسته ای، برخی روسیه را «وکیل» ایران در روند مذاکره مجدد می دانند. مذاکرات وین در حالی از سر گرفته می شود که روسیه از طریق امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه وارد مذاکرات خود با غرب شده است. روسیه در حال حاضر درگیر یک بن بست با ناتو و اوکراین نیز می باشد، یعنی جایی که با حضور  بیش از صد هزار سرباز روسی در مرزهای اوکراین، پوتین نگرانی های خود را در مورد آنچه که تجاوز ناتو به جناح غربی روسیه می داند، ابراز کرده است. در روزهای آینده، رویکردهای دیپلماتیک تهران و مسکو با ایالات متحده و همتایان اروپایی آن به طور قابل توجهی بر چشم انداز تنش زدایی در شرق اروپا و خاورمیانه تأثیر خواهد گذاشت. با این حال، هر دو کشور به دنبال منافع شخصی خود هستند و توافقنامه همکاری بیست ساله ممکن است پیامدهای مهمی در این فرآیند داشته باشد.

دولت ایران بر تبلیغات منافع اقتصادی و امنیتی توافق ایران و روسیه تمرکز کرده است. روسیه در حال حاضر به ترتیب ۴ درصد و ۲ درصد از واردات و صادرات ایران را شامل می شود. تهران قصد دارد حجم تجارت خود با روسیه را به ۲۵ میلیارد دلار برساند. این هدف ممکن است بیش از حد جاه طلبانه به نظر آید، اما در سال ۲۰۰۷، ایران پیش بینی کرده بود که تجارت خود را با روسیه در یک دهه آینده به ۲۰۰ میلیارد دلار خواهد رساند. با این حال، تجارت دوجانبه در سال ۲۰۲۱ بیش از ۳.۵ میلیارد دلار بوده است. در مقایسه، تجارت سالانه روسیه با ترکیه بین ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار است. تحریم های ایالات متحده به عنوان مانع اصلی در این بین عمل می کند و چشم انداز تجاری تهران را محدود کرده و هر گونه تعهد بلندمدت شرکای تجاری آن ها را پیچیده می کند. گذشته از منافع تجاری مستقیم خود با روسیه، ایران همچنین به دنبال تضمین تعهدات اقتصادی گسترده تری در قبال اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. پوتین در دیدار حضوری با رئیسی از ایجاد منطقه آزاد تجاری بین ایران و این اتحادیه حمایت کرد. رئیسی در میان شک و تردیدها نسبت به رفع تحریم های ایران با چشمانی امیدوار به چنین پیشرفت های مالی می نگرد.

ایران علاوه بر پتانسیل اقتصادی خود، توافق بیست ساله را راهی برای تحکیم همکاری امنیتی خود با روسیه و تضمین قراردادهای تسلیحاتی جدید می داند. ایران پس از برگزاری رزمایش دریایی سه جانبه با نیروی دریایی روسیه و چین در ۲۱ ژانویه، از افزایش همکاری نظامی برای نشان دادن همبستگی دفاعی با حامیان خارجی خود حمایت می کند. گزارش ها حاکی از آن است که تهران به دنبال خرید جنگنده های سوخو-۳۵ ساخت روسیه برای بازسازی نیروی هوایی ایران نیز هست. دولت رئیسی همچنین علاقمند به خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ است. در حالی که تحریم شورای امنیت سازمان ملل که صادرات تسلیحات به ایران را ممنوع می کرد در اواخر سال ۲۰۲۰ به پایان رسید، روسیه از هرگونه معامله با ایران سر باز زده است. یکی از انگیزه های روسیه برای این امر این است که تهران ممکن است بودجه لازم برای چنین معاملاتی را نداشته باشد. از زمان خروج دونالد ترامپ از برجام، ذخایر ارز خارجی و طلای ایران به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. ایران برای دستیابی به تسلیحات روسی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار برنامه ریزی کرده بود، اما وضعیت مالی وخیم آن ها برخی از تحلیلگران را متقاعد کرده که هرگونه قرارداد دفاعی با کرملین ممکن است تنها به ۲ میلیارد دلار برسد. توافقنامه همکاری می تواند ایران را قادر سازد تا در ازای تخفیف های بیشتر برای تسلیحات روسیه، به شرایط مطلوبی در بخش نفت و گاز خود دست یابد. اما این هزینه فقط مالی نیست، زیرا روسیه روابط نزدیکی با رقبای منطقه‌ای ایران از جمله اسرائیل و عربستان سعودی نیز دارد. پوتین نمی خواهد تعادل را در روابط خود با قوی ترین قدرت های خاورمیانه به خطر بیندازد. در کرملین کسانی وجود دارند که منافع امنیتی مستقیمی را از توافق بلندمدت با تهران نمی بینند.

دورنمای توافق بیست ساله در ایران نیز حامیان و منتقدان خاص خود را دارد. این قرارداد شبیه پیمان همکاری بیست و پنج ساله تهران با پکن است که اخیرا عملیاتی شده است. در حالی که برخی از توافق ایران و روسیه برای تنوع بخشیدن به وابستگی تجاری تهران به جز چین حمایت می کنند، منتقدان نگران دادن امتیازات فراسرزمینی مانند امتیازاتی هستند که در دوره قاجار به دولت روسیه داده شد. به عنوان مثال، گازپروم روسیه و ترانس نفت اخیرا بزرگترین سهام را در میدان گازی تازه کشف شده چالوس ایران به دست آورده اند. روسیه تخمین زده که این میدان گازی می تواند ۵۲ درصد نیاز اروپا را طی مدت بیست سال تامین کند. دو شرکت چینی ۲۸ درصد از عرضه را به اشتراک خواهند گذاشت و باقیمانده تولید میدان گازی به شرکت گاز ایران اختصاص خواهد یافت. بنابراین، برخی از منتقدان بر این باورند که ایران ممکن است پتانسیل اقتصادی بلندمدت خود را قربانی کاهش مالی کوتاه مدتش کند.

تفاوت در منافع ژئوپلیتیکی ایران و روسیه این پرسش را مطرح می‌کند که توافق بیست ساله تا چه حد می‌تواند همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و صنعتی این کشورها را تقویت کند. اما حتی اگر  این توافق منافع ملموس کمی برای هر یک از طرفین داشته باشد، ابن قرارداد می‌تواند اهرم سیاسی را به تهران و مسکو بدهد که در مذاکرات خود با غرب به دنبال آن هستند. عامل مشترک بین این دو کشور مذاکرات کنونی آنها با ایالات متحده و متحدانش است. اگر وضعیت در اوکراین تشدید شود، پوتین ممکن است به تعهدات کامل خود در قبال ایران در تلاش برای تحت فشار قرار دادن ایالات متحده و متحدانش در ناتو در جبهه‌ای دیگر، دست بزند. کرملین همچنین ممکن است از تهدید فروش تسلیحات به ایران به عنوان اهرم سیاسی در مذاکرات بر سر اوکراین استفاده کند. به این ترتیب، یک توافق بیست ساله ممکن است یک معامله واقعی تسلیحاتی را فراهم نیاورد، اما تهدید رسیدن به چنین معامله ای می تواند به عنوان یک ابزار چانه زنی به کار گرفته شود. به همین ترتیب، ایران می‌تواند از این توافق برای نشان دادن این موضوع استفاده کند که در صورت ادامه تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده، از استراتژی‌های جایگزین دوری نخواهد کرد. رئیسی منتظر توافق هسته ای نخواهد ماند تا شکل ادامه دوران ریاست جمهوری اش را تعیین کند. با توجه به مذاکرات جداگانه ایران، روسیه و غرب با یکدیگر، امکان به وجود آمدن یک پیمان بیست ساله بین ایران و روسیه، شاید برای غرب مهمتر از خود ایران و روسیه باشد.

*بازنشر مطالب دپارتمان ترجمه به منزله تأیید یا رد محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان قدس آنلاین منتشر می‌شود.