در این فاصله «انریکه مورا» معاون جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به فاصله چند هفته دو بار به تهران آمد تا راه‌حل میانه‌ای را برای خروج مذاکرات از بن‌بست ارائه دهد، راه‌حل‌هایی که به نظر می‌رسد تهران چندان هم میانه تشخیص نداده است و به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه، در مقابل تیم مذاکره‌کننده ما پیشنهادهای خود را تحویل مورا داده‌اند. بااین‌حال و باگذشت بیش از سه‌هفته از سفر معاون بورل نه‌تنها اتفاق خاصی رخ نداده که مقامات آمریکایی حتی واکنش رسمی به ردوبدل شدن پیام‌ها نشان نداده‌اند. این نشان می‌دهد ابتکار جوزف بورل نتوانسته به راه‌حل میانه برسد. اما این وضعیت تا چه زمان می‌تواند ادامه پیدا کند و آیا آنچه تهران تصمیم سیاسی لازم برای حصول نتیجه می‌نامد با این سطح از میانجی‌گری‌ها اتخاذ خواهد شد؟ این‌ها محور گفت‌وگوی قدس با حسن بهشتی‌پور کارشناس و تحلیلگر ارشد سیاست خارجی و چهره برجسته اصلاح‌طلب است که در ادامه می‌خوانید.
شما در گفت‌وگویی سفرهای مورا به تهران را به معنای تحرک دیپلماسی و خارج شدن از رکود و روند احیای توافق عنوان کردید. اما باگذشت حدود سه هفته از این اتفاق هیچ حرکت رو به جلویی در این روند مشاهده نمی‌شود، آیا هنوز معتقدید رکود جاری رو به شکستن است و توافق در دسترس؟
اینکه معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده برجام ظرف یک ماه و نیم دو بار به تهران سفر می‌کند و قرار است پس از یک جمع‌بندی با مقامات آمریکایی هم دیدار کند یک اتفاق مهم و معنادار است. به فاصله بسیار کمی امیر قطر هم به تهران سفر کرد و یکی از محورهای رایزنی‌های او آن‌گونه که منابع غربی اعلام کرده‌اند میانجی‌گری در موضوع احیای برجام بود.
بنابراین من معتقدم تحرکات سطح بالایی صورت گرفت تا چرخ مذاکرات از چاله کنونی خارج شود، حالا باید دید پس از اظهارات بورل که گفت این سفر فضای جدیدی را فراهم کرده و تهران نیز پیشنهادها و ابتکارهای جدیدی را روی میز گذاشته که مثبت بوده، واکنش و پاسخ طرف آمریکایی به این اتفاق‌ها چه خواهد بود. فعلاً توپ در زمین آمریکایی‌هاست اگرچه آن‌ها مایل‌اند موضوع را وارونه نشان دهند. درهرحال مهم این است که مذاکرات از وضعیت بلاتکلیف کنونی خارج شود.
بورل در مورد این سفر گفته بود ما به دنبال یک راه‌حل میانه برای خروج از بن‌بست هستیم، اما هنوز مشخص نشده پیشنهاد آن‌ها و ابتکاری که وزارت خارجه ما ادعا کرده جلو نماینده بورل گذاشته، چیست؟ شما چه نظر و تحلیلی دارید؟
به نظر می‌رسد پیشنهاد مشخص اروپایی‌ها همان گمانه‌ها و شایعاتی بود که پیش‌تر در مورد ایده آن‌ها برای تحریم‌های سپاه مطرح می‌شد. با این شاکله که برای خروج از بن‌بست و توافق ایران و آمریکا سپاه از فهرست تروریستی دولت آمریکا خارج شود، اما تحریم‌های آمریکا علیه سپاه باقی بماند. درواقع بهانه تحریم‌ها علیه سپاه در صورت توافق دیگر مسئله تروریسم نباشد.
این ایده ازنظر اروپایی‌ها مشکل را حل می‌کند؛ چون بار حقوقی تحریم‌های سپاه کاملاً متفاوت خواهد شد و دیگر مشکل چندانی برای جمهوری اسلامی ایران به‌وجود نمی‌آید؛ هم مناسبات اقتصادی ما به شکل چشم‌گیری افزایش‌یافته و هم راه‌های دور زدن تحریم‌های اقتصادی را یاد گرفته‌ایم. بنابراین اگر سپاه از فهرست تروریستی آمریکا خارج شود، راه تا حد زیادی بازخواهد شد.
شما معتقدید افزایش درآمد دولت ایران و کم شدن فشار حداکثری سبب شده برای توافق سخت‌گیری شود، آیا تأیید نمی‌کنید دولت بایدن هم اشتیاق گذشته را برای توافق ندارد؟
واقعیت این است که آمریکایی‌ها این روزها به‌شدت ذهنشان درگیر جنگ اوکراین و مناقشه با روسیه است. برای همین برجام اولویت دوم یا پایین‌تر آن‌ها شده. دولت ما هم مثل گذشته زیر فشار نیست و خیلی راحت‌تر نفت می‌فروشد و تجارت می‌کند، اما این وضعیت موقتی است. پس باید یک نقشه راه مشخص و اصولی داشته باشیم و اعلام کنیم.
ولی هم ایران و هم ۱+۴ می‌گویند متن توافق نهایی شده و منتظر یک تصمیم سیاسی هستند، تصمیمی که ما تأکید داریم آمریکا باید اتخاذ کند و آن‌ها تأکید دارند ما باید آن‌را بگیریم، مشکل کجاست؟
اولاً متن آن‌طور که مشخص است نهایی نشده و هنوز براکت‌ها یا پرانتزهایی دارد. این رفت‌وآمدها و پیام‌هایی هم که ردوبدل می‌شود برای همین است. ما در مرحله چانه‌زنی نهایی هستیم و هر طرف می‌خواهد بیشترین امتیاز را بگیرد و کمترین را بدهد، درواقع کار به کلمات کلیدی در متن رسیده و دو طرف باید در این میان به یک تعادل برسند اما زمان برای این کار تنگ است و چون مذاکرات از کانال اتحادیه اروپا صورت می‌گیرد، ملال‌آور و کند شده.
مورا قرار است با مقامات آمریکایی دیدار کند و پاسخ آن‌ها را در مورد ابتکارهای ایران بگیرد، پیش‌بینی شما چیست؟
من خیلی امیدوار و خوش‌بین هستم که این اتفاق رخ دهد و توافق صورت گیرد. به نظر من اگر دولت آمریکا منطقی و عقلانی رفتار کند توافق کاملاً در دسترس است چون امروز همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم، هم شرایط اقتصادی ایران رو به بهبود است و فشار تحریم‌ها کم شده و هم با اقدام متقابل ایران ذخایر اورانیوم ما در حال افزایش است و برنامه هسته‌ای ما با سرعت مسیر توسعه را طی می‌کند. ماشین‌های غنی‌سازی نسل جدید را به‌کار گرفته‌ایم، تأسیسات ما به مکان‌های امن‌تر رفته و محدودیتی نداریم و اجرای پروتکل الحاقی هم متوقف‌شده و این برای غربی‌ها دغدغه ایجاد کرده، هرچند ما تجارتمان با هزینه‌های اضافه روبه‌رو است؛ بنابراین توافق به نفع دو طرف خواهد بود.
خبرنگار: آرش خلیل‌خانه
نظر شما