طرح‌های گرافیکی بخش مهمی از حافظه بصری ما را تشکیل می‌دهند و گاهی دیدن یک نماد یا طرح معنای زیادی را به ذهن متبادر می‌کند و حتی خیلی چیزها را با طرح‌های گرافیکی‌اش به یاد می‌آوریم و می‌شناسیم، به ویژه که گرافیک حسابی در صنعت، هنر و فضاهای شهری جا خوش کرده و همان طور که اشاره کردیم بخشی از زندگی روزمره ما شده است.
امروز هفتم اردیبهشت‌ماه به عنوان روز جهانی گرافیک نام‌گذاری شده است. انجمن بین‌المللی طراحان گرافیک که در واقع باشگاه جهانی هنرمندان حرفه‌ای است برای نخستین بار در سال ۱۹۹۵ این روز را به عنوان روز جهانی گرافیک نام‌گذاری کرد. اما پیوند گرافیک ایران با این هنر جهانی چیست؟ شاید داغ‌ترینش طراحی لوگوی جام جهانی ۲۰۲۲ توسط حسین اجاقی طراح ایرانی باشد که خیلی‌ها را از انتخاب طرح یک هنرمند ایرانی خوشحال کرده است. اما واقعاً اوضاع گرافیک ما نسبت به گرافیک جهانی چگونه است؟
ساعد مشکی از طراحان بنام گرافیک است و قصدم این است با او درباره گرافیک گپی صمیمانه بزنم. اما تا صحبتمان به سمت روز جهانی گرافیک می‌رود به سرعت میان حرفم می‌آید و با صراحت می‌گوید امروز، روز جهانی گرافیک نیست؛ در واقع ۲۷ آوریل روز جهانی دیزاین است نه گرافیک!
این مدیر هنری و ناشر در پاسخ به اینکه آیا گرافیک روز مشخصی دارد یا خیر، با لحنی طنز می‌گوید: نه چنین روزی نداریم؛ گرافیست‌ها چون غاصب بودند این روز را به نام خودشان زدند (می‌خندد). مشکی در ادامه درباره گرافیک ایران و اینکه جهان چقدر هنر ما را می‌شناسد، باز هم نکته دیگری را متذکر می‌شود و با خنده می‌گوید: گرافیک هنر نیست و دیزاین است. ما هیچ گاه نمی‌گوییم گرافیک آرت، بلکه گرافیک شاخه‌ای از دیزاین است و آن را گرافیک دیزاین می‌خوانیم.
گرافیک به درخشانی سال‌های گذشته نیست
وی با اشاره به جایگاه گرافیک دیزاین ایرانی در عرصه جهانی به ویژه در سال‌های اخیر اظهار می‌کند: به نظرم اوضاع بدی ندارد، البته به درخشانی قبل نیست اما آنچنان بد هم نیست. شاید بتوان گفت ۱۵-۱۰سال پیش اوضاع خیلی بهتری نسبت به امروز داشت. زیرا آن دوران جوایز بسیاری به دیزاینرهای ایرانی داده می‌شد و طراحان در عرصه جهانی حضور فعال‌تر و مؤثرتری داشتند و در نتیجه بیشتر هم دیده می‌شدند در حالی که در سال‌های اخیر حضور دیزاینرها در این فضا کمرنگ‌تر شده و طبیعتاً کمتر هم دیده می‌شوند.
به یکی از تازه‌ترین اتفاقات گرافیکی یعنی طراحی لوگوی جام جهانی قطر اشاره می‌کنیم که طرح یک ایرانی از میان طرح‌های بسیاری پذیرفته شده است. واکنش مشکی را نسبت به این نوع تعاملات و تأثیرات آن در هنر جهانی جویا می‌شویم. اما او نگاه متفاوت‌تری نسبت به چنین حضوری در رویدادهای دنیا دارد. او می‌گوید: معمولاً نگاه جهانی به مسائل این طور نیست، یعنی همان طور که اگر یک طراح بلژیکی برنده شده بود و شاید ما اهمیت چندانی نمی‌دادیم آن‌ها هم همین گونه هستند و شاید به نظر شما این اتفاق خیلی جالب باشد چون هموطنتان در این رقابت پیروز شده است.
فناوری در خدمت طراحان
مشکی درباره پیشرفت گرافیک همسو با فناوری‌های روز و تأثیرات آن می‌گوید: هیچ فرقی نمی‌کند. فناوری صرفاً وسیله است و امکانات موجود را بیشتر و اتفاقاً کار را هم تسریع می‌کند.
وی در واکنش به اینکه بسیاری از سفارش‌دهندگان از تعرفه و میزان دستمزدهایی که انجمن گرافیک برای طراحان تعیین کرده گلایه دارند و معتقدند با سطح کیفی کارها همخوانی ندارد، تصریح می‌کند: تعرفه‌هایی که انجمن تعیین کرده برای سطح کار حرفه‌ای است و طبیعی است که اثر حرفه‌ای گران باشد. همه جای دنیا هم همین گونه است و اگر پنج کار را به پنج دیزاینر در سطوح مختلف سفارش بدهید آن‌ها هم قطعاً پنج قیمت مختلف خواهند داشت. اما اینکه چرا سطح کیفی بسیاری از آثار پایین است دلیل دیگری دارد.
آموزش در دانشگاه را جدی بگیریم
این مدیر هنری با بیان اینکه شیوه آموزش در ایران عقب افتاده است، ادامه می‌دهد: مشکل بر سر تدریس در دانشگاه‌هاست. اگر می‌بینید سفارش‌دهندگان هم گله دارند به خاطر این است که مباحث آموزشی اصولی در دانشگاه‌ها مطرح نیست و گروه‌های آموزشی ضعیف هستند و یا از گرافیک سر درنمی‌آورند؛ یا اگر گروهی خوب است نظام دانشگاهی به‌روز نیست؛ در نتیجه مشکل اصلی آموزش است.
وزارت علوم مقصر است!
او در پاسخ به اینکه وضعیت آموزشگاه‌های آزاد یا کارگاه‌های گرافیک چگونه است، تأکید می‌کند: کارگاه‌های آموزشی هم چندان مثمرثمر نیست. بحث بر سر این است کسی که چهار سال از عمرش را در دانشگاه صرف می‌کند باید آنجا آموزش ببیند و فضای آکادمیک باید شرایط آموزش را ایجاد کند، اما متأسفانه نظام دانشگاهی عقب مانده و مقصر این وضعیت وزارت علوم است؛ چرا که نه برنامه تازه‌ای دارد و نه استادان حرفه‌ای استخدام می‌کند.
او در پایان به بحث جایگاه گرافیک ایرانی در عرصه جهانی بازمی‌گردد و تصریح می‌کند: اگر شما توقع دارید ایران در تمام مناسبت‌ها و رخدادهای جهانی جایزه بگیرد، به نظرم توقع بالایی است و با توجه به چیزی که تاکنون داشتیم و آموزش‌هایی که دادیم حتی بیش از حد انتظار هم پیشرفت کرده‌ایم، البته نمی‌خواهم بگویم بیشتر از حقمان ولی کسانی که جایزه گرفتند هم شاهکار کرده‌اند.
از او می‌خواهیم به طراحان و کسانی که علاقه‌مند به این حوزه هستند توصیه‌ای بکند؛ می‌خندد و می‌گوید: دمشان گرم که با وجود مسائل مختلف در این حوزه اما همچنان کار می‌کنند.
نظر شما