تنها چند روز پس از برگزاری انتخابات چهاردهمین دوره‌ی ریاست جمهوری، رهبر معظّم انقلاب اسلامی یک راهبرد مهم را پیش روی فعّالان و کنشگران سیاسی قرار دادند: «افرادی در انتخابات، در دو طرف قضیّه قرار میگیرند، چالشهایی به وجود می‌آید؛ نباید به وسوسه‌های دوقطبی‌سازی اعتنا کرد و ترتیب اثر داد؛ این توصیه‌ی مؤکّد بنده است. نباید احساساتی که افراد را در دوره‌ی انتخابات وادار به مجادله‌ی با یکدیگر میکرد ادامه پیدا کند؛ نگذارید ادامه پیدا کند. ... این نباید موجب اختلاف و شکاف و جدایی بشود.»۱۴۰۳/۵/۷

دوقطبی‌سازی، به عنوان رفتاری غلط و انحرافی، از منظر حضرت آیت‌اللّه خامنه‌ای چگونه تعریف می‌شود؟ مرز دوقطبی‌سازی با اختلاف‌نظر متعارف سیاسی چیست؟ چگونه گروه‌های سیاسی می‌توانند در عین پایبندی به دیدگاه‌های خاصّ خود، از درافتادن به وادی دوقطبی‌گری رهایی یابند؟

تبدیل اختلاف‌نظر به دعوا
اوّلین نکته در این زمینه تمایز بین رفتار و کنش دوقطبی‌ساز با رفتار صحیح سیاسی است. از نگاه رهبر انقلاب، می‌توان اختلاف‌نظر داشت با وجود دسته‌بندی‌های مختلف سیاسی، به چاه دوقطبی‌سازی سقوط نکرد: «معنای دوقطبی اختلاف سلیقه نیست ... معنای دوقطبی این است که وقتی این اختلاف سلیقه به وجود آمد، در هر تصمیمی به جای اینکه به حق و مصلحت فکر کنیم، به جایگاه این دسته‌بندی فکر میکنیم؛ دسته‌ی ما این‌جوری میخواهد، پس باید این بشود؛ حالا حق هست یا نیست، مصلحت هست یا نیست، [فرقی نمیکند].»۱۴۰۲/۳/۳

در واقع، مرز رفتار دوقطبی‌ساز با اختلاف، به معنای متعارف و معمولش، مرز روشنی است: «اختلاف دو جور است: یک وقت دو نفر با هم اختلاف سلیقه دارند، در فلان مسئله‌ی سیاسی، در فلان حُب و بغض؛ با همدیگر هم دوستند، رفیقند ... اختلاف نظر هم دارند؛ یک وقت [هم] هست اختلاف نظر جوری است که هر چیزی از یک طرف صادر بشود ــ هرچه میخواهد باشد: فکر، عمل، خوب، بد ــ از سوی این طرف دیگر محکوم است، از این هم هرچه صادر میشود از طرف او محکوم است؛ اسم این "دوقطبی" است.»۱۴۰۲/۱۰/۱۹

از نگاه رهبر انقلاب، رفتار دوقطبی‌ساز رفتاری است که «شکاف اجتماعی» و «تنش و تشنّج» ایجاد می‌کند که نقطه‌ی مقابل آرامش و امنیّت روانی افکار عمومی است: «یکی جناح "الف" است، یکی جناح "ب" است، یکی جناح فلان است، خب باشند، اشکالی هم ندارد. امّا اگر چنانچه این به یقه‌گیری و کشمکش زبانی [منجر شد] که کشمکش زبانی هم گاهی به کشمکش یدی منتهی میشود ... [ایراد دارد]. ... هیچ اشکال ندارد که شما در مجلس در فلان قضیّه‌ی سیاسی، طبق همان نگاه و بینش سیاسی خودت رأی بدهی، دیگری هم طبق سیاست خودش؛ امّا این را به دعوا نکشانید، به اختلاف نکشانید. ... این را مراقب باشید ... این آرامش خیلی مهم است؛ هُوَ الَّذی اَنزَلَ السَّکینَةَ فی قُلوبِ المُؤمِنینَ لِیَزدادوا ایمانًا مَعَ ایمانِهِم.»۱۳۹۵/۳/۱۶

لذا «اختلاف نظر باشد؛ امّا این اختلاف نظر به شقاق، نفاق، دست‌به‌گریبان شدن، یکدیگر را بر زمین زدن، نباید برسد. در مقابل دشمن، همه باید متّحد و متّفق باشند. آنجایی که نظام با کلّیّتِ خود یک حرفی میزند، همه باید پشت سر آن حرف بِایستند.»۱۳۸۵/۷/۱۸ بنابراین «جناح‌بندی‌های سیاسی اشکالی ندارد، امّا نباید جامعه را به دو قطب تبدیل کرد.»۱۳۹۳/۶/۵

دوقطبیِ اصیل دوقطبیِ انقلاب و استکبار است
نکته‌ی دوّم اینکه در رقابت‌های سیاسی باید میان جریانات معتقد به اصل انقلاب و نظام با دیگران تفاوت قائل شد؛ در واقع، دوقطبیِ اصیل را شکل داد و در دام دوقطبی‌های انحرافی و دشمن‌پسند اسیر نشد: «در ایران اسلامی یک دوقطبی‌ای وجود دارد؛ دوقطبی انقلاب و استکبار. آن کسانی که تفاله‌های بازمانده‌ی از دوران غلبه‌ی استکبارند و هر کسی که دنبال آنها است، همفکر آنها است، بله، اینها با انقلاب بدند؛ این دوقطبی هست ... [بین] آن کسانی که به امام علاقه‌مندند، به انقلاب علاقه‌مندند، با کسانی که اصل انقلاب را قبول ندارند، اصل نظام را قبول ندارند، البتّه یک دوقطبیِ این‌جوری هست.»۱۳۹۴/۱۲/۵ در حقیقت، نگاهِ درستِ انقلابی این است که «دو خط بیشتر نیست: یک خط، خطّ انقلاب و طرف‌داران انقلاب و امام است؛ یک خط هم خطّ دشمنان این انقلاب است.»۱۳۶۹/۹/۱۴

بر این اساس، از منظر رهبر انقلاب، معیارهای روشن و مشخّصی برای مرزبندی و تمایز قائل شدن میانِ دوقطبی‌سازیِ اصیل و دوقطبی‌سازیِ دروغین وجود دارد: «از دوقطبی‌های کاذب بپرهیزید. در کشور مدام دوقطبی درست میکنند: طرف‌دار زید، طرف‌دار عمرو؛ طرف‌دار فلان فکر، طرف‌دار [فلان]؛ این حرفها چیست! آن کسانی که مبانی شما را، اصول شما را، دین شما را، انقلاب شما را، ولایت فقیه را، این چیزها را قبول دارند، برادر شما هستند، حالا گیرم یک اختلاف‌سلیقه‌ای هم با شما داشته باشند. یکی از چیزهایی که انسان واقعاً باید از آن شِکوه کند و گله کند، بعضی از اظهارات در این فضای مجازی است؛ سر یک چیز بیخود، این به آن میپرد، آن به این میپرد! پرهیز کنید؛ شما که بسیجی هستید [این کار را] نکنید.»۱۴۰۲/۹/۸

از این منظر، اصل در رفتار صحیح انقلابی حفظ و تقویت «اتّحاد و انسجام ملّی» با تأکید بر «اصول و منافع ملّی» است: «این تقسیم‌های غلط "چپ" و "راست" و امثال اینها را کنار بگذارند. آنچه مهم است آینده‌ی کشور است، آنچه مهم است آینده‌ی نسل ما است، آنچه مهم است نظام باعزّت اسلامی در کشور است؛ اینها مهم است ... البتّه سلیقه‌ها مختلف است؛ اختلاف سلیقه هست، اختلاف بینش سیاسی هست، اختلاف قومیّتها هست، اختلاف مذاهب هست ... [لکن] اینها باید وحدت ملّی را به هم نزند، یعنی آحاد ملّت را در مقابل هم قرار ندهد، کشور را دوقطبی نکند.»۱۴۰۰/۱/۱

دشمن می‌خواهد گُسل‌های سیاسی و اجتماعی را فعّال کند
نکته‌ی دیگر اینکه یکی از نقشه های دشمن بر ایجاد دوقطبی و شکاف و تشنّج در فضای سیاسی و اجتماعی ایران اسلامی قرار دارد و این مهم باید همواره مورد توجّه بازیگران و فعّالان سیاسی و رسانه‌ای باشد: «ایجاد دوجریانی، دوفرقه‌ای و دوقطبی از ضربه‌های مهلکی است که دشمن به دنبال آن است.»۱۳۹۵/۲/۱۹ «دشمن دارد زخمهایی را بر پیکر این انقلاب میزند ... یکی مسئله‌ی اختلافات جناحی است، یکی مسئله‌ی دوقطبی کردن‌های مصنوعیِ جامعه است ... باید اینها را التیام بخشید.»۱۳۹۵/۳/۶

لذا نباید جای دوست و دشمن را عوض کرد: «مبادا دشمن را با دوست اشتباه بکنیم. دوست را به خاطر یک خطا به جای دشمن بگیریم و از آن طرف یک عدّه‌ای هم دشمنِ خونی و معاند را دوست فرض کنند، به حرف او گوش کنند، توجّه بدهند.»۱۳۸۸/۴/۱۵ و نباید اجازه‌ی فعّال‌سازی گُسل‌ها را به بدخواهان ملّت داد: «ما در داخل کشور یک گُسلهایی داریم ... گُسلهای جناحی داریم ... این گُسلها تا مادامی که فعّال نشده، زلزله به وجود نمی‌آید، اشکالی هم ندارد؛ بودن اختلافات اشکالی ندارد. اگر چنانچه این گُسلها فعّال شد، آن‌وقت زلزله به وجود می‌آید. سعی دشمن در فعّال کردن این گُسلها است؛ حواستان باشد. ... سعی کنید این اتّفاق نیفتد.»۱۳۹۵/۳/۱۶

در نقطه‌ی مقابل، «منطق این است که وقتی دشمن از دور نگاه میکند، احساس کند که اینجا یکپارچه است، احساس یکپارچگی بکند. اینکه حرفهایی زده بشود که از آن حرفها دوجریانی و دوجهتی و تخاصم و دوقطبی‌گری در داخل ملّت یا در مجموعه‌ی نظام استفاده بشود، به ضرر کشور است.»۱۳۹۵/۳/۱۴

البتّه خسارتِ دیگرِ دوقطبی‌سازی‌های کاذب و ایجاد تشنّج سیاسی در فضای سیاسی کشور نیز ضربه به روحیّه‌ی مردم است: «مردم در تاکسی و خانه و مغازه، رادیوها را باز میکنند؛ وقتی دیدند که در آنجا یک نفر ایستاده و به نحوی با طرف مقابلش حرف میزند که گویی با آمریکا یا با دشمنِ خونیِ خودش حرف می زند، و گویی پشت این دروازه‌ها دشمن با همه‌ی وجود نَایستاده است، قلبشان مجروح میشود.»۱۳۶۹/۹/۱۴

اختلافات را بزرگ‌نمایی نکنید
در این زمینه وظایف مهمّی بر دوش فعّالان و جناح‌های مختلف سیاسی است: اوّلاً «مبادا دوست را با دشمن اشتباه کنید ... مبادا رفتاری که با دشمن باید داشت، با دوست انجام بدهید. این، خطاب به همه‌ی جناحها است.»۱۳۸۸/۴/۱۵ ثانیاً «اگر جناحهای سیاسی و گروه‌های سیاسی واقعاً معتقد به یک مبنا و اصلی هستند، باید سعی کنند که هرچه ممکن است، در عمل، خودشان را به گروه‌های رقیبشان نزدیک کنند، با هم مهربانی کنند، قضایای گوناگون را با هم حل کنند؛ نه اینکه اختلافات را همین‌طور دائم موج بدهند، اوج بدهند، بزرگ‌نمایی کنند، بنویسند و بگویند. این، فضا را متشنّج خواهد کرد.»۱۳۷۷/۱۰/۴
و «یک نکته‌ی دیگر اینکه همه باید دستگاه‌های اجرائی را تقویت کنند؛ یعنی دستگاه‌هایی که وسطِ میدانند: قوای سه‌گانه و در درجه‌ی اوّل، قوّه‌ی مجریه و دولت که بیشترین بارِ اجرائیّات کشور بر دوش او است و مسئولیّتش از همه سنگین‌تر است. همه باید مراقبت کنند. کمک به دولت کمک به کشور است؛ از هر جناحی میخواهد باشد.»۱۳۸۵/۷/۱۸ البتّه «این منافات ندارد با انتقاد کردن یا حرف زدن یا مطالبه کردن ... این منافات ندارد با اینکه مجلس در قبال دولت به وظایف خودش عمل کند.»۱۳۹۵/۳/۱۴

لزوم حفظ وحدت کلمه
کلام آخر اینکه همه باید بدانیم «این ملّت، ملّتی است که با وحدت کلمه توانست این انقلاب را به وجود آورد؛ با وحدت کلمه توانست مصیبت بزرگی مثل جنگ تحمیلی را از سر بگذراند؛ با وحدت کلمه توانسته است تا امروز در مقابلِ دشمنیِ ابرقدرت‌ها ... بِایستد. باز هم وحدت کلمه را حفظ کنید و نگذارید دشمن با طرح شعارهای انحرافی، با طرح جاذبه‌های دروغین، با طرح چهره‌های کاذب، در میان شما تشتّت درست کند.»۱۳۷۷/۱۰/۴