به گزارش قدس آنلاین، «طف‌نامه» به قلم مصطفی جمشیدی سال گذشته در انتشارات شهرستان ادب منتشر شد. رمانی مستند ـ داستانی که درونمایه اصلی آن پیاده‌روی اربعین است و با گذری در تاریخ از سال‌های دفاع مقدس به قیام عاشورا می‌رسد.

جمشیدی با رویکردی مدرن در پرداخت داستان کربلا و توصیفات تازه و گره زدن آن با شهیدان غواص دست به خلق یک رمان متفاوت زده است. آن طور که نویسنده کتاب می‌گوید «طف‌نامه» با نوع روایت و پیرنگ داستانی‌اش نخستین رویداد دوران مدرنیته داستان ادبیات آیینی است و نتیجه تجربه شخصی‌اش از سفر اربعین و دوران رزمندگی در سال‌های جنگ تحمیلی است.

با او درباره آخرین کتاب منتشر شده‌اش به گفت‌وگو پرداختیم. این نویسنده انگیزه خود از نگارش کتابی متفاوت و پرپیچ و خم را با ما در میان گذاشت و درباره وضعیت ادبیات آیینی و اهمیت پرداختن به موضوعاتی همچون پیاده‌روی اربعین و جای خالی‌اش در عرصه داستان توضیحاتی داده است که در ادامه می‌خوانید.

رمان، مخلوق یک تصویر یا ضرباهنگ است

جمشیدی در واکنش به اینکه «طف‌نامه» شرح سفری بین زمان حال و گذشته است به چگونگی نوع روایت، ساختار و قالب این داستان اشاره می‌کند و با اشاره به نقل‌قولی از یکی از نویسندگان بزرگ دنیا می‌گوید: «رمان مخلوق یک تصویر یا ضرباهنگ است» و به نظرم چیزی که «طف‌نامه» را شکل می‌دهد دو تصویر است؛ نخست تصویر راهپیمایی رزمنده‌ای که پرچم «یا لثارات الحسین» بر دوش دارد، کوله‌بار بسته و از یک جاده عبور می‌کند و داستانی را شکل می‌دهد و تصویر دوم متعلق به حبیب بن مظاهر و ۷۲ تن از یاران باوفای امام حسین(ع) و ماجرای بیابان طف است که کلیت رمان را این گونه پیش می‌برد.

وی در ادامه به یکی از بخش‌های کلیدی داستان رجوع می‌کند و متذکر می‌شود: به داستان رزمنده‌ای بازمی‌گردم که در جاده حرکت می‌کند. به فاصله چند متری کارگران یک کارگاه عمرانی متوجه او می‌شوند که به تنهایی در حال گذر است. کارگران او را می‌بینند اما گویی رزمنده یک تصویر ثابت است که در جای خودش در حال راه رفتن است ولی حرکت رو به جلویی ندارد. برایشان جالب می‌شود که جلو بروند و ببینند ماجرا چیست اما هر چه پیش می‌روند به او نمی‌رسند و در ادامه طوفانی از شن به پا می‌شود و آن‌ها را که اتفاقاً در ایام اربعین هم هستند، دچار دگردیسی روحی می‌کند.

وی در ادامه می‌افزاید: در واقع او جزو شهیدان غواص بوده و روحش آنجا متجلی شده که استعاره‌ای از ماجرای ۵۴ غواص دست بسته است و قصه در ادامه به ماجرای کشف بقایای اجساد مطهر این شهدا نقبی می‌زند.

جمشیدی تأکید می‌کند داستان در یک نقطه‌ با واقعیت گره می‌خورد. او ادامه می‌دهد: اینجا دیگر با واقعیت مواجه‌ایم و می‌بینیم افرادی که در حال کشف استخوان‌ها هستند جایی چادر زدند و متوجه صدای کمیل خواندن دسته جمعی رزمنده‌ها می‌شوند و در نهایت با جست‌وجو می‌توانند مدفن شهدا را پیدا کنند.

نخ تسبیح خرده‌روایت‌ها دست رزمنده داستان است

جمشیدی با اشاره به پیرنگ‌هایی که در این کتاب وجود دارد می‌گوید: داستان «طف‌نامه» متشکل از خرده‌روایت‌هایی است که نخ تسبیح‌ آن دست رزمنده داستان است و طی رفت و برگشت رزمنده در زمان از دوران دفاع مقدس به دل تاریخ می‌رسیم. این نویسنده در واکنش به این موضوع که منتقدی «طف‌نامه» را مجموعه داستان‌های پیوسته خوانده و آن را نوعی کلاژ می‌داند، یادآور می‌شود: اصلاً این طور نیست، شاید بتوان به آن نسبت کلاژ داد اما داستان پیوسته نیست و می‌توانم ادعا کنم «طف‌نامه» نخستین رویداد دوران مدرنیته داستان ادبیات فارسی در حوزه ادبیات آیینی است.

چه چیزی بهتر از اینکه نویسنده مشعوف یک سوژه دینی باشد

جمشیدی در ادامه به پیوند قصه‌ها، جابه‌جایی زمانی و انگیزه‌اش از نگارش این داستان اشاره می‌کند و می‌گوید: در این عالم انگیزه‌های بسیاری برای نوشتن وجود دارد و ما با گستره وسیعی از موضوعات متنوع روبه‌روییم و این دیگر به داستان‌نویس برمی‌گردد که متعلق به کدام قصه است و سهمش از این دنیای عاطفی و واقعی داستان چیست و به کجا متصل می‌شود. به طور مثال «اورهان پاموک» علاقه‌مند است در رمان‌هایش رخدادهای متصل به یک خانواده اشرافی را برجسته کند و عمری را صرف نگارش رمانی درباره اجدادش می‌کند یا «سیمین دانشور» ماجرایی عاطفی را در شیراز و جنگ جهانی دوم می‌نویسد. همه این‌ها به این برمی‌گردد که ما مشعوف به چه چیزی می‌شویم و چه خوب که نویسنده مشعوف یک سوژه دینی باشد. امام حسین(ع) پدیده‌ای برای تمام اعصار و همه جوانمردان دنیاست. او یک اسطوره واقعی است و به قول دکتر شریعتی همچون امیرالمؤمنین(ع) «حقیقتی بر گونه اساطیر است».

نوشتن از عاشورا به ظرف شهودی نیاز دارد

به باور این نویسنده؛ ادبیات داستانی می‌طلبد که در این زمینه اثر تولید کنیم. البته در جنگ تحمیلی شهدای عزیز ما که متأسی به رخداد کربلا بودند همیشه در شعارهایشان عنوان می‌کردند که باید به کربلا برسیم و آن‌ها هم متصل به همین نهضت هستند. در واقع می‌خواهم این طور نتیجه بگیرم که ما در اقلیمی زندگی می‌کنیم که هشت سال برایش جنگیدیم و خودش شکلی از یک ماجرای بزرگ‌تری است که ما به گرد پایش هم نمی‌رسیم.

مجموعه این‌ها انگیزه‌ای می‌شود که نویسنده تلاش کند و بنویسد. اما کربلا قصه عظیمی دارد و برای اینکه نویسنده با آن پیوند پیدا کند به یک ظرف شهودی و جرقه نیاز دارد.

ضرورت تزریق جلوه‌های آیینی به ادبیات داستانی

جمشیدی با بیان اینکه ادبیات داستانی ما در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ در سایه یأس فلسفی بوده، بر این مسئله تأکید می‌کند که اگر بتوانیم جلوه‌های آیینی را به این ادبیات تزریق کنیم کار بزرگی کرده‌ایم.

وی با اشاره به ضرورت به‌روز کردن ادبیات آیینی می‌گوید: ما باید حرفی برای جهان معاصر داشته باشیم. اگر این کتاب به زبان‌های دیگر ترجمه شود باید حرفی برای گفتن داشته باشد. شما در «طف‌نامه» داستان دو برادر را می‌خوانید که یکی به داعش و دیگری به مدافعان حرم پیوسته است. در این داستان درباره معضل بحران هویت در منطقه، ستم‌هایی که به شیعیان و سنی‌ها رفته و تفکرات مذهبی منحرف اشاره شده که دردی جهانی است و یک نویسنده می‌تواند آن را برجسته کند.

راهپیمایی اربعین یک رخداد بزرگ است

وی با بیان اینکه تمهیدات داستانی باید مبتنی بر واقعیت یا شبه‌واقعیت باشد، تصریح می‌کند: ادبیات داستانی یک واقعیت قائم به ذات است و این‌ها درد معاصرند.

جمشیدی گفت: «طف‌نامه» یک سفرنامه رمان است که یک شخصیت داستان‌نویس هم دارد و حضورش سفر اربعین را توجیه می‌کند و اتفاقاً به دنیای معاصر می‌پردازد. در واقع وقتی «طف‌نامه» را می‌خوانیم هم به گذشته فکر می‌کنیم و هم به جهان شیعه در دنیای امروز. به نظرم راهپیمایی اربعین یک رخداد بزرگ است و اگر در جای دیگری از جهان این اتفاق می‌افتاد همه توجهات به آن معطوف می‌شد اما متأسفانه ادبیات داستانی ما درباره آن کم‌کاری کرده است.

وی در پایان با بیان اینکه به «طف‌نامه» ستم شد، از خمیر شدن نسخه اولیه کتاب به دلیل اشکالات چاپخانه‌ای یاد می‌کند و می‌گوید: البته سال گذشته کتاب دوباره چاپ شد و مشکلی ندارد؛ اما متأسفانه چاپش قدری به تأخیر افتاد و فکر می‌کنم طرح روی جلد هم می‌توانست بهتر باشد.

خبرنگار: صبا کریمی

انتهای پیام/