به گزارش قدس آنلاین، به مناسبت فرا رسیدن سالروز شهادت پنجمین امام شیعیان، حضرت باقرالعلوم(ع) و به منظور بررسی دستاوردهای نهضت علمی حضرت باقرالعلوم(ع) برای عالم اسلام و تشیع، و چرایی عدم جهاد ایشان در میدان و انتخاب جهاد علمی به جای قیام، با حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم پاک‌نیا، محقق و مولف سیره اهل بیت(ع) و صاحب آثار متعدد در این باره گفتگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:

نهضت علمی امام باقر(ع) چه رهاوردی برای عالم اسلام و تشیع به همراه داشته است؟ 
از مهمترین برکات جهاد علمی امام باقر(ع) که درواقع همان جهاد تبیین نیز می‌توان آن را قلمداد کرد، تربیت نخبگان علمی بوده است که در حلقه‌های درسی حضرت(ع) حضور می‌یافتند و تحت تربیت حضرت(ع) قرار گرفته و به مقامات بالای علمی می‌رسیدند، اینها بعدها تبدیل به شخصیت‌های تاثیرگذار در جهان اسلام و تشیع شدند.
از زمانی که امام باقر(ع) دانشگاه علمی خود را تاسیس کردند، چهره‌هایی همچون ابان‌بن تغلب، زراره‌بن اعین و محمدبن مسلم ثقفی، کُمَیْت بن زید اَسَدی، فضیل بن یسار، ابوخالد کابلی و .. ازجمله فقها، متکلمین و مفسرانی بودند که در این مکتب تربیت شدند و در آینده‌ی تشیع اعم از تبیین، تبلیغ و تفسیرِ اعتقادات شیعه سنگ تمام گذاشتند. علاوه بر این، از اندیشمندان اهل تسنن نیز چهره‌های مشهوری در مکتب علمی امام باقر(ع) تربیت شدند فقهایی همچون ابن‌مبارک، ابوحنیفه، مالک، شافعی و ... که همگی از آثار علمی امام باقر(ع) بهره‌ها برده‌اند.
علاوه بر این، آثار مولفان و مورخان اهل سنت همچون طبری، بلاذری، خطیب بغدادی، ابونعیم اصفهانی و نیز کتب مشهور اهل سنت مثل سنن ابی‌داوود، مسند ابوحنیفه و تفسیر زمخشری از رهنمودهای امام باقر(ع) مملو است و آنها با تعبیر قال محمدبن علی(ع) و قال محمدالباقر(ع) مباحث و سخنان امام باقر(ع) را مطرح کرده‌اند.

حضرت باقرالعلوم(ع) در عرصه جهاد تبیین و روشنگری آموزه‌های دینی چه اقداماتی انجام دادند و این اقدامات چه آثاری بر جای گذاشت؟
از دیگر برکات نهضت علمی امام باقر(ع)، جهاد تبیین ایشان است اگرچه حضرت باقرالعلوم(ع) در میدان جهاد حضور نیافتند اما در جهاد تبیین و علمی پا به میدان گذاشتند و بسیار اثربخش بودند؛ برای مثال آموزه‌های قرآنی را به متن جامعه آوردند و با عمل خویش نکات مهم تربیتی را پیاده کردند و اینچنین افراد دچار ضعف اطلاعات را ارتقا دادند.
نقل است حکم بن عتیبه، به دیدار امام باقر(ع) رفت و ایشان را در شرایط رفاه زندگی و با لباس‌هایی فاخر یافت، متعجب شد و در دل آن شرایط را با زهد و ساده‌زیستی امام باقر(ع) در تضاد دید؛ حضرت(ع) به افکار وی پی بردند و دانستند که شبهاتی در او ایجاد شده است، لذا فرمودند: ای حکم! نظرت درباره اینگونه زندگی چیست؟ وی عرضه داشت: زیبنده نیست من درباره شما سخن بگویم، اما در میان ما تازه‌دامادها و جوانان چنین زینت می‌کنند.
حضرت باقرالعلوم(ع) در پاسخ وی فرمودند: چه کسی زینت‌های حلال و روزی‌های پاکیزه‌ای که خدا برای بندگان قرار داده، حرام می‌کند؟! این زینت‌ها و زیبایی‌ها را خدا برای بندگان خویش قرار داده است؛ این خانه، منزل همسرم است و چون تازه با ایشان ازدواج کرده‌ام به احترام وی این لباس‌ها را بر تن کرده‌ام، منزل من همان خانه ساده‌ای است که می‌دانی.
در واقع امام باقر(ع) با این توضیحات، آموزه‌های قرآن را یادآور شدند.

ابعاد عملی تبیین آموزه‌های علمی دین چه جلوه‌های دیگری در سیره امام باقر(ع) داشته است؟ 
احترام به حقوق اجتماعی مردم از جلوه‌های زیبای سیره امام باقر(ع) است، زراره می‌گوید: امام باقر(ع) در تشییع مردمی از قریش حاضر شدند و من نیز همراه ایشان بودم، در میان جمعیت، عطا از عالمان آن دوران هم حضور داشت، زنی از مصیبت‌دیدگان، شیون می‌کرد، عطا خاطب به وی گفت یا ساکت شو یا بازمی گردم و چون آن زن سکوت نکرد، چنین کرد ... امام باقر(ع) فرمودند: ما حضور در تشییع را ادامه می‌دهیم نباید به دلیل خطای دیگری، حقی را بر زمین گذاشت!

حضرت باقرالعلوم(ع) در تثبیت و تقویت جایگاه و شان شیعه چه نقشی داشتند و برای این مهم چه اقداماتی انجام می‌دادند؟
ایشان درصدد رشد و پرورش شیعه برمی‌آمدند و روشنگری می‌کردند تا مرز شیعه واقعی مشخص شود، حضرت(ع) می‌فرمودند شیعه ما اهل تقوا و خداترس بوده و از خدا اطاعت می‌کند، شیعیان ما شناخته نمی‌شوند مگر با خشوع و ذکر خدا و رعایت امانت.
همچنین می‌فرمودند: شیعیان ما سه دسته‌اند: گروهی ما را وسیله درآمد از مردم قرار داده‌اند، گروهی همچون شیشه زود شکسته و اسرار را آشکار می‌کنند و گروهی دیگر همچون طلای ناب هستند و هر چه در سختی و مشکلات پیش بروند آب‌دیده می‌شوند... این شیوه امام(ع)، شیعه را تقویت می‌کرد.

نهضت علمی امام باقر(ع) در تاسیس قواعد اجتهاد در علم فقه چه تاثیری بر جای گذاشت؟
امام باقر(ع) با جهاد علمی و تبیین خویش، قواعد اصولی را تاسیس کردند، مثل قاعده علاج تعارض بین اخبار، قاعده لاضرر، قاعده لاتعاد و ... .  
ایشان همچنین، علم کلام را گسترش دادند و این بیشتر در مناظرات حضرت(ع) دیده می‌شود؛ ایشان با تربیت نخبگان و تشکیل حلقه‌های مناظرات، برتری منطق اهل بیت(ع) را بر دیگر افکار و مکاتب ثابت کرد، مثل مناظره با حسن بصری، مناظره با نافع بن ازرق و امثال آنها.

آیا نهضت علمی حضرت باقرالعلوم(ع) در دیگر عرصه‌ها نیز برکات خویش را عرضه کرده است؟
برکات نهضت علمی امام باقر(ع) به این موارد محدود نمی‌شود، چنان که احادیث اهل بیت(ع) را گسترش دادند، با اینکه از دیگر ائمه(ع) نیز روایات متعدد هست اما شاگردان از ایشان و امام صادق(ع) بیشترین بهره را در نقل روایات اهل بیت(ع) برده‌اند، برای مثال جابر جعفی ۷۰ هزار حدیث را از حضرت باقرالعلوم(ع) نقل کرده است.
شهرت علمی امام باقر(ع) در اقصی نقاط عالم اسلام فراگیر شد، در رجال کشی آمده مردی از خراسان در مسجدالنبی(ص) اشکالات علمی خویش را از حضرت باقرالعلوم(ع) می پرسید. و نمونه در این باره متعدد است.
ایشان حماسه عاشورا را با نهضت علمی خویش نهادینه کرد، حضرت(ع) با صدور زیارت عاشورا این جاودانگی را رقم زدند، زیارتی که هویت و مرام سیاسی شیعه، شناسنامه عاشورا و نیز دو اصل تولی و تبری را تبیین می‌کند.
مهم آنکه نهضت علمی امام باقر(ع) در زمان امام رضا(ع) به صورت گسترده ادامه یافت و ایشان به عنوان عالم آل‌محمد(ص) نهضت علمی حضرت باقرالعلوم(ع) را در مناظره، گسترش علوم کلام، حدیث و اجتهاد و دیگر رشته‌های علمی دینی استمرار دادند.

انتهای پیام

منبع: استان نیوز