به گزارش قدس آنلاین، اگر در ماه رجب با همه عظمتی که دارد منادی الهی در شب‌ها به شب زنده‌داران بشارت انس با پروردگار را می‌دهد، در ماه مبارک رمضان در همه لحظه‌های شبانه‌روز منادی الهی ندا در می‌دهد که ای خوشه‌چینان خیرات! بشتابید که همه امکانات برای سیر الی الله فراهم است! و ای حریصان بر زشتی‌ها! حریم این ماه را حفظ و گناهان را کم کنید.
در چنین فرصتی و برای ورود به ماه مبارک رمضان لازم است از ماه‌های قبل مواردی را تدارک ببینیم. حال اولیای الهی در این اوقات مانند کسی است که می‌خواهد به محضر بزرگی مشرف شود و از قبل نگران است چگونه بر محضر او وارد شود تا مورد قبول او واقع شود. طبیعی است با چنین توصیفاتی، برای ورود به چنین ماه عظیم و پربرکتی و برای بهره‌گیری بهتر از آن باید دست به دامن راهبردهای عملی شد. محمدتقی فیاض بخش در دفتر سوم «ادب حضور» با عنوان «اسرار ماه رمضان» به سراغ همین موضوع رفته و در قالب ۱۱ توصیه سلوکی سعی کرده با بیانی ساده، دستورالعملی قابل اجرا در اختیار مشتاقان ضیافت خدا در این ماه قرار دهد. در ادامه به اختصار این توصیه‌ها را می‌خوانیم.
محاسبه گذشته، پیش از ورود به ماه مبارک رمضان
مرحوم سید بن‌طاووس در کتاب اقبال‌الاعمال با ادله نقلی و عقلی ثابت می‌کند گرچه ماه محرم اول سال قمری به لحاظ تقویمی است، ولی این برای عموم مردم و امور جاری زندگی است و برای اولیای الهی، اولین ماه سال، رمضان است؛ زیرا علاوه بر روایات مربوط که صراحت دارد ماه رمضان اول سال است، شب قدر نیز که شب تعیین سرنوشت انسان است دراین ماه واقع شده، بنابراین با حلول ماه مبارک، سال اولیای الهی نو می‌شود و با محاسبه و مراقبه و عبادت و تهجد و دعا، خود را برای ورود به سال جدید آماده می‌کنند و چنین آمادگی‌ای تنها در ماه رمضان تحصیل می‌شود.
بنابراین همان‌طور که ما در ابتدای ورود به سال جدید، در کسب‌وکار و امور مالی خود محاسبه دقیقی می‌کنیم، پیش از ماه رمضان نیز که آغاز سال جدید سلوکی است، لازم است محاسبه دقیقی در امور خود داشته باشیم و نقاط کور و تاریک زندگی خود را پیش از آنکه به ما ارائه دهند و راهی برای جبران نداشته باشیم و تنها حسرت بر فرصت‌های از دست رفته بخوریم پیدا کنیم و در ماه مبارک رمضان جبران مافات نماییم.
قرار دادن خود در حمایت یکی از اولیای الهی(ع)
مرحوم سید در اقبال نکته‌ای را در آغاز ماه مبارک رمضان بیان می‌کند که مورد توجه علمای پس از ایشان، از جمله السالکین در «المراقبات» قرار گرفته که خلاصه آن چنین است: از آنجا که ماه مبارک رمضان برای اولیا، اول سال سلوکی محسوب می‌شود و چون هر روز از عمر آدمی بخشی از سفر او به سوی آخرت است، بنابراین سالک باید در ابتدای اولین ماه سال، خود را برای سفر ۱۲ ماهه پیش رو آماده کند.
حال از یک سو هر مسافری نیازمند رفیق راه و نیز راهنما و حامی و محافظی امین و قوی است و از سوی دیگر، سنت بزرگان این بود که هر گاه میهمانی را در کنف حمایت خود می‌پذیرفتند تا زمانی که او در حریم ایشان قرار داشت، به عنوان عضوی از افراد خانواده خود محسوبش می‌کردند و تا پای جان در حمایت از او می‌کوشیدند، حتی اگر آن میهمان عاصی یا کافر بود. بنابراین بسیار سفارش شده که سالک در همان ابتدای ماه مبارک، خود را در امان یکی از اولیای الهی(ع) قرار دهد.
اهل بیت عصمت و طهارت(ع) اصل و خانه جود و کرامت‌اند و اگر ما را به میهمانی پذیرفتند، ان‌شاءالله تا پایان سال از شر شیاطین انسی و جنی در امان نگه خواهند داشت و البته میهمان نیز باید حریم صاحب‌خانه را حفظ کند و در حد خود، هدیه‌ای برای صاحب خانه ببرد. این هدیه می‌تواند تعهدی عملی برای سال پیش رو و در حد بضاعت خود برای مولی باشد و به درگاه ایشان تقدیم شود.
کم کردن اشتغالات دنیوی
به طور کلی، پرداختن به اشتغالات دنیوی در ماه رمضان مطلوب نیست. در این ماه بهتر است مقداری از اشتغالات کاهش یابد و در ماه میهمانی خدا، همه فکر و ذکر به صاحب خانه باشد. معامله سالکان در این ماه مستقیماً با محبوبِ کلّ است؛ چنان‌که رسول اکرم(ص) در حدیثی قدسی فرمودند: «الصوم لی و انا اجزی به» و بهترین وقت مکالمه و مناجات با محبوب، نیمه‌های شب‌های این ماه عزیز است. برای استفاده از این اوقات، به‌خصوص اگر ایام تابستان باشد، لازم است روزها را استراحت بیشتری نماییم تا سحر با نشاط باشیم و طبعاً باید فعالیت روزانه را کم کنیم.
عزلت
ماه مبارک رمضان، ماه رسیدگی بیشتر به خود و انس با پروردگار است. از جمله اسبابی که شرط ورود به چنین محفل با عظمتی است، آرامش روح و طهارت قلب است که شرط لازم آن عزلت نسبی است، چنان‌که امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: «من انفرد عن الناس انس الله سبحانه» هر که از مردم کناره‌گیری کند، با خداوند سبحان مأنوس شود. مراد از این دستور، در درجه اول کناره‌گیری از اهل گناه و در درجه دوم کم کردن ارتباط با اهل دنیاست؛ زیرا همه هم و غم آنان حرص بیشتر برای دنیا و تفاخر و تکاثر است و کمتر به حلال و حرام بودن درآمد خود می‌اندیشند؛ در نتیجه مصاحبت با آن‌ها انسان را به فضایی آکنده از دنیا و دنیاپرستی فرو می‌برد و از یاد خدا و آخرت دور می‌کند.
روح لطیف، با نفس مسموم زود آلوده می‌شود؛ بنابراین حتی یک گفت‌وگوی کوتاه با اهل گناه برای انسان کدورت می‌آورد. شب‌نشینی‌ها و میهمانی‌های افطاری گاهی زمینه‌ساز بسیاری از کدورت‌ها و معصیت‌هاست؛ پس مراقب باشیم در این جمع‌ها با شنیدن و گفتن غیبت و تهمت و یا حرف‌های لغو، قلب خود را مکدر نکنیم. در ارتباط با دیگران، حریم الهی را نگه داریم و حرمت این ماه را با شکستن حریم الهی نشکنیم تا روزه‌های ما آثار قربی خود را داشته باشد.
اهتمام بیش از پیش به نمازهای یومیه
در میان دستورات سلوکی، هیچ عملی برای سالک مقرب‌تر از نماز نیست. به همین دلیل است که در بیانات اولیای الهی(ع)، نماز هم میزان است و هم معراج مؤمن؛ یعنی از یک سو ملاک سنجش مقام و مرتبه سالک در سرعت سیر و مرتبه سلوک الی‌الله و از سوی دیگر، مقرب عبد در درگاه الهی است و سالک را تا عالی‌ترین مراتب کمال سیر می‌دهد.
در ماه مبارک، همه شرایط برای انجام این بهترین عبادت فراهم است و بنابراین پیش از هر عمل مستحبی، بیشترین توصیه به اصلاح امر نماز شده‌ایم؛ تا آنجا که وقتی از مرحوم شیخ حسنعلی نخودکی درباره اساس مطالب سلوکی و روش تربیتی ایشان سؤال شد، فرموده بودند: ما چیزی جز اهتمام به نماز نداریم. مراد از این سخن نه آن است که سالک نباید عمل دیگری انجام دهد، بلکه جلوه همه اعمال قربی باید در خضوع و خشوع نماز ظاهر شود.
در مورد اهتمام به نماز، در این ماه مبارک باید در درجه اول حضور قلب را به بیشترین حد خود رساند و پیش از زیاد کردن مستحبات نماز، به کیفیت آن پرداخت. برای انجام این مهم، فراهم کردن شرایط مناسب در هنگام نماز ضروری است. برای همین، علاوه بر آنکه باید همه نمازها در اول وقت خوانده شود، تاحد امکان نمازهای یومیه در مسجد و یا در محلی خلوت و با طمأنینه و رکوع و سجود مطلوب به جا آورده شود. نوافل نمازهای فریضه، جبران کوتاهی‌ها در فرائض است و بهتر است همه نمازها با نافله‌های آن‌ها ادا شود.
سیدگی به برادران ایمانی
ماه رمضان ماه عبادت است و با توجه به آنکه برآوردن حوائج مؤمنان از بالاترین عبادات محسوب می‌شود، در این ماه مناسب است اهتمام بیشتری به این امر شود. در اهمیت این مسئله همین قدر بس که امام صادق(ع) فرمودند: «کسی که برای برآوردن حاجتی از برادر مؤمنش به راه افتد تا آن را به نتیجه برساند، خداوند به واسطه این عمل، ثواب یک حج و یک عمره مقبول و روزه دو ماه از ماه‌های حرام و نیز اعتکاف در این ایام در مسجدالحرام برای او بنویسد و نیز اگر در برآوردن حاجت او حرکت کند و به نتیجه نرسد، خداوند ثواب یک حج مقبول را در نامه عمل او می‌نویسد؛ پس در انجام خیرات بکوشید»
زیارت اهل قبور
مانع اصلی سیر سالک، تعلق به دنیاست. برای درمان این بیماری روحی، یاد مرگ و زیارت اهل قبور مفید است؛ به‌خصوص زیارت قبور صلحا و والدین از چندن جهت سازنده است: نخست یاد مرگ و بی‌ارزشی دنیا را در انسان زنده و تعلقات را کم می‌کند؛ دوم، در کلمات اهل بیت(ع) زیارت رفتگان از صلحای مؤمنین، نازل منزله زیارت قبور اولیای الهی شمرده می‌شود و آثار معنوی زیارت آنان را به همراه دارد؛ سوم، از جمله موارد استجابت دعا، هنگام زیارت قبور والدین و مؤمنین پس از قرائت فاتحه و دعا برای آنان است؛ به‌خصوص آنکه دعای والدین و به‌ویژه مادر به اجابت بسیار نزدیک است و این همه توفیقات در ماه رمضان چندبرابر می‌شود. خلاصه اینکه اگر در سایر اوقات، توصیه به هفته‌ای یک‌بار زیارت اهل قبور شده‌ایم، در این ماه باید بیشتر باشد.
انس منظم با قرآن
انس با قرآن، نگین زندگی هر مؤمن است و بهترین عبادت، تلاوت آیات الهی است. ماه مبارک رمضان، بهار انس با قرآن است و اگر اشرف اوقات سال، ماه رمضان است و اگر نگین ماه رمضان، شب قدر آن است، حقیقت شب قدر با نزول قرآن بر ولی دوران معنا پیدا می‌کند. با توجه به مجموعه شرایط جسمی و روحی و زمانی که در ماه رمضان حاصل می‌شود، لحظه‌های این ماه، بهترین فرصت برای انس با قرآن و مکالمه با پروردگار است.
شب زنده‌داری و دعا و مناجات
همان طور که ماه مبارک رمضان بهار قرآن است، بهار دعا و مناجات با خداوند نیز هست. در این زمینه نیز به چند مطلب اشاره می‌شود.
اولاً ارزش دعا برای مؤمن تا آنجاست که خداوند ارزش افراد را به دعای آن‌ها می‌داند و می‌فرماید: «بگو اگر عبادتتان نباشد پروردگار من اعتنایی به شما ندارد». از سوی دیگر، رسول خدا(ص) و حضرات ائمه هدی(ع) در مکالماتشان با مردم عادی، به اندازه فکر مخاطبان سخن می‌گفتند؛ ولی در ادعیه مأثوره چون مخاطب خداوند است، حق مطلب را در بیان معارف ذکر می‌کردند. از آنجا که مقام ولایت عدل قرآن است، در میان بزرگان ما مشهور شده اگر قرآن کتاب نازل الهی است، دعا نیز قرآن صاعد است و معارف آن تبیان آیات الهی است.
ثانیاً هر چند دعا در درگاه خداوند همیشه مسموع است و اگر مؤمن با قلب پاکیزه به درگاه الهی راز و نیاز کند مستجاب است، ولی اولیای الهی(ع) برخی شرایط زمانی و مکانی را برای دعا ذکر فرموده‌اند که بر سرعت استجابت دعا مؤثر است و ماه مبارک رمضان از بهترین اوقات است؛ زیرا اگر خداوند در سایر ماه‌ها در ثلث پایانی شب خطاب می‌نماید «هل من داع فاجیبه؟ ام هل من مستغفر فاغفر له؟...» در ماه رجب، این خطاب در سراسر شب‌های آن از ملکوت عالم به انسان‌ها خطاب می‌شود و در ماه مبارک رمضان، این فراخوان الهی در همه اوقات شبانه‌روز است و درهای رحمت الهی برای اجابت دعا همواره باز است؛ چنان‌که از خطبه رسول خدا(ص) در آغاز ماه مبارک رمضان این مطلب روشن است.
ثالثاً، دعاهای ماه رمضان به حدی گسترده است که قابل قیاس با دعاهای سایر ایام سال نیست و در موسوعه‌های دعایی مانند مفاتیح‌الجنان و اقبال‌الاعمال و مصباح المتجهد ذکر شده است.
کنترل جوارح ظاهر و باطن
همان‌طور که ماه شعبان، ماه حضور در محضر رسول خدا(ص) است، ماه مبارک رمضان، ماه حضور در محضر حق بوده و اصلی‌ترین مراقبه در این ماه حفظ «ادب حضور» است. از روایات فراوان برمی‌آید شرط اصلی ادب حضور در این ماه، کنترل همه جوارح از گناه است که روزه شکم ابتدایی‌ترین جزء از این ادب محسوب می‌شود، چنان‌که امام صادق(ع) می‌فرمایند: هر گاه روزه می‌گیری، باید گوش و چشم و مو و پوستت نیز روزه باشند و حضرت چیزهای دیگری نیز برشمرد و در یک قالب کلی فرمود: مبادا روزی که در آن روزه هستی مانند روزهای دیگرت باشد.
شاهد بر این مطلب در قرآن، روزه زبان حضرت مریم(س) است که خداوند درباره آن تعبیر «صوم» را به کار می‌برد و می‌فرماید: «پس (از آن غذا) بخور و (از آب گوارا) بنوش و چشمت را (به فرزندت) روشن دار و هر گاه کسی از انسان‌ها را دیدی با اشاره بگو: من برای خدای رحمان روزه گرفته‌ام و امروز با هیچ کس سخن نمی‌گویم». بنابراین، اصل در ماه مبارک، حفظ ادب روزه است نه صرف پرهیز از اکل و شرب.
امام سجاد در دعای ۴۴ صحیفه خود به گوشه‌هایی از این ادب اشاره می‌نمایند و می‌فرمایند: «ما را بر روزه این ماه یاری ده به خودداری جوارح از معصیت تو و به کار گرفتن آن‌ها در آنچه مورد رضای تو است تا با گوشمان به سخنان لغو گوش فرا ندهیم و با چشمانمان به بیهودگی ننگریم و دستانمان را به حرام دراز نکنیم و نیز پا به حریم محرمات نگذاریم تا به آنجا که شکم ما فقط بر حلالت تغذیه کند و زبانمان بر رضای تو باشد و خود را در زندگی برای کسب ثواب به حرکت و زحمت بیندازیم و تنها به اموری وارد شویم که ما را از عقابت دور می‌کند».
توسل به وجود مبارک حضرت زهرا(س) و امام زمان(عج)
خداوند در سوره قدر درزمینه ظرف نزول قرآن می‌فرماید: «انا انزلناه فی لیله القدر». در روایت داریم مراد از «لیله» در این آیه، وجود مبارک صدیقه طاهره(س) است. از این رو استاد توصیه می‌فرمود در شب‌های قدر و حتی از شب نوزدهم تا بیست و چهارم، به مقام نوری حضرتش و نیز به وجود مبارک امام عصر(عج) توسل پیدا کنیم. به هر وسیله که می‌توانیم در این ایام عرض ارادت و توسلی به محضر این دو بزرگوار داشته باشیم؛ مثلاً هدیه کردن ثواب عبادت‌ها یا خواندن زیارات ایشان، به‌خصوص زیارت آل‌یاسین نوعی توسل به این بزرگواران محسوب می‌شود.
انتهای پیام/
نظر شما