بلوغ زودرس موضوعی است که متاسفانه این روزها به پدیده‌ای فراگیر در سراسر جهان بدل شده و برای بسیاری از خانواده‌ها مشکلاتی ایجاد کرده است. در این رابطه با علیرضا تبریزی، روانشناس کودک و نوجوان گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

تبریزی درمورد تعیین زودرس یا دیررس بودن بلوغ جسمی و جنسی در کودکان و نوجوانان گفت: برای تعیین اینکه بلوغ در چه صورت زودرس و درچه صورت دیررس محسوب می‌شود، باید ابتدا بازه طبیعی سن بلوغ را مشخص کنیم. در حال حاضر بازه و زمان طبیعی بلوغ پایین آمده است؛ شاید در گذشته دختران ما در اواخر دوره راهنمایی به سن بلوغ می‌رسیدند اما در شرایط کنونی، مطالعات میدانی نشان می‌دهد بازه طبیعی بلوغ برای دخترها به کلاس پنجم، ششم یا هفتم و در پسران به کلاس ششم، هفتم و هشتم کاهش پیدا کرده است. بنابراین اگر قبل از این بازه‌ی حدودی در فرزند ما علائم بلوغ ظاهر شود، بلوغ زودرس خواهد بود. درمجموع آنچه که دیررس یا زودرس بودن بلوغ را تعیین می‌کند، به هنجارها و شرایط هر جامعه بستگی دارد و تعیین دقیق و علمی این موضوع نیز باید توسط پزشک متخصص غدد صورت بگیرد.

وی ادامه داد: تغییرات نسل بشر بالطبع جسم بشر را هم تغییر می‌دهد. برای مثال آمارهای جهانی نشان می‌دهد که جمعیت کره زمین درحال چاق شدن است، درحالی که شاید در نسل‌های قدیمی‌تر این مساله به صورت جهانی و همه‌گیر دیده نمی‌شد. این تغییرات نسلی روی سن بلوغ هم تاثیر دارد. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که برای مثال 1400 سال پیش دختران در 9 سالگی به بلوغ کامل می‌رسیدند و ازدواج می‌کردند، اما درحال حاضر یک دختر نه ساله به این بلوغ نمی‌رسد. سن بلوغ در دهه چهل یا پنجاه بالاتر بوده و عوامل متعددی موجب شده تا امروز، به نسبت دوره‌های قبل شاهد کاهش آن باشیم.

این روانشناس کودک و نوجوان درمورد علت شناسی سن بلوغ عنوان کرد: علت اصلی بلوغ زودرس به ژنتیک کودک بستگی دارد. یعنی در هنگام مراجعه به یک پزشک غدد، متخصص ابتدا سابقه ژنتیکی والدین را چک می‌کند . بنابراین مهم‌ترین فاکتورها در بروز بلوغ زودرس یا دیررس عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی هستند. عوامل روانشناختی هم در بلوغ زودرس تاثیرگذارند اما علت اصلی به حساب نمی‌آیند؛ برای مثال دریافت زودهنگام اطلاعات جنسی، قرار گرفتن در معرض محرک‌های جنسی و... می‌تواند در بروز این مساله تاثیراتی داشته باشد. البته این نکته را هم باید ذکر کرد که انچه درمورد آن صحبت می‌کنیم، یک معنای عام از بلوغ است. درحالیکه در نگاه تخصصی، بلوغ ابعاد مختلفی مانند بلوغ عاطفی، بلوغ مالی و اقتصادی و بلوغ شناختی دارد که با بررسی آن‌ها می‌توانیم بگوییم فرد بالغ شده است یا خیر؟ این امکان وجود دارد که فردی اول بلوغ جسمی را تجربه کند و بعد بلوغ عاطفی را یا برعکس؛ برای مثال ممکن است ما فردی را ببینیم که 25 ساله است اما به لحاظ عاطفی یا شناختی هنوز هم به بلوغ نرسیده باشد!

تبریزی درخصوص آسیب‌های ناشی از بلوغ زودرس در کودکان و نوجوانان گفت: بچه‌هایی که زودتر به سن بلوغ می‌رسند، به علت عدم آگاهی جامعه از این مساله آسیب‌هایی را متحمل می‌شوند. یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها طرد شدن از جامعه هم‌سن و سال‌هایشان است؛ به خاطر تغییراتی که در ظاهر و خلق‌وخوی آن‌ها ایجاد می‌شود، مثل پرخاشگر شدن، رویش موی صورت و...، این کودکان خیلی اوقات از بین هم سن و سالان خود رانده می‌شوند.

وی ادامه داد: گاهی اوقات هم می‌بینیم به اشتباه در ذهن والدین جاافتاده است که کودکی که زودتر به بلوغ رسیده می‌تواند به دیگر کودکان آسیب‌هایی وارد کند. این مساله به طرد شدن این کودکان دامن می‌زند. علاوه براین در حوزه فیزیولوژیکی نیز آسیب‌هایی به کودکان وارد می‌شود، برای مثال کودکی که زودتر به بلوغ می‌رسد ممکن است در مقایسه با دیگر هم‌سن و سال‌هایش کوتاه‌تر باشد و رشد فیزیکی مناسب را تجربه نکند.

تبریزی درخصوص آسیب‌های بلوغ دیررس هم گفت: در بلوغ دیررس نیز ما شاهد آسیب‌های مشابه هستیم؛ برای مثال وقتی فرزند ما دیرتر از دوستانش به بلوغ برسد، عملا در گروه نقش بچه‌ای کوچک را ایفا می‌کند که دیگر اعضا او را جدی نمی‌گیرند. در محیط مدرسه نیز این اتفاق می‌افتد و جمع‌های دوستانه کمتر پذیرای این نوجوانان هستند. بنابراین یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها در بلوغ ناهنجار همین مساله طرد شدن است. یکی از دلایل مخالفت روانشناسان با جهشی درس خواندن هم همین مساله است؛ کودکی که برای مثال دوسال جهشی درس خوانده و زودتر وارد دبیرستان می‌شود، شاید این حس کوچک بودن و جدی گرفته نشدن را از سمت همکلاسی‌های خود دریافت کند.

این روانشناس کودک و نوجوان درمورد راه‌های کنترل و درمان بلوغ زودرس بیان کرد: این مساله به کمک متخصص غدد قابل پیشگیری و مداخله است. اما وظیفه روانشناسان در این مساله آگاهی دادن به خانواده‌ها در خصوص علائم و تغییرات فرزندان در بلوغ‌های ناهنجار است. والدین باید بدانند چه تغییراتی طبیعی و چه تغییراتی غیرطبیعی هستند و راه درست مداخله از سوی خانواده چیست؟ تربیت نوجوانان قبل از سن بلوغ با بعد از آن بسیار متفاوت است و والدین باید این تفاوت‌ها را درک کنند تا بتوانند به خوبی از این دوره گذر کنند.

وی در پایان افزود: مهم‌ترین وظیفه والدین این است که اطلاعات خودشان را از مسائل پیرامون بلوغ بالا ببرند، با ویژگی‌های فرزندشان در سن بلوغ آشنا شوند و نحوه ارتباط موثر را فرا بگیرند.

خبرنگار: محدثه مودی