به گزارش قدس آنلاین این پژوهشگر می گوید: مسئله این است که تصویر و تفسیری که این خطابهها و علاقهها از امام خمینی به دست میدهد، تفسیری نیست که بتواند وضعیتی را تغییر دهد یا نیروی اجتماعی لازم برای این کار را فراهم کند. در حالی که امام خمینی(ره) مهمترین تغییردهنده تاریخ و جامعه ما بوده و ما همچنان نیازمند درک و ادامه آن تغییرات هستیم.
به طور کل، مطالعه ما درباره امام خمینی و خمینیخوانی میتواند سه گام را شامل شود: نخستین گام که مهمترین آن هم هست آثار خود امام است. این آثار در یک تفسیر کلی، با تسامح در عنوانگذاری، به دو سطح مبانی و حکمت عملی قابل تقسیم است. مهمترین اثر امام خمینی در سطح حکمت عملی او قرار دارد و صحیفه امام است. صحیفه امام خمینی که با تعبیری تسامحی حکمت عملی امام خمینی است، حامل مهمترین وجه، وجه ممیزه اندیشه ایشان و نیز حاوی آخرین آرای تفکر امام خمینی است.
اگر چه تمام ادوار فکری امامخمینی که در مجلدات این اثر ثبت شده واجد اهمیت است اما به خاطر سهولت در مطالعه، میتوان بخش مهمی از حکمت عملی امام را در جلد آخر صحیفه و به زبانی ساده و روان مطالعه کرد. این جلد از دو نظر اهمیت دارد: یکی اینکه دربردارنده آرا، دردها و دغدغههای امام خمینی در آخرین سال زندگیشان است. دیگر اینکه سال آخر امام خمینی، آنچنان که در مروری کلی بر متن صحیفه امام هم مشخص است، دربردارنده یک پروژه فکری برای جمعبندی تجربه نظری و عملی ایشان است. گویی امام خمینی در حال جمعبندی، بازخوانی و صورتبندی دوباره ایده کلی خود است.
کتاب دیگری که در همین سطح حکمت عملی امام اهمیت دارد کتاب ولایت فقیه امام خمینی است. اغلب گمان میشود این یک کتاب فقهی است یا اینکه به سیاق کتابهای در زمینه تفاسیر پسینی از ولایت فقیه، یک کتاب سیاسی یا پاسخ به شبهات است. در حالی که این اثر، بهویژه در ۳۰صفحه آغاز و ۳۰ صفحه پایانی، حاوی یک تفسیر اجتماعی، انتقادی و مترقی از دین معاصر و یک طرح اجتماعی مهم برای کنشگری و اقدام است.
در دسته دیگر آثار حاوی مبانی اندیشه امام خمینی قرار دارد. اغلب آثار نوشته شده توسط امام خمینی در این دسته قرار دارد. بهویژه برای مخاطبان عمومیتر، آثار اخلاقی و عرفان عملی ایشان بدیع، جذاب و ضروری است. هر چند در سطوح تخصصیتر آثار ایشان در عرفان، فقه، اصول و فلسفه نیز چنین است. این آثار اگر چه بنیادهای نظری امام خمینی در زمینه کنش اجتماعی و سیاسی را هم دربردارد اما بیش از هر چیز یک سلسله از آثار اخلاقی با طرحهایی نو و دوستداشتنی در ارائه آموزههای اخلاقی است. اگر چه معرفی این آثار بر عهده اهل آن است اما از باب حسرت بر بیبهره بودن از این آثار، شرح حدیث جنود عقل و جهل، چهل حدیث و آداب الصلاه، کتابهایی هستند که با بیانی به نسبت همهفهم، دستهای هر مخاطبی هر چند نوپا را میگیرند و ما را گام به گام وارد جهان دیگری میکنند.
بنابراین گام نخست از خمینیخوانی، خواندن آثار امام خمینی است. اغلب به اشتباه گمان میشود «برای شناخت امام خمینی باید درباره امام خمینی مطالعه کرد»؛ لازم است تأکید شود برای شناخت امام خمینی «باید امام خمینی را مطالعه کرد».
در سطح دوم، یعنی آثاری که در شرح امام خمینی شده، نوشتهها و گفتههای حضرت آیتالله خامنهای جایگاه ممتازی دارد. این جایگاه ممتاز، بیش و پیش از آنکه به خاطر جایگاه حقوقی گوینده و نویسنده این شروح باشد، به خاطر نسبت متن این شروح با آثار و آرای امام خمینی است. بیش از این جای توضیح نیست و تا کسی شروح و گفتارهای متعددی که درباره امام خمینی است را مرور و مقایسه نکرده باشد، به عنوان نمونه، نمیتواند اهمیت متن مبسوطی که رهبر انقلاب در نخستین سالگرد امام خمینی نوشتهاند را درک کند. در حالی که این متن از نظر شناخت هویت و غیریت و ارائه یک صورتبندی دیالکتیکی از اندیشه امام خمینی، اهمیتی منحصر به فرد دارد. همچنین سخنرانیهای ادواری رهبر انقلاب در سالگرد امام خمینی(ره) که حاوی زنجیرهای از مفاهیم راهگشا بوده و اغلب دعوتی فراگیر به بازتولید دگرگونی و تکامل بر اساس ایدههای امام خمینی است.
یکی دیگر از شارحان صادق و اغلب فراموش شده امام خمینی، فرزند گرامیشان مرحوم سید احمد خمینی است. یک روحانی فاضل که در کوران تحولات نهضت و نظام، با کسب تجارب گوناگون به یک تحلیلگر دقیق در زمینه مسائل اجتماعی و دینی تبدیل شده است. ایشان همچنان که در دوره حیات امام وقف او بود؛ در دوره کوتاه حیاتشان پس از امام خمینی نیز وقف شرح و بسط آرا و آثار امام خمینی(ره) بودند. دو جلد مبسوط، مجموعه آثار ایشان در این دوران است. یا دست کم دو کتابی که با عنوان «آیینه آفتاب» و «دیدگاههای سید احمد خمینی» منتشر شده و البته که به احتمال زیاد مدتهاست تجدید چاپ نشدهاند، انعکاسدهنده خوبی از شرح راهگشای مرحوم سید احمد خمینی از امام خمینی به دست میدهند.
گام سوم در خمینیخوانی با گامهای قبلی کمی متفاوت است. اگر در گامهای پیشین به دنبال بدست آوردن یک طرح بیواسطه یا شرح نظری و مفهومی از اندیشههای امام خمینی بودیم، در این گام به دنبال سفر به زندگی و زمانه امام خمینی هستیم. میخواهیم با فراز و فرودهای زندگی و جامعه امام خمینی آشنا شویم و یا خودمان را در موقعیت او تصور کنیم. برای این کار دو مسیر عمده وجود دارد: روایت داستانی و روایت مستند و تاریخی. برای مسیر اول کتاب «سه دیدار با مردی که از فراسوی باور ما میآمد» نوشته نادر ابراهیمی و برای مسیر دوم کتاب «الف لام خمینی»، حاصل تحقیق ارزشمند هدایتالله بهبودی کتابهای خوب یا بسیار خوبی هستند که میتوانند زمینههای یک ملاقات مثالی ما با امام خمینی و زمانه او را فراهم بیاورند.
با برداشتن این سه گام ما در آستانه جهان خمینی ایستادهایم. جهانی با اجزایی به غایت شگفتانگیز و غیرمنتظره. تفسیر متفاوت از دین، خدا، جامعه، عدالت، آزادی، معنا، مذهب، مرگ، زندگی، انقلاب، عرفان، عشق و انسان. آنقدر که دوست داریم سر برگردانیم و بر سر صاحبان خطابههای ملالآور و تکراری، بر سر رسانههای سیاستزده و میانتهی فریاد بزنیم که هیس! خمینی ما را پس بدهید.
۱۲ خرداد ۱۴۰۱ - ۰۹:۳۱
کد خبر: 801750
مجتبی نامخواه، پژوهشگر پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی می گوید: ما بیشتر امام خمینی(ره) را از طریق تبلیغات و خطابههای مناسبتی میشناسیم. اغلب پارهای از سخنرانیهای ایشان را بنا به صلاحدید دروازهبانان رسانههای رسمی و غیررسمی شنیده و یا خواندهایم و بس.
نظر شما